به گزارش ایرنا ماه محرم که آغاز می‌شود دل همه عاشقان حسینی در گوشه و کنار دنیا به سوی کعبه و میکده عشق «سرزمین کرب و بلا» رهسپار می‌شود.در این روزها و شبها آسمان و زمین در سوگ کسی می‌نشینند که جایگاهش آغوش رسول خدا (ص) بود. محرم یادآور مظلومیتی است که تا قیامت قلب آسمانیان و زمینیان را به درد می‌آورد. محرم فصل نوحه و عزایی است که سوزش همچنان برای عاشقان حسینی تازگی دارد و نماد غمی است که تا آمدن منتقمش آرام نخواهد گرفت.
مردم ولایت مدار، عاشق و دلباخته اهل بیت (ع) عصمت و طهارت در سیستان و بلوچستان همچون سایر شیعیان جهان امسال نیز مثل هر سال محرم را با غم و اندوهی ناتمام آغاز کردند. شروعی که در کنار برگزاری آیینهای ویژه عزاداری و مرثیه خوانی با میزبانی از زائران پاکستانی همراه شد. زائرانی که باید برای زیارت حرم امام حسین (ع) هزاران کیلومتر را بپیمایند و در این راه از سیستان و بلوچستان نیز عبور می‌کنند. به همین دلیل در کنار دیگر آیینهای مذهبی و آداب و رسوم چند سالی است که برخی از مردم مهمان‌نواز این استان مشغول خدمات‌رسانی به زائران حسینی پاکستانی هستند که از مرز میرجاوه وارد استان شده و قبل از عزیمت به عراق، مدتی میهمان سیستان و بلوچستانی‌ها می‌شوند.
برپایی موکب‌ها در پایانه مرزی میرجاوه و همچنین رسیدگی به امور مختلف این زائران هر سال بیشتر از قبل میان مردم سیستان و بلوچستان جا باز می‌کند و هر سال تعداد بیشتری از مردم استان نذورات خود را به این موضوع اختصاص می‌دهند.
براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی مدیرکل اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان تاکنون سه هزار و ۳۲۰ زائر پاکستانی مشتاق شرکت در مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) در کربلا از ابتدای محرم تاکنون وارد این استان شدند. سال گذشته در ماه‌های محرم و صفر ۷۳ هزار زائر پاکستانی وارد سیستان و بلوچستان شدند و براساس پیش بینی‌ها امسال تعداد این زائران ۳۰ درصد افزایش می یابد.
علاوه بر مهمان‌نوازی و استقبال مردم، مسئولان محلی سیستان و بلوچستان نیز اعلام کرده‌اند که تمام پرسنل پایانه مرزی میرجاوه به صورت ۲۴ ساعته آماده خدمت‌رسانی به زائران پاکستانی هستند تا روند ورود و میزبانی از زائران با تاخیر انجام نشود.
زاهدان در غم سالار شهیدان ماتم سراست
حال و هوای شهر زاهدان از همان شب نخست محرم دگرگون شده و خیابانهای این شهر میزبان دسته‌های عزادار سیدالشهدا (ع) است و به ماتم سرای حسینی تبدیل شده است. هیات‌ها و دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی که شب به شب بر تعداد آنها افزوده می‌شود شبهای زاهدان را از قبل دیدنی‌تر می‌کند. حتی مساجد دانشگاه‌های زاهدان نیز با وجود فصل تعطیلات درهایشان را برای عزاداران سید و سالار شهیدان گشودند تا همه جای این شهر حسینی شود.
غوغای حضور حسینیان زاهدانی را می‌توان از ترافیک سنگین شبها در خیابان‌ها و معابر عمومی شهر بویژه زیباشهر، امام خمینی، مصطفی خمینی، شریعتی، بهشتی، گلزار شهدا و.... به خوبی لمس کرد. حضوری که پیر و جوان، کودک و بزرگ و زن و مرد را گرد هم جمع کرده است.
