در یک کلام، بی سابقه بود؛ بارش های امسال را می گوییم. اینکه بارش ها به 374 میلی متر مربع برسد و نسبت به میانگین بلند مدت فارس افزایش 57 درصدی را نشان دهد. این یعنی وضع بارشهای امسال فارس از سال 85 که سال شروع خشکسالی است به شکل بی سابقه ای افزایش یافته است. البته هیچ تضمینی وجود ندارد که این افزایش بارندگی ها در سال های آینده هم ادامه پیدا کند؛ چه اینکه با افزایش بارش ها در سال های گذشته گاهی پیش آمد که مسئولان هواشناسی اعلام کردند: «خشکسالی دست کم از نظر بارش ها به پایان رسید». ولی سال بعد از آن دوباره وضع همان شد که بود؛ بارش ها کاهش یافت و برداشت بی رویه آب ادامه پیدا کرد. امسال البته بارش ها، وضع سدهای فارس را نسبت به گذشته بهتر کرد؛ به گونه ای که برخی از سدها تا نیمه پر شدند. این هم در 11 سال گذشته اتفاق کم سابقه ای است. اکنون اما کارشناسان آب هشدار می دهند که مبادا فریب این افزایش بارش را بخورید؛ بحران آب به این سادگی حل نمی شود و منابع از دست رفته به جای خود باز نمیگردد. همزمان آمارها از افزایش یک درجه ای دمای فارس در یک سال گذشته حکایت می کند. در حالی که کشورهای جهان بسیج شده اند تا نگذارند دمای هوای جهان از یک تا 2 درجه گرمتر شود، اینجا در فارس طی یک سال یک درجه بر دمای هوا افزوده شده است که این هم البته در افزایش مصرف آب، چه در بخش کشاورزی یا آشامیدنی تاثیر می گذارد و تبخیر آب ذخیره شده پشت سدهای فارس را هم بالا می برد.
از کاهش 80 درصد بارندگی تا افزایش 57 درصدی
تا پایان پاییز و حتی نیمه های دی ماه، وضع به گونه ای بود که کسی تصور نمی کرد وضع بارشها بهتر شود. بارش ها در پاییز در مقایسه با میانگین بلندمدت 80 درصد و در مقایسه با سال پیش از آن 90 درصد کاهش نشان می داد. به لطف خدا، وضع این گونه نماند. طوری که اکنون آمارها افزایش قابل توجه بارش ها را نشان میدهد. این طور که عبدالکریم جامع، مدیرکل هواشناسی فارس به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید امسال 374 میلی متر در فارس باران باریده، حال آنکه میانگین بلند مدت 238 میلی متر است؛ او ادامه می دهد: «امسال درحالی 374 میلی متر باران در استان بارید که میزان بارش های پارسال 208 میلیمتر بود. به همین خاطر کاهش بارش های پاییز جبران شد و نسبت به پارسال هم بارش ها افزایش 80 درصدی را نشان می دهد».
