بر اساس آمارهای موجود حدود ۳۰ درصد ابتلا به سالک در کشور مربوط به استان فارس است. سالانه ۲۰ هزار مورد لیشمانیوز پوستی از نقاط مختلف کشور گزارش می‌شود، تحقیقات نشان داده است که میزان شیوع واقعی ۴ تا ۵ برابر بیشتر از آمار اعلامی است که این مقدار در یک سال در استان فارس بین ۵ تا ۱۰هزار مورد گزارش شده است.
وسعت ابتلا به این بیماری همه شهرستان‌های فارس است و در مناطقی از شیراز، در زرقان، استهبان و نی ریز بیشتر از سایر مناطق سالک دیده شده است .سالک در مناطق مرکزی بیشترین شیوع و در مناطق جنوبی و شمالی فارس کمترین بروز تجمعی را دارد. بررسی‌های اخیر طی سالیان گذشته نشان می‌دهد که بالغ بر ۹۵درصد موارد ابتلا در روستاها رخ داده است.
چهارمین کنگره بین المللی حشره شناسی ایران در شیراز با بررسی موضوع سالک
طی روزهای آینده چهارمین کنگره بین المللی حشره شناسی ایران در شیراز با موضوع سالک برگزار می شود ، دکتر کوروش عزیزی دبیر علمی دومین کنگره بین المللی بیماری های منتقله به وسیله ناقلین و تغییرات آب و هوایی و چهارمین کنگره ملی حشره شناسی ایران استان فارس را به عنوان یکی از استان های مامن بیماری سالک اعلام کرد و گفت: این استان به دلیل پهناور بودن و همچنین وجود زمین های کشاورزی، بیشترین آمار بروز سالک در کشور را دارد.
دکتر عزیزی روز دوشنبه در جمع خبرنگاران اظهار داشت: با توجه به اینکه شیراز و استان فارس از دیرباز با بیماری سالک درگیر بوده و این یک بیماری مشترک بین انسان و دام محسوب می‌شود که مسائل اقلیمی و جغرافیایی نیز در آن دخیل است، بیشترین آمار بروز سالک کشوری در فارس گزارش شده است.
وی با بیان اینکه بروز سالک شهری در شیراز کاهش قابل توجهی داشته است، گفت: امروزه اقدامات پیشگیرانه در دانشگاه علوم پزشکی شیراز بسیار قابل توجه است و این در حالی است که این دانشگاه توانسته در امر مقابله و پیشگیری از این بیماری، اقدامات بسیار ارزنده ای داشته باشد.
این مقام علمی با اشاره به اینکه دو نوع سالک وجود دارد، اضافه کرد: بیماری سالک بر اساس نوع زخم حاصل از گزش پشه، دارای دو نوع سالک خشک که نوع شهری نیز خوانده می شود و مرطوب یا روستایی است.
عزیزی در خصوص سایر کانون های سالک گفت: علاوه بر شیراز، در زرقان، استهبان ، مرودشت ، نی ریز نیز شاهد بروز این بیماری هستیم که به عنوان کانون های سالک در فارس شناخته می شوند.
ین کنگره بین المللی به مدت دو روز از بیست و سوم آبان با حضور ۹ مهمان خارجی در شیراز برگزار می شود که تاکنون بیش از ۳۵۰ مقابله به دبیرخانه این کنگره ارسال شد و از این بین، ۲۶۰ مقاله به صورت پوستر و ۴۵ مقاله نیز به صورت سخنرانی ارائه می‌شود.
فارس زیستگاه طبیعی سالک است
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز علت بروز بیماری سالک را شرایط اکولوژیک مناسب استان فارس برشمرد و گفت: وضعیت زیستی فارس باعث شده این استان و به‌ویژه مناطق مرکزی آن به یکی از زیستگاه‌های طبیعی بیماری لیشمانیوز بدل شود.
دکتر عبدالرسول همتی همچنین به عوامل زمینه‌ساز بروز سالک پوستی نیز اشاره کرد و گفت: افزون بر زیست این بیماری در آب‌های سطحی، پساب‌ها، زباله، کود و فاضلاب خانگی، عوامل فرهنگی همچون باورهای غلط، عادات و رفتارهای نادرست و کمبود آگاهی نیز در گسترش سالک موثر است.
همتی در ادامه مشکلات مدیریتی کنترل این بیماری را نیز برشمرد و بیان داشت: بودجه محدود، عدم‌هماهنگی بین‌بخشی و مسئولیت پذیری باعث غفلت از لیشمانیوز شده است؛ همچنین مشکلات درمان آن، محدودیت مبارزه، توانایی انتقال توسط ناقل، وفور ناقل و ماهیت بیماری نیز به افزایش آن دامن زده است.