علاوه بر دسته‌روی هیات‌های عزدار، تجمعات مذهبی دیگری نیز در برخی میادین و خیابانهای اصلی شهر زاهدان از شب پنجم ماه محرم برنامه ریزی می‌شود که مردم در این اماکن به عزاداری میپردازند.
عزاداری اقوام مختلف ایرانی در زاهدان
از آنجایی که زاهدان شهری مهاجرپذیر است برخی اقوام مختلف ایرانی مقیم این شهر از سالیان دور هر یک با سبک و سیاق خود در این شبها به عزاداری میپردازند. حسینیه یزدی‌ها، بیرجندی‌ها، آذربایجانی‌ها، کرمانی‌ها، بمی‌ها، خراسانی‌ها و سیستانی‌ها از معروفترین حسینیه‌های شهر زاهدان هستند که هر یک سبک عزاداری مخصوص به خود را دارند. به طور معمول بزرگترین هیات‌های مذهبی نیز مربوط به این حسینیه‌هاست که در شبهای محرم دسته‌روی باشکوهی را در خیابانهای زاهدان به نمایش می‌گذارند. علاوه بر این مساجد محلات مختلف در شهر زاهدان نیز هر یک دارای یک هیئت یا به عبارتی همان دسته هستند که هر شب برای عرض تسلیت به مساجد دیگر محلات می روند و بدین گونه غم شهادت سیدالشهدا و یاران باوفایش را با یکدیگر به سوگ می‌نشینند.
هر یک از اقوام مختلف مقیم زاهدان از سالها پیش تاکنون برای عزاداری روزهای تاسوعا و عاشورا غذای نذری مخصوصی تهیه و پخش می‌کنند که در این میان می توان به شله مشهدی، آبگوشت بمی و حلیم یزدی اشاره کرد.
"غُلور" نیز نوعی حلیم مخصوص سیستانیهاست که به عنوان نذری در روزهای عزاداری میان مردم توزیع می‌شود و از محبوبیت خاصی در این منطقه برخوردار است. این غذا از گندم نیمه آسیاب و خورشت گوشت گوسفند تهیه می‌شود و توزیع آن در طول ماه محرم به ویژه شب و صبح تاسوعا و عاشورا و اربعین بین مردم و عزاداران حسینی از جمله سنتهای مردم این منطقه است.
شکوه عزاداری در دارالولایه سیستان
علاوه بر زاهدان در دیگر شهرهای استان نیز شور حسینی میان مردم موج میزند. کانون دیگر عزاداری های حسینی منطقه سیستان در شمال سیستان و بلوچستان است. مردم منطقه سیستان از صدر اسلام تا کنون همواره به عنوان محبان واقعی پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) و خاندان مطهر آن حضرت شناخته می‌شوند، مردمی که با وجود تمام تهدیدها و اهانت ها و ظلم حکام اُموی هیچ گاه حاضر به لعن حضرت علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) نشدند و به محض رسیدن خبر شهادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یاران با وفایشان به خونخواهی آن حضرت قیام کرده و به سمت عراق شتافتند و همین سبب شد تا دارالولایه سیستان از گذشته تا کنون نگین درخشان ایران در ولایتمداری باشد.
برگزاری آیینهای خاص در سیستان از دیر باز تاکنون رواج داشته و هر ساله با شور و حال وصف‌ناپذیری اجرا می‌شود که از جمله مهمترین آنها راه رفتن با پای برهنه، گل مالیدن بر سر و پاشیدن کاه بر سر عزاداران تعزیه خوانی، شبیه خوانی، مقتل خوانی، چاوشی، سینه‌زنی نشسته، زنجیرزنی ، روضه‌خوانی، پخش نذورات بویژه غُلور است.
