آیین نکوداشت سی و هفتمین سالگرد شهدای هفتم تیر و قافله سالار شهیدان آیت الله دکتر بهشتی و مراسم رونمایی از کتاب «شناخت اندیشه های سیاسی شهید بهشتی» با حضور علیرضا بهشتی و محمود صادقی عصر روز پنجشنبه (31 خرداد ماه 97) در مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، فرشاد مؤمنی در این نشست گفت: وقتی در حیطه ای به بحران بر می خورید باید به بنیان های اندیشه ای برگردید و یکی از سؤالات راهبردی که باید پاسخ داده شود این است که بحران های فعلی زاییده وفاداری به آن بنیان ها بوده و یا به واسطه دور زدن و برخورد گزینشی با آنها به وجود آمده است؟!
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: ما از موازین و بنیان های اولیه انقلاب عدول کرده ایم و دچار این بحران ها شده ایم. به ویژه در حیطه اقتصادی دور زدن قانون اساسی باعث گرفتاری به این بحران ها شده است. اگر به همان موازین برگردیم می توانیم یک جامعه با عزت بسازیم.
وی با اشاره به نقش شهید بهشتی در تدوین قانون اساسی اظهار داشت: اگر از دریچه فکر ایشان این بازنگری را انجام دهیم شاید شایسته ترین روش باشد.
مؤمنی ادامه داد: عمر شهید بهشتی و شهید مطهری این مجال را به آنها نداد که ربع قرن اخیر را درک کنند ولی هر دو عبارت هایی را در آثارشان دارند با این مضمون که معمولا کسانی که می خواهند آزادی های مشروع و قانونی مردم را دچار محدودیت کنند تحت عنوان دفاع از شریعت این کار را انجام می دهند. اتفاقا در این موارد اسلام بیشتر ضرر کرده و در دوره هایی که آزادی اندیشه وجود داشته رشد و بالندگی اندیشه اسلامی بیشتر بوده است.
وی یادآور شد: اولین کارهای شهید بهشتی معطوف به نظم سیاسی و اجتماعی احکام اسلام است و تصور ایشان این بود که اگر این نظم درک شود جایگاه احکام بهتر روشن خواهد شد. من اسم آن را «نظم اجتماعی ضابطه محور و مبتنی بر مردم» می گذارم که در برابر نظم های اجتماعی مبتنی بر مصلحت یا قائم به شخص است. این عمق نگرش در آیت الله شهید بهشتی منحصر به فرد است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: وقتی برای تسلیت شهادت آیت الله مطهری پیش شهید بهشتی رفتند، او گفت ما باید به سمت شرایطی برویم که با رفتن یک فرد چنین ضربه های مهلکی به ما وارد نشود. خود ایشان می گویند این را باید در قرآن محوری و سیره محوری جست و جو کرد.
وی در مورد ساز کارهای اندیشه ای موجود در آثار شهید بهشتی اظهار داشت: ایشان می فرمایند برای شکل گیری چنین نظمی حکومتی که به نام اسلام سر کار می آید باید حداقل هفت دگم را به رسمیت بشناسیم که عبارتند از: آزادی انتقاد از رهبران حکومت، حرمت مجازات و حبس قبل از وقوع جرم، عدالت محوری در همه شئون حیات جمعی و فردی، ممنوعیت شکنجه، محاکمه علنی جرائم سیاسی و مطبوعاتی، مبارزه با هرگونه مرید بازی و مرید پروری و شخص محور شدن، و آزادی است.
مؤمنی تأکید کرد: آقای بهشتی بر این باور بود که انسانیت انسان به آزادی است و به خاطر همین می گویند هم مرجعیت و هم رهبری باید جمعی باشد. اگر ما به این بنیان های اندیشه ای بر گردیم خیلی خوب متوجه می شویم که چرا با مشکلات جدی در عمل مواجه شده ایم.
