بازی‌های بومی و محلی از جمله کارهای کم هزینه و چه بسا بدون هزینه اما پربازده ایست که در ورای نقش بستن خاطرات گذشته باعث ایجاد یک روز مفرح در میان اعضا خانواده خواهد شد.
این روزها که ویروس کرونا در منزل ماندن را برایمان انتخاب کرده بهتر است به همراه بزرگان خانواده مروری بر این گنجینه های ارزشمند و رو به فراموشی داشته باشیم.
بازی هایی که علاوه بر تندرستی و تقویت جسم و ذهن موجب یادآوری داستان و خاطرات گذشته افراد می‌شود.
آشنا شدن با نام و نحوه این بازی ها خود هیجان دیگری است که اشتباه اجرا و تلفظ کردن موجب نشاندن لبخند بر چهره اعضای خانواده می شود.
باید توجه کرد در منزل ماندن نباید به منزله تنبلی و کسالت روحی شود چرا که این مریضی به مراتب از کرونا خطرناک تر است.
بازی های بومی و محلی به درستی سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و به گفته بسیاری از کارشناسان داشتن سیستم ایمنی قوی خطر ابتلا به ویروس کرونا را کاهش می دهد.
این فرصت کوتاه نطلبیده حتما باید به یک دورهمی خاطره انگیز مبدل شود و سال ها بعد با یادآوری این ایام به یاد خاطرات شیرین کنار هم بودن بیفتیم.
یکی از نگرانی هایی که بیش از همه در این روزها مورد توجه است طولانی شدن زمان ماندن کودکان و نوجوانان در خانه است.
کودکان و نوجوانانی که در منزل ماندن تنها برای حفظ سلامتی‌شان است، اما این در منزل ماندن نباید موجب کسالت روحی و جسمی فرزندانمان شود.
یکی از این اسباب شادی و نشاط همین بازی‌های بومی و محلی است، بازی‌هایی که علاوه بر آموزش فرهنگ بومی به کودکان باعث ایجاد یک روز مفرح و خاطره انگیز خواهد شد.
سیستان و بلوچستان با داشتن تمدن تاریخی و فرهنگی کهن گنجینه ای از این بازی های بومی و محلی است.
بازی هایی که غالبا به صورت گروهی است و می توان در جمع خانوادگی انجام داد.
این بازی ها سرشار از آداب، رسوم و فرهنگ مردم دیار نخل و آفتاب است که علاوه بر افزایش آمادگی جسمانی و مهارتی در سنین پایه حس مسوولیت پذیری، کارگروهی، احترام به دیگران و مدیریت رفتار را در افراد ارتقا می دهد.
بازی هایی چون چوکو یا چهاردار، بازی گوگا، سرچاکولی (پنج سنگ)، بازی محلی کلاچل چل، هلاری، خوسو، چوری کَ، بازی گلک (گلوک)، هفت سنگ، کپک، گُله بازی، دوزپا، چوب کشی، پلکی، یک قول دو قول، کانیه، طناب کشی و غیره از سال های گذشته در میان مردم سیستان و بلوچستان به ویژه روستاییان طرفداران زیادی داشته و افراد بسیاری را به خود سرگرم کرده است.
محمد شهرکی یکی از شهروندان زاهدانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: شیوع ویروس کرونا و به تبع آن در منزل ماندن باعث شده تا به همراه اعضای خانه به بازی و ورزش بپردازیم.
وی ادامه داد: یکی از بازی هایی که در منزل انجام می دهیم تیله بازی(گُله بازی) است.
شهرکی بیان کرد: این بازی یک بازی مهیج و در عین حال تمرکزیست که با ایجاد فضایی در پشت بام یا حیاط منزل می توان آن را با همراهی اعضای خانواده انجام داد.
وی تصریح کرد: گُله بازی که به تیله بازی نیز معروف است، بازی دسته جمعی و قدیمیست که بیشتر جوانان و مردان آن را انجام می دهند اما محدودیت جنسی و سنی ندارد، بازی که به قدرت تمرکز بالا و هدف گیری دقیق نیازمند است.
شهرکی گفت: این بازی بیشتر در جمع های دوستانه و خانوادگی برگزار و علاقه مندان بسیاری دارد و لوازم مورد احتیاج این بازی فقط تیله یا گُلّه است.
وی ادامه داد: نحوه این بازی بدین شرح است که افراد به ۲ گروه ۲ نفره یا ۴ نفره تقسیم و با کندن چند گودال کوچک که به «خانه» معروف است در یک خط مستقیم در حد جاگیری تیله، به بازی می پردازند تعداد خانه بستگی به تعداد بازیکنان دارد اما اکثراً دارای چهار خانه است.
شهرکی گفت: در انجام بازی یک گروه تیله‌های خود را در کنار گودال‌های کوچک می گذارند و به اصطلاح شُن می دهند(ثابت می کنند) و گروه مقابل با فاصله مشخص شده باید با تیله هایی که در دست دارند این تیله ها را هدف قرار داده و بزنند که زدن هر تیله و به اصطلاح چَک یک امتیاز دارد و این رویه در طول بازی ادامه پیدا می کند و در پایان هر گروهی که امتیاز بالاتری داشته باشد برنده بازی محسوب می شود.
