اگر چه یک هزار و 379 سال از واقعه کربلا در سال 61 هجری سپری می شود، اما گذشت زمان نه نتها از خیل عاشقان و رهروان این راه نکاسته بلکه بر شمار پویندگان این طریق افزوده است و هر دلداده ای به شیوه خود مُهر تایید بر راه سالار شهیدان و یاران باوفایش می گذارد.
به مصداق این غزل لسان الغیب حافظ شیرازی، یک قصه بیش نیست غم عشق وین عجب کز هر زبان که می شنوم نامکرر است.
مردم شهرستان جهرم که یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است و پیشینه شکل گیری آن به پیش از ظهور اسلام و زمان هخامنشیان باز می گردد، در ایام محرم و صفر آداب خاصی را برپا می دارند که اگر چه در شاکله آن وجوه مشترکی با بسیاری از مناطق کشور وجود دارد اما در این آداب ویژگی هایی را هم می توان مشاهده کرد.
به گزارش ایرنا با فرارسیدن ماه محرم در شهرستان جهرم، همه چیز حال و هوای محرم پیدا می‌کند و بسیاری در تکاپوی این هستند که برنامه‌های محرم را هر چه باشکوه‌تر برگزار کنند.
مردم شهرستان جهرم در ایام دهه نخست محرم مانند سایر هموطنان، با شیوه‌های خاص خود با حضور در معابر، مساجد، حسینیه‌ها و تکایا برای سیدالشهدا (ع) سوگواری میکنند.
چند روز مانده به محرم، ساکنان محله های مختلف به طور خود جوش به تکاپو می‌افتند، در این ایام، سنج‌ها صیقل داده می‌شوند، علم‌ها و کتل‌ها تمیز و در صورت نیاز، شسته می‌شوند، ائمه جماعات و روسای هیات‌های مذهبی هر محل، مداحان محل را تعیین میکنند.
لباس‌های سیاه از کمد و چمدان‌ها بیرون می‌آیند، نوحه خوانان نیز اشعاری با تحریری جدید تهیه میکنند، طبل‌ها از انبارهای مساجد و منازل بیرون آورده شده و در صورت نیاز رویه آن تعمیر و تنظیف می‌شود.
از آنجا که جهرمی‌ها این 2ماه را ماه بلا می‌دانند، قبل از آغاز و در میانه این ماه، به نیت دور شدن بلا و مصیبت، صدقه می‌دهند و اگر مصیبتی رخ داد آن را به منحوس بودن این 2 ماه نسبت می‌دهند.
همچنین در قدیم، در روزهای عاشورا و تاسوعا موهای خود را به نشانه عزاداری شانه نمی‌کردند، عطر نمی‌زدند و به دلیل گرسنگی و مصیبت و مشقت اهل بیت (ع) از خوردن غذاهای لذیذ و پُر تجمل خودداری می‌کردند.
** آیین سیاه پوش کردن شهر و پوشیدن لباس مشکی
جهرمی‌ها، یک هفته قبل از شروع ماه محرم با تهیه پارچه‌های سیاه و داربست‌های فلزی به شیوه سنتی، تکیه‌های عزاداری در محله‌های مختلف دایر میکنند و با آماده کردن ابزار عزاداری ویژه این ایام، خود را برای برپایی آیین های سوگواری محرم آماده میکنند.
تقریبا جایی از شهر نیست که با پارچه‌ها، پرچم و علم عزاداری، سیاهپوش نشده باشد. حتی سر در بسیاری از منازل به ویژه منازلی که در آن مراسم روضه خوانی بر پا می دارند، علم سیاه برافراشته می‌شود، اغلب مغازه‌های شهر نیز با پرچم سیاه پوشیده می‌شوند.
در سالیان پیش، کودکان با به دست گرفتن علم‌های کوچک در کوچه‌ها راه می‌رفتند و با گفتن: 'محرم آمد و عیشم عزا شد' یا 'محرم رسید، شیعیان خاک به سر کنید'، آمدن ماه محرم را خبر می‌دادند.
سیاهپوش‌‌کردن شهر و روستاهای جهرم نیز به گونه‌های مختلفی است، به عنوان مثال مردم منطقه هکان جهرم در آیینی سنتی با سیاهپوش کردن جلوی خانه‌ها و نصب چادر مشکی زنانه جلوی در منازل و بستن آن به دور تیرهای برق در سوگ سید و سالار شهیدان عزاداری میکنند.
افزون بر سیاهپوش کردن نقاط مختلف شهر، در این ایام برخی از مردم جهرم به حرمت امام حسین (ع) بستگی به نیت خود بین 10روز تا 2 ماه لباس مشکی بر تن دارند، از لباس مشکی به عنوان 'مُحرمی' یاد میکنند.
** اول روضه می‌رسد از راه
برگزاری و شرکت در آیین ها و مجالس عزاداری های مذهبی در شهرستان جهرم اهمیت بسزایی دارد و مراسم روضه‌خوانی نیز همزمان با آغاز ماه محرم، عصرها در منازل به صورت زنانه و مردانه و شب‌ها در مساجد محلات، امامزادگان، تکیه‌ها، حسینه‌ها و سایر اماکن متبرکه برگزار می شود.
