مقبره‌ای تاریخی که بر تپه‌ای مشرف بر شهر تاریخی لار واقع شده و از اغلب نقاط این شهر دیده می شود به قلعه اژدها پیکر معروف است و یکی از آثار تاریخی مهم لارستان به شمار می رود و اهالی محل به این قلعه، آرامگاه مادر نادرشاه نیز می‌گویند،ساختمانی سنگی که یکی از نقاط تاریخی و دیدنی جنوب استان فارس و ایران است.
این اثر تاریخی که در آن سفال‌های فراوانی از دوره تیموری یافت شده ، دوم آبان سال ۸۲ با شماره ۱۰۵۰۴ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید.
وندال و جنجال
به گفته مسئولان مربوط در دو سال اخیر بیش از ۱۸۰ میلیون تومان،دولت برای مرمت و تعمیرات آرامگاه مادر نادرشاه هزینه کرده اما اکنون دیوارنویسی ویادگاری‌های عده‌ای که متخصصین آنها را خرابکار و بیمار می‌شناسند، زشتی را به این اثر ثبت ملی تحمیل کرده است.
کارشناسان امر وارد کردن خسارت به اموال عمومی و میراث فرهنگی و تاریخی را ناشی از بروز بیماری‌های روانی و گسترش روحیه خرابکارانه می‌دانند یا وندالیسم می‌دانند.
وَندالیسم به‌معنای تخریب کنترل نشدهٔ اشیا و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی است که ناهنجاری اجتماعی به حساب می‌آید و کارشناسان دلایل متعددی برای آن عنوان می‌کنند.
وندالیسم را در زمرهٔ انحرافات و بزه‌کاری‌های جوامع جدید دسته‌بندی می‌کنند و آن را عکس‌العملی خصمانه و واکنشی کینه‌توزانه نسبت به برخی از فشارها، تحمیلات، ناملایمات، اجحاف‌ها و شکست‌ها تحلیل می‌کنند.
یکی از نابهنجاری‌ها گرایش جوانان به تخریب است، که در نوع خود می‌تواند شامل تخریب اموال عمومی، فضای سبز، جاده‌ها، دیوارها، … باشد،کسی را که دست به چنین کارهایی می‌زند در اصطلاح جامعه‌شناسان وَندال می‌گویند، و گرایش به اینگونه تخریب‌ها وندالیسم نامیده می‌شود.
نمونه کارهای این افراد را می توان در دیوارنویسی های اماکن عمومی و تاریخی هم مشاهده کرد که بعنوان یادگاری از آن نام برده می شود اما به اموال عمومی آسیب وارد می کند.
در هفته‌های اخیر اینگونه اتفاقات و وارد آورن خسارت به اموال عمومی ارزشمند و میراث تاریخی فارس رو به فزونی رفته که می توان به تخریب کتیبه گورستان تاریخی دارالسلام شیراز و هجوم و یادگاری نویسی هواداران تتلو خواننده پرحاشیه به کوره ثبت ملی شده هنرکار شیراز در مهرماه امسال و همچنین بالا رفتن از دیواره ارگ کریم خان زند و ... اشاره کرد.
اقدامی که جنجال‌های زیادی برپا کرد و لزوم حفاظت از بناهای تاریخی همچنین دستگیری و مجازات عاملان این بالاروی را گوشزد کرد اما فواره بالارفته احساسات در مورد اقدامات وندال‌ها همچون بسیاری از امور دیگر فروکش کرد تا جنجالی و مجالی دیگر.
رئیس میراث فرهنگی لارستان: میراث لار محافظ ندارد
هدیه زشت!
رئیس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی لارستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: سال گذشته برای مرمت بنای تاریخی و ثبت ملی شده آرامگاه مادر نادرشاه حدود ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار هزینه شد که به جز این رقم مبالغ حدود ۸۰ میلیون تومان نیز در دو سال قبل برای تعمیرات،حریم و مطالعات این اثر تاریخی صرف شده است اما متاسفانه برخی افراد با دیوارنویسی در این محل زشتی را به این میراث غنی هدیه کرده اند.