سینه زنی به صورت نشسته که در سیستان به «سینه شٌنَسٌتَکا یا سینه سه ضرب معروف» است و قدمتی دیرینه دارد. این سینه‌زنی بدین گونه است که عزداران در صفهای منظم نشسته و مداح با خواندن اشعار و مراثی معروف به بحرطویل که حاوی مضامین حماسی و مذهبی در بزرگی و جنگاوری و حق بودن لشکر فرزند پیامبر (ص) و یارانش است مرثیه‌سرایی می کند و در زمان دم نوحه یا واگفت سینه زنانی که رو به روی هم بر روی زانو نشستهاند بر زانو میزنند و با این حرکت شدت افسوس و حسرت خود از شهادت سالار شهیدان و یاران با وفایش را نشان می‌دهند.
در آغاز حرکات این سبک سینه زنی، عزاداران با کوبیدن دست برروی زمین معتقدند که زمین را به شهادت می‌گیرند به این معنا که «ای زمین تو شاهد باش ما عزادار خاندان عصمت و طهارت (ع) هستیم» سپس برروی زانو بلند شده و سینه میزنند و رفته رفته با شور و هیجان بیشتر دستها به سینه کوبیده شده و جمعیت عزادار یک صدا حسین حسین گویان بر سر و سینه و زانو میزنند.
این سبک خاص سینه زنی تمامی مردم حاضر در مسجد و حسینه و تکیه اعم از زن و مرد و پیر و جوان را به شور میرساند و همه یک صدا فریاد یا حسین و یا عباس و یا ابوالفضل سر می‌دهند و به یاد مظلومیت سرور و سالار شهیدان ضجه میزنند.
روستاهای سیستان یک پارچه عزادار حسین(ع) است
در روستاهای منطقه سیستان آماده سازی مساجد، حسینیه ها و تکایا از ۱۰ روز قبل از رسیدن ماه محرم با شور و حال خاصی آغاز می‌شود، غبارروبی این اماکن مقدس، نصب علم و پارچه های سبز و سیاه و قرمز، پارچه نوشته‌های ویژه محرم و شهادت امام حسین (ع) و شست و شوی ظروف برای پذیرایی از عزاداران حسینی از جمله برنامه‌های پیش از شروع ماه محرم است.
بیشتر مردم روستا با نصب پرچم مشکی و سبز مزین به نام امام حسین (ع) بر سر درب منازل خود عشق و ارادت شان را به سرور و سالار شهیدان نشان می‌دهند.
مردم روستاهای سیستان با برپایی خیمه ها و تکایا و برگزاری مراسم عزاداری از شب اول محرم در مساجد و حسینیه‌ها، پخش نذورات، نوحه خوانی و سینه زنی، مداحی و روضه خوانی سنتی با لهجه سیستانی به غمگساری میپردازند.
مداحی و تعزیه خوانی از شب اول محرم تا شب شام غریبان ادامه دارد و هر شب روایت یکی از شهدای کربلا نمایش داده می‌شود. در روز عاشورا نیز مردم همراه با هیات‌های سینه زنی و دسته‌های زنجیر زن بر سر مزار شهدا و اهل قبور میروند و به مرثیه خوانی در این محل میپردازند.
شوُوی خوانی یا شبیه خوانی و چاوشی به زبان محلی
شوُوی خوانی یا همان تعزیه خوانی از دیگر آیین‌هایی است که در بیشتر مناطق سیستان رواج دارد و مردمان از دیرباز به این نوع مراسم علاقه داشته و به تماشای آن می‌نشینند. این آیین به صورت روزشمار اجرا می‌شود به این صورت که تعزیه خوانان هر روز ماه محرم را به یکی از یاران امام حسین(ع) اختصاص می‌دهند.
یکی از این مناطق که همواره تعزیه خوانی در آن اجرا می‌شود شهر بنجار است شهری که قدمت تعزیه خوانی در آن به حدودا ۲۵۰ سال میرسد و از مناطق اصلی تعزیه خوانی در سیستان محسوب می‌شود. این آیین با استناد به نسخه‌های خطی قدیمی تعزیه خوانی که دست به دست و سینه به سینه منتقل گشته برگزار می‌شود.
