بدون تردید استان فارس ظرفیت‌های بی‌بدیل در تولید علم و توسعه دانش فرآوری نفت، گاز و پتروشیمی دارد. قدیمی ترین پتروشیمی کشور به عنوان پتروشیمی شیراز پس از پنج دهه فعالیت مستمر تولید و تربیت نیروی مجرب و متخصص همچنان در استان فارس فعال است، بسیاری از زیر ساخت های توسعه پتروشیمی در ماهشهر و عسلویه ریشه در شیراز و استان فارس دارد و این استان یکی از خاستگاه‌های طرح‌های بزرگ تولید محصولات پتروشیمی با بهره‌گیری از خوراک گاز در استان های بوشهر و خوزستان است.
در عین حال با همه توانمندی های وجود نیروی متخصص و کارآزموده، وجود دانشگاههای بزرگ تربیت نیروی انسانی متخصص و وجود زیر ساخت های اقلیمی و جغرافیای توسعه نفت، گاز و پتروشیمی در استان فارس، این استان بهره کافی از فرصت‌های موجود نبرده و تقریباً همه مواهب توسعه دراین بخش را واگذار کرده است.
بیش از ۱۰ طرح پتروشیمی مصوب دولت قبل در استان فارس همچنان بر زمین مانده و از طرح های پتروشیمی ممسنی، جهرم، فسا، داراب و سایر طرح های مصوب تنها نامی بر کاغذ به جا مانده و زمینی و تابلویی و احتمالاً زنجیری بر پایه ای فلزی، چنین مصداق هایی هیچ شباهتی به طرح هایی که روزی مصوب شد و قرار بود چرخ توسعه پتروشیمی در این استان را به گردش درآورد ندارد.
۶ پتروشیمی در استان فارس تعریف شده که چهار واحد آن در فیروزآباد، جهرم و فسا قرار است از خط اتیلن جنوب تغذیه شود.دو طرح احداث پتروشیمی دیگر در ممسنی و کازرون قرار دارد که تغذیه آن از خط غرب تامین خواهد شد.
حدود ۱۱ سال گذشته این پروژه ها مکان یابی و مقدمات کار آغاز شده و سرمایه گذار نیز از توان اجرایی بالایی برخوردار بوده است، انتظار می‌رفت در این ۱۰ سال نتیجه ای حاصل شود؛ اما سرمایه گذار اعتقاد دارد چهار پتروشیمی پراکنده از نظر اقتصادی به صرفه نیست و پیشنهاد تجمیع این مجتمع‌های پتروشیمی را ارائه داده‌اند. مسئولان استان گفته‌اند نتیجه نهایی بررسی‌ها در این زمینه را در آینده نزدیک اعلام می‌کنند.
میدان گازی ارم و قابلیت های توسعه در استان فارس
مهرماه سال جاری کشف میدان گازی ارم در استان فارس توسط تیم فنی و کارشناسی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران اعلام شد. میدان گازی جدید در فاصله 25 کیلومتری جنوب غربی شهرستان خنج و ۲۰۰ کیلومتری جنوب شیراز قرار دارد و مخزن گازی یکپارچه‌ای به‌طول ۵۰ کیلومتر و پهنای متوسط پنج کیلومتر را به‌وجود آورده است.
براساس محاسبات انجام‌شده، حجم گاز درجا در این مخزن افزون بر ۱۹ هزار میلیارد فوت‌مکعب است که بیش از ۱۳ هزار میلیارد فوت‌مکعب آن قابل استحصال است که این حجم تقریباً معادل یک فاز میدان گازی پارس جنوبی می باشد. میزان ذخیره میعانات گازی این میدان ۳۵۰ میلیون بشکه است که کشف این میدان بیش از ۴۰ میلیارد دلار عایدی از بخش گاز و میعانات برای کشور خواهد داشت. نتایج آزمایش‌ها نشان می‌دهد گاز موجود در این میدان از مرغوبیت بالایی برخوردار است.
به گفته رضا دهقان معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران، همجواری میدان ارم با میادین گازی شانول و هما در نزدیکی پالایشگاه گاز پارسیان و وجود زیرساخت‌های مناسب سبب می‌شود توسعه این میدان گازی برای جبران افت تولید این میدان و تأمین خوراک پایدار پالایشگاه گازی پارسیان مورد توجه قرار گیرد.