بیش از 110 هیات عزاداری رسمی در جهرم در ایام محرم و صفر مراسم روضه خوانی برپا می دارند.
می‌توان گفت، در این 2 ماه هیچ کوچه و محله‌ای در جهرم بدون مجالس روضه خوانی مشاهده نمی شود، معمولا این مجالس در گردشند و بعضی اوقات در برخی محلات هر از چند روز از منزلی به منزل همسایه دیگر منتقل می‌شود.
** برگزاری آیین شیرخوارگان حسینی و نوجوانان عاشورایی
یکی دیگر از آیین‌های مرسوم در ایام محرم، برگزاری مراسم شیرخوارگان حسینی به یاد شهادت حضرت علی اصغر طفل 6ماهه امام حسین (ع) است که در شهرها و روستاهای شهرستان جهرم برپا می‌شود.
همچنین همایش چند هزار نفری نوجوانان عاشورایی با عنوان 'احلی من العسل' نیز همزمان با سراسر کشور در شهرستان جهرم برگزار می‌شود که در این مراسم، دانش‌آموزان با حضور در اماکن متبرکه به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند.
عبارت 'احلی من العسل' پاسخ حضرت قاسم بن‌الحسن (ع) در شب عاشورا به عموی بزرگوارش، حضرت سیدالشهدا(ع) است که پرسیدند مرگ در نزد تو چگونه است و این نوجوان 13ساله در جواب امام حسین (ع) گفت: مرگ در نزد من، شیرین‌تر از عسل است.
** سینه‌زنی و زنجیرزنی
سینه زنی و زنجیر زنی در شهرستان جهرم به صورت محله‌ای و سنتی در شب دهه اول محرم و بعضا عصرهاست، به جز روزهای تاسوعا و عاشورا که دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی از صبح تا ظهر، به عنوان نمادی از جنگ اباعبدالله الحسین (ع) با لشکر یزید، عزاداری میکنند.
در این ایام بعضی مردم شهرستان جهرم سعی میکنند در عزاداری مسجد محله‌ای که در آن به دنیا آمده‌‌اند، شرکت کنند. حتی اگر به محله‌ای دیگر نقل مکان کرده باشند، باز هم در دسته‌های سینه‌زنی یا زنجیرزنی در محله ای که در آن زاده شده اند به عزاداری می پردازند.
عزاداری در ماه محرم از شب‌های اول این ماه در مساجد و تکایا آغاز می‌شود، معمولا 2 نفر معروف به علمدار، پارچه نوشته‌ای نفیس با تزیینات زیبا را بالای دستان خود نگه می‌دارند که معرف هیات و محله آنان است.
در حالی که علم‌ها و بیرق‌ها پیشاپیش در حرکتند، دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن هر محله‌ای به دنبال علم‌های محله خود پس از طی مسافتی در داخل و حومه شهر به مسجدی که از قبل تعیین کرده‌اند، می‌روند و پس از عزاداری در آن مسجد و پذیرایی به مسجد خود بازمی‌گردند.
برخی نیز در محل به استقبال عزاداران شتافته و اسپند دود میکنند و گلاب بر سر و روی آنها می افشانند.
چندشب بعد نیز دسته‌های عزاداران مسجد میزبان به مسجد محل میهمان می‌آیند و به عزاداری می‌پردازند، به عبارت دیگر در مدت 10شب، هیات عزاداران هر محله ای به 10 مسجد دیگر می‌رود.
گاهی نیز افرادی که نذر دارند، گوسفندی در پیش پای علم‌دارها و دسته‌ها ذبح می کنند، عده‌ای از زنان طبق عقیده و نیت خود، روسری، چفیه یا لباسی را در مسیر حرکت هیات ها و زیر پای عزاداران پهن می کنند تا از روی آن عبور کنند، آنها بر این باورند که عزاداران امام حسین (ع) با حرکت روی پیراهن یا لباس، آن را متبرک کرده‌اند.
افرادی نیز که به سقا معروف هستند با لباس عربی سفید یا سیاه و عقال با ظروفی در دست در اطراف هیات های عزاداری مشغول توزیع شربت یا آب خنک در بین عزاداران هستند.
وفاداری حضرت ابوالفضل العباس (ع) در نزد مردم جهرم باعث شکل‌گیری سقایان و کسانی که نذر کرده‌انند فرزندانشان را سقا کنند، شده است، به گونه ای که از پیر و کودک تا افراد معلول، ناشنوا و نابینا هم به سیراب کردن مردم تشنه در این روز می‌پردازند.
کسانی که نذر سقا دارند، باید تمام عمر و هر سال به این کار بپردازند و بسیاری از مادران جهرمی با این نیت به تن نوزدان و خردسالان خود لباس عربی و سبز می‌پوشانند.
اکثر سقایان جهرمی به پیروی از سقای کربلا، پا برهنه‌اند و اغلبشان در پایان آیین های سوگواری به دلیل گرمای زیاد جهرم با پای سوخته، تاول‌زده و زخمی به منزل بازمی‌گردند.