آن طور که جامع می گوید، تا پایان سال آبی کنونی، یعنی تا پایان شهریورماه، میزان بارشها نرمال می ماند. یعنی در اردیبهشت احتمالا 8 میلیمتر، در خرداد یک میلیمتر و در سراسر تابستان در مجموع 5 میلیمتر باران در سراسر فارس می بارد. در شیراز هم وضع همین گونه بوده است. در شیراز 315 میلیمتر باران باریده، در حالی که میزان بارش های پارسال 226 میلی متر بوده است. همچنین میانگین بلند مدت شیراز 270 میلی متر است؛ بیشترین بارش هم در شهرستان های قیر و کارزین، فسا و جهرم اتفاق افتاده است. با این بارش ها، تقریبا 49 درصد از حجم 2 میلیارد و 850 میلیون مترمکعبی سدهای فارس پر شده؛ این طور که مسئولان شرکت آب منطقه ای فارس می گویند، هم اکنون پشت همه سدهای فارس یک میلیارد و 378 میلیون مترمکعب آب موجود است که البته بخشی از این آب را به خاطر پایداری سدها نمی توان مورد استفاده قرار داد؛ اگرچه در کمبود بارش های پارسال چاره ای جز استفاده از بخشی از آب مرده درودزن برای آشامیدن نماند. اکنون مجموع آب قابل استفاده در سدهای فارس 900 میلیون مترمکعب است. مشکل البته این است که برخی سدهای مهم فارس پر نشده اند. برای نمونه سد درودزن که 30 درصد آب آشامیدنی شیراز و آب مورد نیاز 120 هزار هکتار زمین کشاورزی را تامین می کند، تنها چیزی در حدود 23 میلیون مترمکعب آب قابل استفاده دارد. وضع سد ملاصدرا هم زیاد تعریفی ندارد از حجم 440 میلیون مترمکعبی این سد، تنها 78 میلیون مترمکعب آب ذخیره وجود دارد که البته 60 میلیون مترمکعب آن را نمیتوان مورد استفاده قرار داد. وضع این طور به نظر که می رسد، در سد قیر و کارزین بهتر از هرجایی است. شهرستانی که بیشترین بارش های امسال را تجربه کرده است. در این سد، که تقریبا یک میلیارد مترمکعب ظرفیت دارد، 800 میلیون مترمکعب آب ذخیره شده که تنها 70 میلیون مترمکعب این آب جزو آب مرده سد به شمار میرود. این وضعیت از این نظر قابل تحلیل است که بیشتر بارشهای امسال در جنوب استان رخ داد و نه در شمال استان. طوری که بسیاری از جاده های جنوب فارس و به ویژه جهرم را سیل با خود برد.
حال دریاچه ها بهتر است ولی نه برای همیشه
بارش های امسال به قدری بود که برخی دریاچه های استان را زنده کند. در بختگان که سالهاست قطره آبی بر بستر تفتیدهاش چکانده نشده، به بلندای کمتر از یک متر آب روی هم جمع شد. مهارلو هم وضع خوبی داشت و به لطف آبی که از کوه های تنگ سرخ به این دریاچه می رسد زندگی دوبارهای پیدا کرد. طوری که در بخشهایی از آن تا 2 متر آب روی هم نشست. ولی هیچ کدام از این ها به این معنا نیست که چنین وضعی پایدار می ماند. تا کمتر از یک ماه دیگر، خبری از آب در این دریاچه ها نخواهد بود و حتی بخش بزرگی از آب ذخیره شده پشت سدها تبخیر می شود. شاهد این مدعا می تواند افزایش دمای فارس باشد. آن طور که مدیرکل هواشناسی فارس میگوید، امسال تا یک درجه افزایش دما در فارس اتفاق افتاده است: «متوسط دمای شیراز 18 درجه سانتی گراد است و امسال بین نیم تا یک درجه افزایش دما در فارس تجربه کردهایم».همه این این ها به کنار، 85 درصد از ذخیره سفره های زیرزمینی فارس خشکیده و از میان رفته طوری که در بسیاری از نقاط استان زمین فرونشسته است. از جمله در شهرستان های فسا و مرودشت. این است که به این افزایش بارش نباید دلخوش کرد. البته این طور نیست که امید را از دست بدهیم؛ باید شروع کرد به مدیریت منابع آب. اتفاقی که در 10 سالی که از شروع خشکسالی و بحران آب در فارس می گذرد دیده نمی شود؛ حتی در دولت های احمدی نژاد نه تنها تلاشی برای مدیریت آب در فارس نمی شد بلکه کشاورزان را به کشت بی رویه محصولات پرآب بر تشویق می کردند و از اول بودن در کشت این محصولات افتخار می کردند.
امروز برای هر قطره ای که از آسمان می بارد باید برنامه داشت و نگذاشت حتی یک قطره هم بر باد رود.
46