سیما علویه افزود: در حال حاضر نیرویی برای حفاظت کامل از این میراث تاریخی در یگان حفاظت میراث فرهنگی شهرستان لارستان وجود ندارد که مانند مجموعه هایی نظیر سعدی،حافظ و یا تخت‌جمشید به صورت ثابت در این منطقه مستقر شوند و از این اثر تاریخی محافظت کنند.
وی ادامه داد: دیوارنویسی‌های زیادی بر در و دیوار آرامگاه مادر نادرشاه لارستان نوشته شده که رد و نشانه‌ای نیز وجود ندارد که به لحاظ قضایی و حقوقی پیگیری‌های لازم صورت پذیرد.
یک نفر برای یک پنجم / دزدهای سیم
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لارستان با بیان اینکه این شهرستان حدود یک پنجم وسعت استان فارس را شامل می شود که آثار تاریخی و باستانی بسیاری نیز در این خطه وجود دارد،گفت: یگان حفاظت میراث فرهنگی لارستان یک نفر پرسنل دارد که وظیفه پایش و حفاظت از کل میراث لارستان بر عهده او است و با توجه به حجم کار و وسعت منطقه نیاز است که تعداد نیروی یگان حفاظت این شهرستان افزایش یابد.
علویه افزود: تنها نیروی یگان حفاظت میراث فرهنگی لار هر روز از قلعه اژدها پیکر (آرامگاه مادر نادرشاه) بازدید و از این میراث ملی سرکشی میکند اما این امکان وجود ندارد که بطور ثابت در این محل حضور داشته باشد زیرا یادمانهای دیگری هم در این شهرستان وجود دارد که باید روزانه رصد شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا امکان حصارکشی و کنترل این محل با استفاده از دوربین های مداربسته و تجهیزات مدرن دیگر وجود ندارد؟ گفت: سیم، کابل و سایر تجهیزاتی که شهرداری لار برای نورپردازی این محل بکار برده توسط افرادی به سرقت رفته است.
علویه ادامه داد: می توان با اقدامات و تجهیزاتی نظیر دوربین و ... نظارت بر این میراث تاریخی را افزایش داد که این امر نیز مستلزم بهره از بودجههای کلان ملی است که در سفر اخیر وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی کشور وعده‌هایی در این زمینه داده شد که امیدواریم سریعا محقق شود تا بتوان دور تا دور این اثر تاریخی را فنس کشی کرد.
وی اضافه کرد: حفاظت از میراث تاریخی و ثبت ملی شده آرامگاه مادر نادرشاه مستلزم این است که از نظر فیزیکی این محل فنس کشی شود و همچنین یک الی دو نیروی انسانی نیز شبانه روز در این محل مستقر شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی لارستان در پاسخ به اینکه پیش بینی چه میزان هزینه برای ارتقای سطح حفاظتی از میراث ملی قلعه اژدهاپیکر و آرامگاه مادر نادرشاه می‌شود،بیان کرد: در حال حاضر حدود یک میلیارد تومان اعتبار برای انجام اقدامات حفاظتی این اثر تاریخی مورد نیاز است.
اعتبار فارس و اعتبار تخصیصی
وی عنوان کرد: فارس استانی وسیع است که میراث تاریخی و باستانی بیشماری نیز در آن وجود دارد که نیاز است نگاه مسئولان کشوری به فارس متفاوت تر از سایر نقاط ایران باشد اما تاکنون اینگونه نبوده و بودجه ها در حوزه میراث فرهنگی بسیار اندک تخصیص داده شده است.
علویه با بیان اینکه بودجه‌هایی که برای حفاظت از آثار تاریخی ثبت جهانی و ثبت ملی شده فارس تخصیص می یابد کم است،گفت: تبدیل سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی به وزارتخانه که در ماه های اخیر اتفاق افتاد می تواند این امیدواری را ایجاد کند که بودجه های بیشتری برای حفاظت از میراث تاریخی و باستانی تخصیص یابد و همچنین به دلیل وجود بخش قابل توجهی از میراث فرهنگی و تاریخی ایران در فارس نگاه ویژه ای نیز به این استان شود.