در روز تاسوعا، همه دسته‌ها و هیات‌ها پس از عزاداری در سطح شهر در محوطه امامزاده حسین (ع) جهرم گرد هم می آیند و نوحه‌سرایی میکنند و در روز عاشورا این دسته‌ها در حالیکه به سوگواری برای سرور آزادگان می پردازند با عبور از خیابان ها و میدان مرکزی شهر در مصلای جهرم تجمع می کنند.
برخی از دسته‌ها و هیات های عزاداری افزون بر علم، کُتل و پرچم، حیواناتی چو شتر، اسب و افرادی ملبس به لباس‌های سبز و سفید عربی به نشانه حرکت کاروان امام حسین (ع) و افرادی با لباس سرخ و سپاهی با شمشیر و سپر، نماد کاروان یزید، با خود دارند.
در این ایام، به نشانه تشنگی شهیدان کربلا، بعضی مردم که نذر کرده اند در جلوی مغازه و منازل خود بین مردم سوگوار، آب، شربت و شیر توزیع میکنند.
زنجیرزنی، آیینی مردانه است و مردان در 2صف جداگانه و موازی هم، در پشت بیرق عزاداری به راه می‌افتند و هماهنگ با ضربات طبل، بر شانه‌های خود زنجیر می‌کوبند و یک یا چند نفر مداح با خواندن نوحه، زنجیرزنان را همراهی میکنند. معمولا، زنان در بعضی از هیات‌های سوگوار، مشارکت دارند و در پشت سر مردان، حرکت میکنند.
برخی از عزاداران نیز به عنوان ماتم بر سر خود گِل می گذارند و با پای برهنه در آیین های سوگواری حاضر می شوند و در سال های پیشتر افرادی که در اطراف هیات ها و دسته های عزاداری ایستاده بودند بر روی سر عزاداران کاه می‌پاشیدند.
امروزه برخی، به ویژه سادات به نشانه عزاداری در روزهای تاسوعا و عاشورا بر سر و صورت خود، گِل می‌مالند و روحانیونی که از سادات باشند نیز در این 2 روز بدون عمامه ظاهر می‌شوند.
در این ایام، اتباع افغانستانی، معاوندان عراقی و مهاجران خوزستانی در جهرم، نیز به شیوه و سنت شهر و کشور خود، عزاداری میکنند، خوزستانی‌ها با سنج و دمام و اتباع افغانستان با سینه‌زنی‌های پُرشور خود به امام حسین (ع) و یاران با وفای ایشان ادای احترام می کنند.
**نماز ظهر عاشورا
برگزاری نماز ظهر عاشور از دیگر برنامه های این روز است که عزاداران و هیات های مذهبی شهر جهرم، به یاد ظهر عاشورا هنگام اذان ظهر در این روز در وسط خیابان یا هر جا که باشند، بلندگوهای خود را خاموش میکنند و پس از وضو نماز را به جماعت برپا می دارند.
**اطعام عزاداران
پس از اتمام عزاداری و روضه‌خوانی، بانیان هیات های عزاداری با غذای نذری، از عزاداران پذیرایی میکنند.
در 2 روز عاشورا و تاسوعا، دسته‌های هر محله به طرف مسجد خود حرکت می کنند و مراسم در این مکان مقدس به پایان می رسد و عزاداران در منزل یا مسجد پذیرایی می‌شوند.
هر چند که این روزها، این سنت با قرار دادن غذا در ظروف یک بار مصرف کمرنگ شده است اما هنوز برخی مساجد و امامزاده‌های جهرم، مانند امامزاده ابراهیم (ع) به شیوه سنتی و در سینی و مجمعه‌های مسین و رویین برای اطعام استفاده می کنند.
بیشترین نوع غدای نذری در شهرستان جهرم مانند سایر نقاط ایران، چلو خورشت قیمه است. برخی در منازل خود غذای نذری می‌پزند و مقداری از این غذا بین نیازمندان تقسیم می‌شود و عده ای هم به عنوان نذر مقداری قند، چای، برنج، گوشت و مرغ، برای پذیرایی و اطعام عزاداران حسینی به هیات امنای مساجد تحویل می‌دهند.
در ماه محرم و صفر در شهرستان جهرم افزون بر اطعام عزاداران، پخت حلوای خرما و انواع دیگر حلواها بسیار رایج است.
دادن غذای نذری، ذبح گاو، گوسفند، شتر و تقسیم گوشت آن، توزیع حلوا، شله زرد، خرما، شربت، شیر و حلیم در بین عزاداران در روزهای به خصوص، گوشه‌ای از ارادت خالصانه مردم این شهر به اهل بیت (ع) است.
** آیین خیمه سوزان
آیین سنتی 'خیمه‌سوزان' نیز از دیرباز در عصر روز عاشورا و با حضور گسترده مردم در پارک کوهسار جهرم برگزار می‌شود.
در این آیین که وقایع عصر عاشورا را به نمایش می‌گذارد، حمله عمر بن سعد و ابن‌زیاد به خیمه‌های خاندان سیدالشهدا (ع)، ظلم و ستیز سپاه کفر به لشکر امام حسین (ع) در جریان واقعه عاشورا و برخورد با اسیران این واقعه، به ویژه حضرت زینب (س) بازسازی می‌شود.