وی افزود: شهید اجاره دار بعد از اولین دیدار من با شهید بهشتی به من گفت ارزیابی تو چه بود؟ من گفتم وقتی این آقا درباره اسلام صحبت می کند انسان از مسلمان بودن خود احساس غرور می کند. باعث تأسف است که الآن کسانی از اسلام صحبت می کنند که حسّ عکس آن به انسان دست می دهد.
علیرضا بهشتی نیز در این نشست با بیان اینکه مانند هر اندیشه غیر معصوم دیگر شهید بهشتی قابل نقد و بررسی است، گفت: ما خودمان در این زمینه پیشگام بوده ایم. این طور نیست که او نقد ناپذیر باشد و تقدس نقد ناپذیری را نباید برای او در نظر بگیریم.
فرزند شهید بهشتی در مورد عدالت اجتماعی اظهار داشت: در اندیشه شهید بهشتی ما با یک مجموعه فکری مواجهیم و کانون آن نگاهی است که شهید بهشتی به انسان دارد که وجه ممیز آن از موجودات دیگر انتخاب کردن مبتنی بر آزادی و آگاهی است. شهید بهشتی مسأله هدفمندی نظام اقتصادی اسلام را بیان می کند.
وی تأکید کرد: قانون اساسی یک قانون بشری است و هر وقت لازم باشد باید تغییر داد. ولی در یکی دو دهه اخیر برخی از اصول آن نادیده گرفته شد و در فصل سوم که مربوط به حقوق مردم است از این موارد فراوان پیدا می کنید. جالب است که شهید بهشتی سعی می کند مفاهیم فکری و نظری فلسفه سیاسی را با بیانی همه فهم به گونه ای بیان کند که تقلیل یافته نباشد.
علیرضا بهشتی با انتقاد از عملکرد صدا و سیما در پخش دیدگاه های شهید بهشتی گفت: متأسفانه دیدگاه ایشان در مورد نقد لیبرالیزم را مرتب پخش می کنند و بخشی که در مورد محاسن لیبرالیزم است را پخش نمی کنند که منجر به شناخت ناقص می شود. ما امسال آن را منتشر کرده ایم. ایشان می فرماید ما هم می فهمیم که در آزادی بسیاری از گره ها گشوده می شود؛ اما تک تک افراد می توانند دست گره گشا داشته باشند.
وی در اظهار داشت: به نظر می رسد ما امروز با دو پارادایم یا دو جنبش برداشته از دو پارادایم مواجه هستیم که از سال 88 یا دی ماه 96 برجسته شده؛ یکی «آزادی خواهی» و دیگری «نان» است. یکی از سؤال های اساسی این است که چطور می توان بین این دو را پیوند زد؟ آنچه می تواند بین این دو پیوند بزند یک جنبش عدالت خواهانه است. اگر اصلاح طلبی بخواهد خود را نجات دهد باید نگاهش به عدالت اجتماعی باشد.
محمود صادقی در این نشست فاجعه هفتم تیر را دارای نقش دوگانه دانست و گفت: این فاجعه نقش تعیین کننده ای در تثبیت نظام اسلامی داشت و در عین حال به دلایل مختلف از جمله از دست رفتن نمایندگان مردم در نمایندگی مطالبات مردم وجوه منفی داشت.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه قانون اساسی با رفتن شهید بهشتی آسیب جدی دید، تصریح کرد: با شرایط ویژه پس از آن حادثه، بهانه به دست کسانی افتاد که به سراغ بنزهای ضد گلوله رفتند و شرایط امنیتی بر کشور حاکم شد و بعد هم شرایط جنگی که متأسفانه فضا بسته شد و از آن فضا محروم شدیم.
وی ادامه داد: قانون اساسی را می توانیم نمونه تفکر شهید بهشتی بدانیم. شهید بهشتی یک نگاه سیستمی، پویا، فرآیندی و در حال تکامل به فرد و جامعه داشت. با 22 بهمن و تصویب قانون اساسی زمینه سازی شده که حرکت به سمت تکامل شکل بگیرد و جز در مشارکت گسترده و فعال همه افراد اجتماع نمی تواند باشد. این تحقق حکومت مستضعفین خواهد بود.