او بر حل مشکل کمبود نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی تاکید کرد و اظهار داشت: در همه نقاط استان فارس مشکل کمبود نیروی حفاظت فیزیکی و امنیتی وجود دارد و تامین اعتبارات در این حوزه نیز بسیار اندک است که این مشکل در سطح کشور نیز وجود دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی لارستان گفت: مجموع درآمد استان فارس از محل فروش بلیت مجموعه‌های حافظیه،تخت جمشید و آرامگاه سعدی رقم بسیار کلانی است که شایسته است مشخص شود چند درصد پول بلیتی که در این مجموعه‌ها فروخته و به خزانه واریز می شود به استان فارس بازگشت داده می شود.
وی عنوان کرد: اگر تنها ده درصد درآمد حاصل از فروش بلیت در این سه اثر تاریخی فارس به حساب این استان واریز شود بسیاری از مشکلات حوزه میراث فرهنگی حل خواهد شد.
لارستان به مرکزیت شهر لار از شهرستان های جنوبی استان فارس ایت که مرکز آن حدود ۳۷۰ کیلومتر با شیراز فاصله دارد.
ردپایی پایمال کننده
رویا طاهری روانشناس و پژوهشگر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید که یکی از پدیده های ناخوشایندی که در سراسر جهان و خصوصا در کشور ما با آن روبه رو هستیم روحیه تخریب گری برخی افراد در اماکن عمومی است که ناشی از وندالیسم است.
او بیان کرد: در قریب به اتفاق ابنیه تاریخی و فرهنگی با پدیده دیوارنویسی مواجه هستیم و حتی برخی از گردشگران داخلی که با هدف گذراندن تعطیلات و تفریحی از اماکن تاریخی بازدید می کنند، برای به جا گذاشتن ردپایی از خود اقدام به دیوارنویسی در این محل ها می کنند.
این روانشناس و پژوهشگر افزود: آگاهی دادن به جامعه در زمینه لزوم حفظ و نگهداری از میراث فرهنگی و تاریخی و نقش این میراث در توسعه شهرها و کشور ،مساله بسیار مهمی است که باید از سوی مدیران فرهنگی و رسانه ها بصورت هدفمند دنبال شود.
طاهری اضافه کرد: آشنایی مداوم دانش آموزان، کودکان و نوجوانان با اهمیت میراث فرهنگی و تاثیر آن در بعد اجتماعی و اقتصادی هر جامعه از سنین پایین باید آموزش داده شود در صورتی که در حال حاضر این آگاهی بخشی ها وجود ندارد و یا اگر در دروس مدارس گنجانده شده بسیار اندک است.
محلی برای یادگاری نویسی بگذارید
این روانشناس گفت: کنده کاری و یادگار نویسی در اماکن عمومی و ابنیه تاریخی بیشتر از سوی افرادی بروز داده می شود که از اعتماد به نفس کمی برخوردار هستند.
وی اظهار داشت: نصب تابلوهای بزرگ در کنار ابنیه تاریخی برای ثبت حضور گردشگران و نوشتن یادگاری می تواند از تخریب میراث فرهنگی و تاریخی جلوگیری کند.
قانون و تخریب میراث
یادگارهای بدون ردپا
فصل نهم قانون مجازات اسلامی ،مجازات در تخریب اموال تاریخی، فرهنگی را در بر می‌گیرد که در ماده ۵۵۸ آن ذکر شده که هر کس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یا تزئینات، ملحقات تأسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک الی ۱۰ سال محکوم می‌شود.
البته تخریبگران که یادگار از خود به جا می گذارند، بیشتر مواقع، ردی از خود برجای نمی گذارند.
گزارش از محمدامین افشارپور