همچنین این آیین هر سال با گرامیداشت 13شهید عصر عاشورای جهرم نیز همراه است، شهدایی که میانگین سنی آنها به بیش از 17سال نمی‌رسید و در عصر عاشورای سال 62 در جنگل‌های میاندوآب آذربایجان غربی به وسیله منافقین دستگیر و در اوج مظلومیت به شهادت رسیدند.
** پس از شام غریبان سحری نیست که نیست
با غروب آفتاب در روز عاشورا، عزاداران مراسم شام غریبان برگزار می کنند، این آیین هم در مساجد و اماکن متبرکه و هم در مرکز شهر با نواختن نی، روشن‌کردن شمع برپا می‌شود.
شهادت امام حسین (ع)، اسارت‌گرفتن اهل بیت (ع) توسط لشکر یزید و سوزاندن خیمه‌های اهل بیت، از مضامین اصلی عزاداری این شب است.
در غروب و شامگاه عاشورا، مردم با حضور در گلزار شهدای شهرستان و آرامستان ها با روشن‌کردن شمع برای درگذشتگان خود طلب آمرزش کرده و برای غریبی اسرای کربلا سوگواری میکنند، در این شب، نی نوازان با نوای محزون خود و مداحان با صدای سوزناک بر غم دنیای بی حسین (ع) عزاداری میکنند.
** تعزیه‌خوانی
از دیگر آیین هایی که در ایام محرم در شهرستان جهرم برگزار می‌شود، تعزیه‌خوانی است، این آیین معنوی چند سالی است که به همت گروه های نمایشی و هیات های مذهبی این شهرستان در بخش‌های چهارگانه جهرم شامل خفر، کردیان، سیمکان و مرکزی، برگزار می‌شود.
در این تعزیه‌ها واقعه کربلا با حضور افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود. مراسم تعزیه حضرت عباس (ع)، شهادت علی‌اصغر(ع)، اجرای مجلس به شهادت رسیدن حربن یزید ریاحی، به تصویر کشیدن چگونگی امان‌نامه شمر به حضرت عباس (ع)، مناظره امام حسین(ع) و یارانش با لشکر شمر و به تصویرکشیدن نحوه اسارت یاران امام حسین (ع)، بخش‌هایی از این آیین معنوی است.
این تعزیه ها به طور معمول هر سال همزمان با سیزدهم محرم با حرکت دسته های عزاداری از محله های مختلف جهرم در
جوار مرقد حضرت آیت‌الله سید عبدالحسین نجفی (ره) مشهور به مقبره خاندان آیت‌اللهی برگزار می‌شود.
به غیر از گروه‌های نمایشی، گروه تعزیه حضرت ابو الفضل العباس (ع) تنها گروه ثبت شده شهرستان جهرم است که از سال 1388 با 100 بازیگر و عوامل اجرایی در این زمینه فعالیت دارند.
در گذشته نیز به صورت نمادین، تشییع جنازه شهدای کربلا در روز سیزدهم محرم از کوی علی پهلوان جهرم با خواندن نوحه و سینه‌زنی انجام می‌شد و این هیات با در دست داشتن بیل، کلنگ و بوریا (نشانه تابوت امام حسین(ع) در روز عاشورا) مراسم خاکسپاری شهدای کربلا را انجام می‌دادند و این هیات موسوم به طایفه بنی اسد بودند.
** طبخ آش ابودردا
آخرین چهارشنبه ماه صفر که در اصطلاح به آن چهارشنبه آخر می‌گویند در گذشته برای جهرمی‌ها روز مهمی بود.
مردم این شهر عقیده داشتند که در این روز باید در هر خانه‌ای دیگی قُل بخورد از این رو همه اقوام و خویشاوندان گرد هم می آمدند و آش ابودردا می پختند.
برای تهیه این آش از گوشت خروس، رشته و انواع سبزی استفاده میکنند. معمولا رسم بر این بود که با خمیر، عروسکی به نام ابودردا درست می‌کردند و در آش می‌انداختند و پس از پخته شدن، عروسک را بیرون می‌آوردند و با حضور اقوام، آن را در نزدیک‌ترین چاه به خانه می‌انداختند.
پس از انجام این کار کسی حق نداشت در مسیر بازگشت به پشت سر خود نگاه کند زیرا معتقد بودند چون این عروسک درد و بلا را از خانواده دور می‌کند در صورت نگاه کردن به پشت سر، غم و اندوه دو باره بازمی گردد، آنها پس از تاریکی هوا، آش را بین آشنایان و همسایگان تقسیم می‌کردند.
بعد از آن مقداری نَوَن یا اسپند رادر کَل یا کوزه شکسته‌ای می‌ریختند و چند عدد سکه کنار آن می‌گذاشتند و آن را در کنار حیاط خانه قرار می دادند تا غم و درد از آن خانه دور شود.
همچنین در گذشته، مهره‌هایی داخل کُلوک یا کوزه‌ای با لعاب سبز- آبی زیر ناودان روبه قبله گذاشته می‌شد و صبح پس از طلوع آفتاب آن را در میانه اتاق قرار می دادند و فردی با نام فاطمه به نیت سلامت افراد سالخورده، دو بیت خوانی می کرد و این یکی دیگر از رسوم جهرمی ها در پایان ماه صفر بود.