یکی از قابلیت‌های استان فارس در حوزه نفت و گاز است، فارس منابع متعدد نفت و گاز دارد، طرح هایی دراین زمنیه راه اندازی کرده است و طرح هایی نیز در حال احداث است، همه این موارد نشانگر ظرفیت‌های بی بدیل استان فارس در حوزه نفت و پتروشیمی است.
میدان گازی ارم و منطقه ویژه نفت و گاز فارس
کشف میدان گازی ارم در جنوب فارس می تواند شتاب بخش راه اندازی منطقه ویژه فناوری صنعت نفت و گاز استان فارس باشد این موضوع به صورت عملیاتی و بر اساس مدل اجرایی پروژه منطقه ویژه گاز خوزستان، اهواز اکنون پیگیری می شود.
ابعاد مختلف راه اندازی منطقه ویژه گاز در استان فارس بررسی شده، بر این اساس مصوب شده است شرکتی به عنوان مسئول منطقه ویژه اقتصادی نفت و گاز استان فارس ثبت شود و موضوع از طریق اتاق بازرگانی استان فارس و استانداری پیگیری می شود.
میدان گازی ارم و اولویت‌های منطقه‌ای و ملی در توسعه
کشف میدان گازی ارم در جنوب فارس، رویکردهای مختلف و دیدگاههای گوناگون پیرامون بهره‌برداری از این میدان گازی و در نظر گرفتن اولویت‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت ملی و منطقه ای را مورد توجه قرار می‌دهد.
بر اساس شرایط جغرافیایی و مزایای جمهوری اسلامی ایران در دسترسی به منابع نفت و گاز، هوشمندانه ترین رویکرد برای کشور در بخش انرژی عبارت است از «استفاده از نفت به عنوان ماده خام و خوراک زنجیره ارزش»، «استفاده از گاز به عنوان نهاده (سوخت) فعالیت های اقتصادی» و «استفاده از موقعیت جغرافیایی کشور به منظور توسعه تجارت منطقه ای انرژی». ضروریست این موارد در کنار اصول اقتصاد مقاومتی یعنی «درونزایی»، «برونگرایی» و «مردم محوری»، به عنوان نقشه راه و مبنای برنامه های کشور در بخش انرژی مورد توجه قرار گیرد.
در زمینه تامین انرژی یکی از مهم ترین اقداماتی که لازم است در دستور کار مقامات بخش انرژی کشور قرار بگیرد، توسعه میادین مشترک با کشورهای همسایه، با تأکید بر میادین گازی است. برآوردها نشان می‌دهد با بهره برداری از میادین مشترک، روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت و ۲۰۰ میلیون متر مکعب گاز به میزان تولید کشور اضافه می‌شود. با اینحال در طول سال های اخیر تنها اقداماتی در راستای توسعه میدان گازی پارس جنوبی صورت گرفته و دیگر میادین مشترک ایران با کشورهای همسایه به طور شایسته‌ای مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
بنابر این لحاظ کردن این اولویت ها و تعیین استراتژی توسعه نفت و گاز کشور بر این مبنا تا حدودی اولویت های محلی و منطقه ای توسعه میادین گازی جدید از جمله میدان گازی ارم که در محدوده داخلی کشور قرار دارد را کمرنگ تر می کند و موضوع لحاظ شدن حقوق نسل های آینده و اولویت بهره‌برداری از میادین مشترک بر اولویت توسعه کوتاه مدت و دسترسی به میادین گازی داخلی غلبه می کند.
با این وجود در کشورمان تاکنون رویکرد مشخصی به عنوان مبنای سیاستگذاری ها و اقدامات بخش انرژی تعیین نشده لذا برنامه های این بخش، سمت و سوی واحدی نداشته و «پراکندگی و هدفگذاری نامشخص» یا «تجمیعی از همه اهداف خوب که تحقق آن همزمان با هم ممکن نیست»، در آن مشهود است. بنابراین ضروری است تصمیم گیران اقتصادی نیز رویکردی مشخص، منسجم و یکپارچه در بخش انرژی داشته باشد تا از این ظرفیت بزرگ، به بهترین شکل استفاده شود.