چه وشی یا چاوشی یکی دیگر از مراسم کهن مردم سیستان در ماه محرم است بدین گونه که تنی چند از بزرگان و پیرغلامان خوش صدا پس از اذان مغرب و عشا با صدای حزن انگیز و زیبا و با حرکت در کوچه‌ها و معابر روستا، بام منازل، حسینیه و مساجد رفته و با خواندن اشعار و مراثی مردم را برای تجمع در حسینیه و مسجد دعوت می‌کنند و در واقع نوعی فراخوان برای شروع عزاداری است.
عزاداری مردم سیستان با "خیمه سوزان" به اوج می رسد
ظهر روز عاشورا عزاداری مردم این استان با برپایی آیین "خیمه سوزان" به اوج خود میرسد. این مراسم با حضور عزاداران و سوگواران حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) در شهرهای مختلف منطقه سیستان و همچنین در زاهدان برگزار می‌شود. در آیین خیمه سوزان، تعزیه حادثه عاشورا به یاد مظلومیت و غربت سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) و ۷۲ یار باوفایش و سوزاندن خیمه‌های خاندان پیامبر(ص) توسط لشکر یزید به اجرا در می‌آید و عزاداران این حادثه غمبار را به تماشا می نشینند و با تمام وجود این مصیبت بزرگ را درک کرده و اشک ماتم می‌ریزند. در این مراسم به یاد آتش گرفتن خیمه‌های سید و سالار شهیدان در حادثه عاشورا، آیین خیمه سوزان اجرا می‌شود و خیمه‌هایی به صورت نمادین به آتش کشیده می‌شود تا اوج مظلومیت اهل بیت(ع) نشان داده شود.
عزاداری اهل سنت در ماه محرم
مردم اهل سنت این خطه از کشور نیز در احترام به ماه محرم و ایام شهادت حضرت حسین (ع) همانند شیعیان بخاطر شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفایشان ناراحت و غمگین هستند و در واقع محرم الحرام، تاسوعا و عاشورا برای آنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
با وجود اینکه در فقه اهل سنت سینه زنی و سیاهپوش شدن وجود ندارد ولی در محرم هیچ جشن و عروسی برگزار نمی‌کنند و در این ماه به خواندن قرآن، بخشش، انجام کارهای خیر مشغول می‌شوند. اکثر مردمان بلوچستان و برادران و خواهران اهل تسنن روزهای تاسوعا و عاشورا روزه می‌گیرند چرا که آنها بر این باورند که گرفتن روزه در این ایام اجر و ثواب بسیاری دارد.
پخت انواع غذاهای محلی از قبیل حلوا، خورشت و برنج و همچنین پخش شیر و خرما نیز از دیگر آیینهای روزهای تاسوعا و عاشورا در بلوچستان است.
تعرض به مراسم عزاداری امام حسین(ع) حرام است
مدیر حوزه علمیه دارالعلوم و امام جمعه مسجد مکی اهل سنت زاهدان گفت: هیچ‌کسی حق ندارد در هیچ نقطه‌ای از دنیا در مراسم مذهبی عزیزان اهل تشیع ما خلل و مشکلی ایجاد کند.
مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی افزود: تعرض به مراسم عزاداری فتنه محسوب شده و حرام است.
وی ادامه داد: هر کسی باید بتواند مراسم خود را آزادانه و مطابق با اعتقاد و مذهب خودش برگزار کند.
مولوی عبدالحمید تاکید کرد: به برادران اهل‌سنت توصیه می‌شود که در روزهای تاسوعا و عاشورا روزه بگیرند و در خانه‌های‌شان بنشینند تا خیابان‌ها خلوت باشند و عزیزان شیعه ما بتوانند به راحتی مراسم خودشان را برگزار کنند.
۹۹۰۸ **۶۰۸۱