این دو سنت، سال هاست که در شهرستان جهرم چندان رایج نیست.
شهرستان جهرم در فاصله 193کیلومتری جنوب شرقی شیراز قرار دارد.
9910 /6118
انتهای پیام به مصداق این غزل لسان الغیب حافظ شیرازی، یک قصه بیش نیست غم عشق وین عجب کز هر زبان که می شنوم نامکرر است.
مردم شهرستان جهرم که یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است و پیشینه شکل گیری آن به پیش از ظهور اسلام و زمان هخامنشیان باز می گردد، در ایام محرم و صفر آداب خاصی را برپا می دارند که اگر چه در شاکله آن وجوه مشترکی با بسیاری از مناطق کشور وجود دارد اما در این آداب ویژگی هایی را هم می توان مشاهده کرد.
به گزارش ایرنا با فرارسیدن ماه محرم در شهرستان جهرم، همه چیز حال و هوای محرم پیدا می‌کند و بسیاری در تکاپوی این هستند که برنامه‌های محرم را هر چه باشکوه‌تر برگزار کنند.
مردم شهرستان جهرم در ایام دهه نخست محرم مانند سایر هموطنان، با شیوه‌های خاص خود با حضور در معابر، مساجد، حسینیه‌ها و تکایا برای سیدالشهدا (ع) سوگواری میکنند.
چند روز مانده به محرم، ساکنان محله های مختلف به طور خود جوش به تکاپو می‌افتند، در این ایام، سنج‌ها صیقل داده می‌شوند، علم‌ها و کتل‌ها تمیز و در صورت نیاز، شسته می‌شوند، ائمه جماعات و روسای هیات‌های مذهبی هر محل، مداحان محل را تعیین میکنند.
لباس‌های سیاه از کمد و چمدان‌ها بیرون می‌آیند، نوحه خوانان نیز اشعاری با تحریری جدید تهیه میکنند، طبل‌ها از انبارهای مساجد و منازل بیرون آورده شده و در صورت نیاز رویه آن تعمیر و تنظیف می‌شود.
از آنجا که جهرمی‌ها این 2ماه را ماه بلا می‌دانند، قبل از آغاز و در میانه این ماه، به نیت دور شدن بلا و مصیبت، صدقه می‌دهند و اگر مصیبتی رخ داد آن را به منحوس بودن این 2 ماه نسبت می‌دهند.
همچنین در قدیم، در روزهای عاشورا و تاسوعا موهای خود را به نشانه عزاداری شانه نمی‌کردند، عطر نمی‌زدند و به دلیل گرسنگی و مصیبت و مشقت اهل بیت (ع) از خوردن غذاهای لذیذ و پُر تجمل خودداری می‌کردند.
** آیین سیاه پوش کردن شهر و پوشیدن لباس مشکی
جهرمی‌ها، یک هفته قبل از شروع ماه محرم با تهیه پارچه‌های سیاه و داربست‌های فلزی به شیوه سنتی، تکیه‌های عزاداری در محله‌های مختلف دایر میکنند و با آماده کردن ابزار عزاداری ویژه این ایام، خود را برای برپایی آیین های سوگواری محرم آماده میکنند.
تقریبا جایی از شهر نیست که با پارچه‌ها، پرچم و علم عزاداری، سیاهپوش نشده باشد. حتی سر در بسیاری از منازل به ویژه منازلی که در آن مراسم روضه خوانی بر پا می دارند، علم سیاه برافراشته می‌شود، اغلب مغازه‌های شهر نیز با پرچم سیاه پوشیده می‌شوند.
در سالیان پیش، کودکان با به دست گرفتن علم‌های کوچک در کوچه‌ها راه می‌رفتند و با گفتن: 'محرم آمد و عیشم عزا شد' یا 'محرم رسید، شیعیان خاک به سر کنید'، آمدن ماه محرم را خبر می‌دادند.
سیاهپوش‌‌کردن شهر و روستاهای جهرم نیز به گونه‌های مختلفی است، به عنوان مثال مردم منطقه هکان جهرم در آیینی سنتی با سیاهپوش کردن جلوی خانه‌ها و نصب چادر مشکی زنانه جلوی در منازل و بستن آن به دور تیرهای برق در سوگ سید و سالار شهیدان عزاداری میکنند.
افزون بر سیاهپوش کردن نقاط مختلف شهر، در این ایام برخی از مردم جهرم به حرمت امام حسین (ع) بستگی به نیت خود بین 10روز تا 2 ماه لباس مشکی بر تن دارند، از لباس مشکی به عنوان 'مُحرمی' یاد میکنند.
** اول روضه می‌رسد از راه
برگزاری و شرکت در آیین ها و مجالس عزاداری های مذهبی در شهرستان جهرم اهمیت بسزایی دارد و مراسم روضه‌خوانی نیز همزمان با آغاز ماه محرم، عصرها در منازل به صورت زنانه و مردانه و شب‌ها در مساجد محلات، امامزادگان، تکیه‌ها، حسینه‌ها و سایر اماکن متبرکه برگزار می شود.
بیش از 110 هیات عزاداری رسمی در جهرم در ایام محرم و صفر مراسم روضه خوانی برپا می دارند.
