دیگر جوانان اکثریت جمعیت را تشکیل نمی دهند. این را تازه ترین آماری می گوید که مرکز آمار ایران منتشر کرده و نشان می دهد که جمعیت 20 تا 35 ساله فارس، تنها 33 درصد از مجموع جمعیت این استان را تشکیل می دهند. البته جوانیِ نزدیک به یک میلیون و 500 هزار نفر از اهالی فارس، پرسش های
بی شماری را هم ایجاد کرده است؛ از جمله این که این جمعیت در کجا باید مشغول به کار شود. آن هم در شرایطی که حوزه اصلی تولید شغل در فارس - یعنی بخش کشاورزی- نه تنها نمیتواند مانند گذشته جمعیت در سن کار استان فارس را پوشش دهد بلکه جایگزینی هم برای اشتغال در فارس شکل نگرفته است؛ نه صنعت و نه گردشگری. وجود این تعداد جمعیت جوان اکنون
دو نگرانی دیگر را هم پدید آورده است؛ یکی اینکه این جمعیت به هر حال می خواهد ازدواج کند و زمینه باید برای ازدواج 750 هزار زوج در فارس فراهم باشد. دیگر اینکه، به خاطر کمبود فرصت اشتغال در استانی چون فارس، احتمال شکل گرفتن موج مهاجرت به 3 نقطه از کشور وجود دارد.
یکی از شیراز به تهران و دیگر از سراسر استان به سمت عسلویه و بندرعباس به خاطر سرمایه گذاری متراکم دولت در این دو نقطه نزدیک به استان فارس.
سهم زنان
سهم زنان از جمعیت کشور 49 درصد است؛ این یعنی چیزی کمتر از 730 هزار نفر از جمعیت جوان فارس را زنان تشکیل
می دهند. جمعیت 15 تا 65 ساله، جمعیت در سن کار به شمار
می روند و البته 20 تا 35 ساله ها، مهمترین گروه این گروه سنی. چرا که 20 تا 35 سالگی، سن جوانی به شمار می رود و 36 تا 50 سالگی میانسالی و پس از آن سالخوردگی شروع می شود. موضوع این است که هرچقدر تعداد جوانان در سن کار کمتر شود، دو اتفاق می افتد. یکی اینکه همان جمعیت جوان باید بیشتر کار کند تا بتواند هزینه های جمعیت سالخورده را تامین کند و از سوی دیگر سن بازنشستگی از آنچه بوده بالاتر می رود. در کشور ما اما یک مشکل وجود دارد؛ اینکه جمعیت جوان از دسترسی کافی به اشتغال برای تامین هزینه های خود و افراد تحت تکفل - یعنی افراد زیر 15 ساله، افراد بالای 65 سال و کسانی که هر نوع ناتوانی دارند- محروم است. نرخ بیکاری در استانی چون فارس طبق برآورد مرکز آمار ایران 12.1 درصد اعلام می شود. مرکز آمار ایران نرخ بیکاری کل کشور را 11 درصد اعلام کرده است که این یعنی نرخ بیکاری در فارس در مقایسه با کل کشور، 1.1 درصد بیشتر است. این البته در حالی است که نرخ علاقه زنان به مشارکت کمتر از 15 درصد در نظر گرفته است حال آنکه دکتر حسین مرزبان، استاد اقتصاد دانشگاه شیراز به «خبرجنوب» گفته است که طبق نتیجه ای که از یکی از پژوهشهای انجام شده در بخش اقتصاد دانشگاه شیراز به دست آمده، تمایل زنان به مشارکت در اقتصاد بیش از 35 درصد است؛ با این حال معمولا این رقم پایینتر در نظر گرفته می شود تا عدد نهایی نرخ بیکاری کمتر برآورد شود.