بهره‌گیری از قابلیت‌های نفت و گاز و توسعه پتروشیمی ودیدگاههای مسوولان فارس
نگاه مسئولان استانی و برخی نمایندگان مجلس به میدان گازی ارم بهره برداری هر چه سریعتر از آن و لزوم برنامه ریزی در این عرصه است، این مسئولان تاکید دارند که وزارت نفت هرچه سریعتر این میدان گازی را به بهره‌برداری برساند تا علاوه بر افزایش درآمد شهرستان از محل اعتبارات ٣ درصد نفت و گاز که خودبخود موجب تحولات چشمگیر عمرانی خواهد شد، باعث ایجاد اشتغال برای مردم منطقه نیز شود.
از دیدگاه مسئولان وزارت نفت، بهره برداری از میادین مشترک اولویت است و بسیاری از کارشناسان نیز در تایید این دیدگاه، حفظ منابع داخلی برای نسل های آینده را بر بهره برداری کوتاه مدت از آن ترجیح می دهند.
عنایت الله رحیمی استاندار فارس در نشست ها، مصاحبه ها و مراسم مختلف بارها بر لزوم استفاده از زیر ساخت های نفت و گاز و پتروشیمی در این استان تاکید کرده است، کشف میدان گازی ارم در جنوب فارس نیز می‌تواند نگاه مسئولان در توسعه منطقه ای و بهره گیری از این میدان گازی در توسعه استان را مورد توجه قرار دهد.
استاندار فارس اخیراً در بازدید از مجتمع پتروشیمی شیراز اظهار داشت: توسعه پتروشیمی به عنوان یک صنعت پیشرو همواره به عنوان یک استراتژی اصلی کشور مطرح بوده و پتروشیمی به عنوان یک صنعت مادر تاثیر قابل توجهی در اقتصاد ایران داشته است.
رحیمی با اشاره به اینکه خام‌فروشی نفت و گاز موجب می شود در زمان تحریم ها و تلاطم های اقتصادی، کشور با مشکلات زیادی روبرو شود، افزود: در صورتی که بتوانیم پروسه های ثانویه را تکمیل و محصولات فرآوری شده را تولید و عرضه کنیم به ارزش اقتصادی بالاتر و اشتغال گسترده تری دست پیدا خواهیم کرد.
وی با بیان اینکه با تولید محصولات فرآوری شده قدرت چانه زنی و نگهداری محصولات افزایش می یابد، ادامه داد: هرچه در بخش پتروشیمی به عنوان یک صنعت سود آور سرمایه گذاری شود تاب آوری اقتصادی کشور افزایش می یابد.
رحیمی با تاکید بر اینکه صنایع موفق پیوستگی خوبی با جوامع همجوار دارند و ارتباط عاطفی و اقتصادی مناسبی با آنان برقرار می کنند، اظهار داشت: صنایع اگر به صورت ایزوله فعالیت کنند به دلیل تعارض منافع با جوامع محلی همجوار متحمل هزینه های بالاتری خواهند شد اما در صورت ارتباط مناسب با مردم و ایجاد انسجام اجتماعی قابل قبول از حمایت جوامع همجوار برخوردار می شوند که سود آن به دو طرف خواهد رسید.
استاندار فارس با بیان اینکه بزرگ ترین خدمت در کشور در شرایط فعلی ایجاد فرصت های شغلی پایدار برای مردم است، ادامه داد: گسترش زنجیره پائین دست پتروشیمی باید به صورت جدی در دستور کار دست اندرکاران قرار داشته باشد و استانداری فارس در این راستا همه حمایت های لازم را در اختیار خواهد گذاشت.
همه این مباحث بیانگر آن است که استان فارس توانمندی و قابلیت توسعه و جذب سرمایه گذاری در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی را دارد و با تعیین اولویت های توسعه محلی، منطقه ای و ملی می توان به کشف میدان جدید گازی ارم امیدوار بود که فارس در این زمینه گام‌های جدید در راستای توسعه بردارد.