می‌توان گفت، در این 2 ماه هیچ کوچه و محله‌ای در جهرم بدون مجالس روضه خوانی مشاهده نمی شود، معمولا این مجالس در گردشند و بعضی اوقات در برخی محلات هر از چند روز از منزلی به منزل همسایه دیگر منتقل می‌شود.
** برگزاری آیین شیرخوارگان حسینی و نوجوانان عاشورایی
یکی دیگر از آیین‌های مرسوم در ایام محرم، برگزاری مراسم شیرخوارگان حسینی به یاد شهادت حضرت علی اصغر طفل 6ماهه امام حسین (ع) است که در شهرها و روستاهای شهرستان جهرم برپا می‌شود.
همچنین همایش چند هزار نفری نوجوانان عاشورایی با عنوان 'احلی من العسل' نیز همزمان با سراسر کشور در شهرستان جهرم برگزار می‌شود که در این مراسم، دانش‌آموزان با حضور در اماکن متبرکه به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند.
عبارت 'احلی من العسل' پاسخ حضرت قاسم بن‌الحسن (ع) در شب عاشورا به عموی بزرگوارش، حضرت سیدالشهدا(ع) است که پرسیدند مرگ در نزد تو چگونه است و این نوجوان 13ساله در جواب امام حسین (ع) گفت: مرگ در نزد من، شیرین‌تر از عسل است.
** سینه‌زنی و زنجیرزنی
سینه زنی و زنجیر زنی در شهرستان جهرم به صورت محله‌ای و سنتی در شب دهه اول محرم و بعضا عصرهاست، به جز روزهای تاسوعا و عاشورا که دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی از صبح تا ظهر، به عنوان نمادی از جنگ اباعبدالله الحسین (ع) با لشکر یزید، عزاداری میکنند.
در این ایام بعضی مردم شهرستان جهرم سعی میکنند در عزاداری مسجد محله‌ای که در آن به دنیا آمده‌‌اند، شرکت کنند. حتی اگر به محله‌ای دیگر نقل مکان کرده باشند، باز هم در دسته‌های سینه‌زنی یا زنجیرزنی در محله ای که در آن زاده شده اند به عزاداری می پردازند.
عزاداری در ماه محرم از شب‌های اول این ماه در مساجد و تکایا آغاز می‌شود، معمولا 2 نفر معروف به علمدار، پارچه نوشته‌ای نفیس با تزیینات زیبا را بالای دستان خود نگه می‌دارند که معرف هیات و محله آنان است.
در حالی که علم‌ها و بیرق‌ها پیشاپیش در حرکتند، دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن هر محله‌ای به دنبال علم‌های محله خود پس از طی مسافتی در داخل و حومه شهر به مسجدی که از قبل تعیین کرده‌اند، می‌روند و پس از عزاداری در آن مسجد و پذیرایی به مسجد خود بازمی‌گردند.
برخی نیز در محل به استقبال عزاداران شتافته و اسپند دود میکنند و گلاب بر سر و روی آنها می افشانند.
چندشب بعد نیز دسته‌های عزاداران مسجد میزبان به مسجد محل میهمان می‌آیند و به عزاداری می‌پردازند، به عبارت دیگر در مدت 10شب، هیات عزاداران هر محله ای به 10 مسجد دیگر می‌رود.
گاهی نیز افرادی که نذر دارند، گوسفندی در پیش پای علم‌دارها و دسته‌ها ذبح می کنند، عده‌ای از زنان طبق عقیده و نیت خود، روسری، چفیه یا لباسی را در مسیر حرکت هیات ها و زیر پای عزاداران پهن می کنند تا از روی آن عبور کنند، آنها بر این باورند که عزاداران امام حسین (ع) با حرکت روی پیراهن یا لباس، آن را متبرک کرده‌اند.
افرادی نیز که به سقا معروف هستند با لباس عربی سفید یا سیاه و عقال با ظروفی در دست در اطراف هیات های عزاداری مشغول توزیع شربت یا آب خنک در بین عزاداران هستند.
وفاداری حضرت ابوالفضل العباس (ع) در نزد مردم جهرم باعث شکل‌گیری سقایان و کسانی که نذر کرده‌انند فرزندانشان را سقا کنند، شده است، به گونه ای که از پیر و کودک تا افراد معلول، ناشنوا و نابینا هم به سیراب کردن مردم تشنه در این روز می‌پردازند.
کسانی که نذر سقا دارند، باید تمام عمر و هر سال به این کار بپردازند و بسیاری از مادران جهرمی با این نیت به تن نوزدان و خردسالان خود لباس عربی و سبز می‌پوشانند.
اکثر سقایان جهرمی به پیروی از سقای کربلا، پا برهنه‌اند و اغلبشان در پایان آیین های سوگواری به دلیل گرمای زیاد جهرم با پای سوخته، تاول‌زده و زخمی به منزل بازمی‌گردند.
در روز تاسوعا، همه دسته‌ها و هیات‌ها پس از عزاداری در سطح شهر در محوطه امامزاده حسین (ع) جهرم گرد هم می آیند و نوحه‌سرایی میکنند و در روز عاشورا این دسته‌ها در حالیکه به سوگواری برای سرور آزادگان می پردازند با عبور از خیابان ها و میدان مرکزی شهر در مصلای جهرم تجمع می کنند.