صادق نوربخش یکی دیگر از شهروندان زاهدانی گفت: در منزل ماندن به معنی محروم کردن خود از شادی و نشاط نیست لذا من به همراه خانواده هر روز سعی می کنیم بازی جدیدی را در کنار هم تجربه کنیم.
وی ادامه داد: یکی از بازی هایی که روز گذشته به همراه اعضای خانواده انجام دادیم کبدی بود که بسیار هیجان انگیز بود.
نوربخش تصریح کرد: در منزل بودن بزرگترهای خانواده و مشارکتشان در بازی حس شادی بیشتری را به اعضای خانواده تلقین می کند.
وی اظهار داشت: کبدی، یک بازی و ورزش ایرانیست که اصل و منشاء این بازی بومی و محلی «سیستان» است و قدمت چند هزار ساله دارد.
نوربخش گفت: کبدی یا «کَوَدّی» (که بودی) در واقع از گویش و لهجه ی سیستانی گرفته شده و به معنی این است که چه کسی به سرزمین یا زمین ما تجاوز کرده است.
وی ادامه داد: در سیستان این بازی بین ۲ گروه در یک زمین مشخص و با تعداد نفرات محدود (هر تیم ۶ نفر ) کمتر یا بیشتر اجرا می شود.
نوربخش بیان کرد: در این بازی ۲ گروه در یک زمین که خطی آن را به دو قسمت مساوی تقسیم کرده بازی می کنند.
وی تصریح کرد: بازی با وارد شدن یک نفر از تیم به زمین تیم مقابل شروع می شود این فرد باید از زمانی که از خط وسط عبور کرده و وارد زمین حریف می شود کلمه کبدی یا کودی را با صدی بلند یک نفس تکرار کند و اگر در این بین نفس بکشد بازی را باخته و یا در حین گفتن این کلمه و رفتن به سمت حریفان، تیم مقابل او را بگیرند و اجازه بازگشت به خط وسط را ندهند به اصطلاح سوخته و باید زمین را ترک کند، از طرفی چنانچه دستش به یکی از بازیکنان تیم مقابل برخورد و یا آن را لمس کند و آنان نیز نتوانند وی را بگیرند فردی که دست مهاجم او را لمس کرده، سوخته و باید زمین را ترک کند.
نوربخش گفت: گروه مقابل نیز باید تلاش کنند که فرد مهاجم به زمین خود بازنگردد و با محاصره و یا در آغوش گرفتن او سبب قطع صدایش شوند و اجازه ندهند که خود را به خط وسط و زمین خودش برساند، این رویه تا زمانی ادامه پیدا می کند که همه بازیکنان از زمین بازی حذف شوند، البته اگر فرد مهاجم بدون نفس کشیدن توانست دستش را به خط وسط برساند تمام کسانی که وی را گرفته و یا لمس کرده اند از بازی حذف می شوند.
رییس هیات ورزش روستایی و بازی های بومی و محلی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به تنوع فرهنگی و آداب و رسوم مردم این سرزمین تاکنون ۱۳۶ بازی بومی و محلی در این استان شناسایی شده به طوری که تنوع این رشته ها زمینه جذب بیش از ۱۲ هزار ورزشکار سازمان یافته را در این هیات فراهم کرده است.
محمدامیر براهویی ادامه داد: سیستان و بلوچستان یکی از استان های سرآمد در رشته بازی های بومی و محلی است.
وی بیان کرد: بازی های بومی و محلی باعث ایجاد شور و نشاط اجتماعی، تقویت قوای روحی، همکاری و مشارکت جویی در میان افراد می شود.
رییس هیات ورزش روستایی و بازی های بومی و محلی سیستان و بلوچستان تصریح کرد: بیش از هزار و ۶۰۰ برنامه سال گذشته در حوزه ورزش روستایی و بازی های بومی محلی اجرا شد.
وی گفت: ۲۴۸ خانه ورزش روستایی در ۲۴۸ روستای سیستان و بلوچستان در حال فعالیت هستند.
براهویی اظهار داشت: ۱۲۰ زمین چمن مصنوعی سال گذشته در حوزه روستایی داشتیم که نشان از توجه دولت تدبیر و امید به حوزه روستایی است.
رییس هیات ورزش روستایی و بازی های بومی و محلی سیستان و بلوچستان تصریح کرد: بازی های محلی به دلیل نیاز به فضای کم و سهل الوصول بودن در محیط خانه و جمع های خانوادگی قابل اجرا است.
بازی به عنوان بخشی از فرهنگ مردم سیستان و بلوچستان به دنبال بازآفرینی و بازنمایی شیوه زیست فرهنگی و آداب و رسوم مردم این استان در زبانی نمادین، هنرمندانه و زیبا بیان و به بالاترین سطح از انرژی و احساسات به ظهور می رسد بازی هایی که قدمت آن ها گاهی به قدمت شهر سوخته می رسد.
شهرسوخته سیستان و بلوچستان دارای بیش از ۵۲۰۰ سال قدمت است.