جدال بر سر رشد جمعیت
نرخ رشد جمعیت در کشور 1.29 درصد برآورد می شود و نرخ رشد جمعیت در فارس از این هم کمتر است؛ یعنی چیزی در حدود 1.17 درصد. استان اردبیل با نرخ رشد 33/ کمترین رشد جمعیت را در کشور دارد و دو استان البرز و بوشهر با نرخ رشد بالای 3 درصد بیشترین رشد جمعیت را دارند. این رشد بالای جمعیت تنها با دهه 60 قابل مقایسه است که نرخ رشد جمعیت کشور در آن دهه به بیش از 3.5 رسید. اما علت رشد جمعیت در این دو استان افزایش زاد و ولد نیست؛ بگذارید پیش از بررسی چرایی نرخ رشد جمعیت در این دو استان به نرخ رشد جمعیت در هرمزگان اشاره کنیم. مرکز آمار ایران نرخ رشد جمعیت هرمزگان را 2.37 درصد اعلام کرده است؛ اما علت رشد جمعیت هرمزگان هم افزایش زاد و ولد نیست.
آن طور که دکتر مهدی جباری، استاد جامعه شناسی دانشگاه پیام نور به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید، هرمزگان و بوشهر و به طور خاص شهر عسلویه در استان بوشهر و شهر بندرعباس در استان هرمزگان به مرکز مهاجرت جوانان تبدیل شده اند. این وضعیت درست مانند استان البرز - به مرکزیت شهر کرج- است که به خاطر مهاجرت گسترده به این استان ها، نرخ رشد جمعیت در
آنها بالا رفته است. به این ترتیب، وقتی استانی چون فارس نمیتواند پاسخگوی اشتغال مورد نیاز جمعیت جوان خود باشد، ممکن است این جمعیت به سمت استان های دیگری چون بوشهر و هرمزگان روانه شوند؛ جباری توضیح می دهد: «وقتی یک میلیون و 460 هزار جوان داریم، نیازمند یک میلیون و 460 هزار شغل هستیم. در نظر داشته باشیم که این جمعیت در سن کار است و از آنجا که کشاورزی نمی تواند برای آنان ایجاد شغل کند، این جمعیت
می تواند آسیب زا شده و در پی این اتفاقات بحران هایی هم پیش بیاید افزون بر این، باید برای 750 هزار زوج زمینه ازدواج فراهم باشد».فارس از داخل با بحران مهاجرت روبرو است. این طور که به نظر می رسد، نوک پیکان مهاجرت به سمت مرکز استان فارس یعنی شهر شیراز روانه است به گونه ای که جمعیت این کلانشهر طی سال های 85 تا 95 از یک میلیون و 200 هزار نفر به یک میلیون و 900 هزار نفر رسیده است.
درحالی که نرخ رشد جمعیت فارس در سال های اخیر به طور متوسط 1.20 بوده است، باید جمعیت کلانشهری چون شیراز نهایتا از یک میلیون و 200 هزار نفر به یک میلیون و 400 هزار نفر می رسید.
به این ترتیب جمعیت کلانشهر شیراز تقریبا نیم میلیون نفر از رشد طبیعی جمعیت - یعنی رشد مبتنی بر زاد و ولد- بیشتر شده است که طبیعتا این وضع نتیجه افزایش مهاجرت به شیراز است. اما همزمان احتمال خروج جمعیت از فارس هم وجود دارد. استاد جامعه شناسی دانشگاه پیام نور می گوید: «به خاطر سرمایه گذاری گسترده دولت در عسلویه به خاطر مخزن های گاز و بندرعباس به خاطر اینکه این شهر یک بندر راهبردی است، جمعیت را به سمت خود جذب کرده و آن را تبدیل به مرکزی جذاب برای مهاجرت کرده است».
به باور این استاد دانشگاه، فارس هم توانایی های گسترده ای برای ایجاد اشتغال دارد؛ با این حال در سرمایه گذاری های اخیر دولت در نقاط مختلف، به نظر می رسد که فارس چندان بهره ای نبرده است.
دکتر جباری می گوید: «همیشه گفته ایم که فارس امکانات زیادی دارد که کمتر به آنها توجه شده است؛ از جمله گردشگری که در این زمینه در فارس بسیار ضعیف کار شده در حالی که می تواند منبع ایجاد اشتغال باشد گردشگری است».
پایین آمدن نرخ رشد جمعیت در کشور ، نگران هایی را در میان مقامات بلند پایه کشورمان ایجاد کرده است. اما واقعیت این است که چنانچه فرصت برای اشتغال و در پی آن ازدواج جوانان در سن ازدواج فراهم شود و آنها حتی اگر یک فرزند هم داشته باشند، بخش بزرگی از این نگرانی ها از میان می رود.
46