برخی از دسته‌ها و هیات های عزاداری افزون بر علم، کُتل و پرچم، حیواناتی چو شتر، اسب و افرادی ملبس به لباس‌های سبز و سفید عربی به نشانه حرکت کاروان امام حسین (ع) و افرادی با لباس سرخ و سپاهی با شمشیر و سپر، نماد کاروان یزید، با خود دارند.
در این ایام، به نشانه تشنگی شهیدان کربلا، بعضی مردم که نذر کرده اند در جلوی مغازه و منازل خود بین مردم سوگوار، آب، شربت و شیر توزیع میکنند.
زنجیرزنی، آیینی مردانه است و مردان در 2صف جداگانه و موازی هم، در پشت بیرق عزاداری به راه می‌افتند و هماهنگ با ضربات طبل، بر شانه‌های خود زنجیر می‌کوبند و یک یا چند نفر مداح با خواندن نوحه، زنجیرزنان را همراهی میکنند. معمولا، زنان در بعضی از هیات‌های سوگوار، مشارکت دارند و در پشت سر مردان، حرکت میکنند.
برخی از عزاداران نیز به عنوان ماتم بر سر خود گِل می گذارند و با پای برهنه در آیین های سوگواری حاضر می شوند و در سال های پیشتر افرادی که در اطراف هیات ها و دسته های عزاداری ایستاده بودند بر روی سر عزاداران کاه می‌پاشیدند.
امروزه برخی، به ویژه سادات به نشانه عزاداری در روزهای تاسوعا و عاشورا بر سر و صورت خود، گِل می‌مالند و روحانیونی که از سادات باشند نیز در این 2 روز بدون عمامه ظاهر می‌شوند.
در این ایام، اتباع افغانستانی، معاوندان عراقی و مهاجران خوزستانی در جهرم، نیز به شیوه و سنت شهر و کشور خود، عزاداری میکنند، خوزستانی‌ها با سنج و دمام و اتباع افغانستان با سینه‌زنی‌های پُرشور خود به امام حسین (ع) و یاران با وفای ایشان ادای احترام می کنند.
**نماز ظهر عاشورا
برگزاری نماز ظهر عاشور از دیگر برنامه های این روز است که عزاداران و هیات های مذهبی شهر جهرم، به یاد ظهر عاشورا هنگام اذان ظهر در این روز در وسط خیابان یا هر جا که باشند، بلندگوهای خود را خاموش میکنند و پس از وضو نماز را به جماعت برپا می دارند.
**اطعام عزاداران
پس از اتمام عزاداری و روضه‌خوانی، بانیان هیات های عزاداری با غذای نذری، از عزاداران پذیرایی میکنند.
در 2 روز عاشورا و تاسوعا، دسته‌های هر محله به طرف مسجد خود حرکت می کنند و مراسم در این مکان مقدس به پایان می رسد و عزاداران در منزل یا مسجد پذیرایی می‌شوند.
هر چند که این روزها، این سنت با قرار دادن غذا در ظروف یک بار مصرف کمرنگ شده است اما هنوز برخی مساجد و امامزاده‌های جهرم، مانند امامزاده ابراهیم (ع) به شیوه سنتی و در سینی و مجمعه‌های مسین و رویین برای اطعام استفاده می کنند.
بیشترین نوع غدای نذری در شهرستان جهرم مانند سایر نقاط ایران، چلو خورشت قیمه است. برخی در منازل خود غذای نذری می‌پزند و مقداری از این غذا بین نیازمندان تقسیم می‌شود و عده ای هم به عنوان نذر مقداری قند، چای، برنج، گوشت و مرغ، برای پذیرایی و اطعام عزاداران حسینی به هیات امنای مساجد تحویل می‌دهند.
در ماه محرم و صفر در شهرستان جهرم افزون بر اطعام عزاداران، پخت حلوای خرما و انواع دیگر حلواها بسیار رایج است.
دادن غذای نذری، ذبح گاو، گوسفند، شتر و تقسیم گوشت آن، توزیع حلوا، شله زرد، خرما، شربت، شیر و حلیم در بین عزاداران در روزهای به خصوص، گوشه‌ای از ارادت خالصانه مردم این شهر به اهل بیت (ع) است.
** آیین خیمه سوزان
آیین سنتی 'خیمه‌سوزان' نیز از دیرباز در عصر روز عاشورا و با حضور گسترده مردم در پارک کوهسار جهرم برگزار می‌شود.
در این آیین که وقایع عصر عاشورا را به نمایش می‌گذارد، حمله عمر بن سعد و ابن‌زیاد به خیمه‌های خاندان سیدالشهدا (ع)، ظلم و ستیز سپاه کفر به لشکر امام حسین (ع) در جریان واقعه عاشورا و برخورد با اسیران این واقعه، به ویژه حضرت زینب (س) بازسازی می‌شود.
همچنین این آیین هر سال با گرامیداشت 13شهید عصر عاشورای جهرم نیز همراه است، شهدایی که میانگین سنی آنها به بیش از 17سال نمی‌رسید و در عصر عاشورای سال 62 در جنگل‌های میاندوآب آذربایجان غربی به وسیله منافقین دستگیر و در اوج مظلومیت به شهادت رسیدند.