این مقام مسئول مهاجرت از روستاها به شهرها که موجب گسترش حاشیه‌نشینی شده است، افزایش جمعیت و تراکم جمعیت به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و حاشیه‌ای را از دیگر دلایل بروز سالک پوستی و گسترش آن دانست.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه هم‌اکنون برنامه‌های کنترل و پیشگیری سالک در بخش بهداشت ۳۲ شهرستان و منطقه بهداشتی تحت پوشش دانشگاه شیراز در حال انجام است، خاطرنشان کرد: جمعیت در معرض خطر سالک در فارس ۳میلیون و ۹۸۸هزار و ۵۷۰ نفر است و کل هزینه کنترل بیماری در سال ۱۳۹۸، ۸میلیارد ریال برآورد می‌شود.
به گفته همتی راهکارهای کنترل و پیشگیری از سالک شامل ایجاد هماهنگی‌های بین‌بخشی و تعامل و هم‌افزایی دستگاه‌های مسئول است؛ همچنین مدیریت کنترل مخازن بیماری همچون جونده‌کشی باید مد نظر قرار گیرد.
وی مدیریت ناقلین بیماری و حفاظت در برابر گزش، بهسازی و توجه به اکولوژی شهری، ارتقای آگاهی‌های جامعه و نیز تشخیص و درمان استاندارد مبتلایان را از دیگر راهکارهای پیشگیری از شیوع سالک عنوان کرد.
پاییز و مراجعات درمانی سالک
علاوه بر تداوم خشکسالی و کم آبی، افزایش دما و پدیده گرمای زمین نیز می تواند عاملی برای افزایش بیماری سالک دراستان فارس باشد، در تغییر اقلیم و افزایش دما جوندگان و حشرات موذی به اماکن نزدیک اماکن مسکونی مهاجرت می کنند، آمدن حشرات موذی، سگ های ولگرد و موجودات ناقل در نزدیکی روستاها و شهرها بر اثر گرمای زمین و تغییر اقلیم می تواند عاملی برای افزایش بیماری سالک باشد.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این زمینه گفت حاشیه شهرها و روستاها و مناطقی که سگ های ولگرد در آن فراوان باشند در معرض آسیب سالک قرار دارد که این مناطق در حاشیه شیراز و دیگر شهرهای استان فارس فراوان است.
دکتر حسین فرامرزی گفت: بیماری سالک یک دوره نهفته سه تا شش ماه دارد و چون بیشتر گزش ها در فصول تابستان و بهار انجام می شود انتظار داریم از اوایل پاییز مراجعات به مراکز درمانی براثر این بیماری بیشتر شود و بیماری بیشتر خود را نشان دهد.
وی درباره رده سنی ابتلا به بیماری سالک گفت:ابتلا به بیماری در هر سنی امکان دارد ، اما معمولا کودکان بیشتر آسیب پذیر هستند، لطافت پوست کودکان آنها را در برابر گزش پشه ناقل بیماری آسیب پذیر می کند ، کسانی که در محیط های روباز و یا در کنار دامداری ها زندگی می کنند یا در مکان زندگی آنها محل انباشت زباله و نخاله ساختمانی و موارد اینچنین باشد بیشتر در معرض آسیب قرار دارند.
فرامرزی ادامه داد:در این میان دختران به لحاظ حساسیت و به لحاظ تبعات اجتماعی که ممکن است بر اثر گزش پشه گریبانگیر آنها شود بیشتر از سایرین در معرض آسیب قرار دارند.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه مواردی از سالک در منطقه بیضا از توابع شهرستان سپیدان نیز مشاهده شده است گفت : این بیماری ازمناطق شرق و مرکز استان فارس به سمت مناطق شمالی استان در حال حرکت است ، تفاوت اقلیمی استان فارس نسبت به ۱۰ سال قبل بسیار تغییر کرده و کاهش تفاوت ها بین مناطق شمالی و مرکزی استان باعث شده ا که مناطق شمالی که بر اثر سرما کمتر در معرض آسیب بود در حال حاضر در معرض آسیب باشد.
فرامرزی گفت: هر جا که امکان زیست پشه های خاکی و امکان زیست جوندگان و سگهای ولگرد وجود داشته باشد و در کنارش محیط های آلوده و انباشت زباله هم تشکیل شود از خطرات سالک درامان نیست.
امید است برگزاری چهارمین کنگره بین المللی حشره شناسی ایران در شیراز با بررسی موضوع سالک ارائه دهنده راهکارهایی برا یمهار سالک در شیراز و سایر نقاط استان فارس باشد.