** پس از شام غریبان سحری نیست که نیست
با غروب آفتاب در روز عاشورا، عزاداران مراسم شام غریبان برگزار می کنند، این آیین هم در مساجد و اماکن متبرکه و هم در مرکز شهر با نواختن نی، روشن‌کردن شمع برپا می‌شود.
شهادت امام حسین (ع)، اسارت‌گرفتن اهل بیت (ع) توسط لشکر یزید و سوزاندن خیمه‌های اهل بیت، از مضامین اصلی عزاداری این شب است.
در غروب و شامگاه عاشورا، مردم با حضور در گلزار شهدای شهرستان و آرامستان ها با روشن‌کردن شمع برای درگذشتگان خود طلب آمرزش کرده و برای غریبی اسرای کربلا سوگواری میکنند، در این شب، نی نوازان با نوای محزون خود و مداحان با صدای سوزناک بر غم دنیای بی حسین (ع) عزاداری میکنند.
** تعزیه‌خوانی
از دیگر آیین هایی که در ایام محرم در شهرستان جهرم برگزار می‌شود، تعزیه‌خوانی است، این آیین معنوی چند سالی است که به همت گروه های نمایشی و هیات های مذهبی این شهرستان در بخش‌های چهارگانه جهرم شامل خفر، کردیان، سیمکان و مرکزی، برگزار می‌شود.
در این تعزیه‌ها واقعه کربلا با حضور افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود. مراسم تعزیه حضرت عباس (ع)، شهادت علی‌اصغر(ع)، اجرای مجلس به شهادت رسیدن حربن یزید ریاحی، به تصویر کشیدن چگونگی امان‌نامه شمر به حضرت عباس (ع)، مناظره امام حسین(ع) و یارانش با لشکر شمر و به تصویرکشیدن نحوه اسارت یاران امام حسین (ع)، بخش‌هایی از این آیین معنوی است.
این تعزیه ها به طور معمول هر سال همزمان با سیزدهم محرم با حرکت دسته های عزاداری از محله های مختلف جهرم در
جوار مرقد حضرت آیت‌الله سید عبدالحسین نجفی (ره) مشهور به مقبره خاندان آیت‌اللهی برگزار می‌شود.
به غیر از گروه‌های نمایشی، گروه تعزیه حضرت ابو الفضل العباس (ع) تنها گروه ثبت شده شهرستان جهرم است که از سال 1388 با 100 بازیگر و عوامل اجرایی در این زمینه فعالیت دارند.
در گذشته نیز به صورت نمادین، تشییع جنازه شهدای کربلا در روز سیزدهم محرم از کوی علی پهلوان جهرم با خواندن نوحه و سینه‌زنی انجام می‌شد و این هیات با در دست داشتن بیل، کلنگ و بوریا (نشانه تابوت امام حسین(ع) در روز عاشورا) مراسم خاکسپاری شهدای کربلا را انجام می‌دادند و این هیات موسوم به طایفه بنی اسد بودند.
** طبخ آش ابودردا
آخرین چهارشنبه ماه صفر که در اصطلاح به آن چهارشنبه آخر می‌گویند در گذشته برای جهرمی‌ها روز مهمی بود.
مردم این شهر عقیده داشتند که در این روز باید در هر خانه‌ای دیگی قُل بخورد از این رو همه اقوام و خویشاوندان گرد هم می آمدند و آش ابودردا می پختند.
برای تهیه این آش از گوشت خروس، رشته و انواع سبزی استفاده میکنند. معمولا رسم بر این بود که با خمیر، عروسکی به نام ابودردا درست می‌کردند و در آش می‌انداختند و پس از پخته شدن، عروسک را بیرون می‌آوردند و با حضور اقوام، آن را در نزدیک‌ترین چاه به خانه می‌انداختند.
پس از انجام این کار کسی حق نداشت در مسیر بازگشت به پشت سر خود نگاه کند زیرا معتقد بودند چون این عروسک درد و بلا را از خانواده دور می‌کند در صورت نگاه کردن به پشت سر، غم و اندوه دو باره بازمی گردد، آنها پس از تاریکی هوا، آش را بین آشنایان و همسایگان تقسیم می‌کردند.
بعد از آن مقداری نَوَن یا اسپند رادر کَل یا کوزه شکسته‌ای می‌ریختند و چند عدد سکه کنار آن می‌گذاشتند و آن را در کنار حیاط خانه قرار می دادند تا غم و درد از آن خانه دور شود.
همچنین در گذشته، مهره‌هایی داخل کُلوک یا کوزه‌ای با لعاب سبز- آبی زیر ناودان روبه قبله گذاشته می‌شد و صبح پس از طلوع آفتاب آن را در میانه اتاق قرار می دادند و فردی با نام فاطمه به نیت سلامت افراد سالخورده، دو بیت خوانی می کرد و این یکی دیگر از رسوم جهرمی ها در پایان ماه صفر بود.
این دو سنت، سال هاست که در شهرستان جهرم چندان رایج نیست.
شهرستان جهرم در فاصله 193کیلومتری جنوب شرقی شیراز قرار دارد.
9910 /6118
کپی شد