صادقی با بیان اینکه تنازل از قانون اساسی خدشه به سیستم وارد کرد، افزود: قانون اساسی در اصول مختلف به حقوق فرد و جامعه توجه ویژه دارد. یک انحراف اساسی این است که بعضی قیدهای بزرگ و اصل ها فراموش و استثناءها تبدیل به قاعده شده اند. یکی از انحرافات اصل 30 (آموزش و پرورش رایگان) است؛ همه چیز پولی شده است.
وی با تأکید بر اینکه شهید بهشتی یک اندیشمند منصف بود، تصریح کرد: قانون اساسی ما به ره آوردهای جامعه بشری بی توجه نیست. مثلا کجای اسلام در مورد پارلمان صحبت کرده است؟ این محصول علوم انسانی غربی است؛ که البته بومی شده است.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: به نظر من رمز تکامل تمدن غربی نگاه به انسان و حق آزادی و انتخاب برای او است؛ که اگر به معنویات هم توجه کنند قطعا کمک کننده خواهد بود. اخیرا متوجه شده اند برای حل بحران های موجود باید گرایش های مذهبی و دینی را تقویت کنند. اگر نخواهیم جنبه های مثبت آنها را ببینیم به خودمان ظلم می کنیم.
وی تأکید کرد: اعتصاب هایی که الآن می بینید ثمره بلایی است که بر سر اقتصاد آورده اند. به جای خصوصی سازی، مال خود سازی کرده اند. قانون کار فعلی به هیچ وجه از حقوق کارگران حمایت نمی کند. شهید بهشتی می خواست ما به اینجا برسیم یا انحراف ها ما را به اینجا رساند؟ بعضی از این موارد در نقص قانون اساسی و بعضی در تفسیر و اجرا رخ داده است. یکی از مشکلات قانون اساسی ما استفاده از عبارات تفسیر بردار است.
صادقی با بیان اینکه ما باید به قانون اساسی برگردیم، ادامه داد: اگر الآن می خواستیم قانون اساسی بنویسیم نمی دانم چه چیزی در می آمد. من اصلاح طلبم، ولی از هر اصولگرایی اصولگراتر هستم. به همان اصول برگردیم و اگر مشکل داشتیم آن را اصلاح کنیم. این نظام ارزان به دست نیامده است. پیرایه ها را کنار بزنیم تا اسلام ناب را ارائه دهیم.
در ادامه این نشست دکتر علیرضا بهشتی در پاسخ به سؤالی در مورد فعالیت سیاسی خود گفت: اگر زمانی شرایط مساعد باشد و نگاه امنیتی از کشور برداشته شود و این مسأله فهم شود که امنیت کشور به میزان احساس امنیت است، شاید من هم به عنوان یک شهروند کاری انجام دهم.
وی افزود: اتفاق خوبی در انقلاب افتاده، مهمترین سؤالی که پیش روی حکومت ها قرار دارد این است که چطور می شود برای یک جامعه متکثر یک نظام را طراحی کرد که همه در آن احساس آرامش کنند. جمهوری اسلامی این چتر را باز کرد و چون مردم احساس کردند امام حرف دل آنها را می زند با آنها همراه شدند. متأسفانه بعد از 40 سال از آن فضا فاصله گرفته ایم.
فرزند شهید بهشتی اظهار داشت: اگر به کسانی ظلم شده اقتدار نظام به این است که از آنها عذرخواهی کند. فکر می کنم مسئولین نظام باید به آن ریشه ها و روزهای خوبی که مردم کنار هم بودند، برگردند؛ بهترین راه هم حضور مردم است. ما هم نسبت به آینده کشور نگرانی داریم ولی رفع نگرانی ها فقط با بازگشت به مردم صورت می گیرد.
وی یادآور شد: از شهید بهشتی سؤال می شود که خانم ها می توانند رئیس جمهور شوند؟ ایشان می گوید من از آیات و روایات این را درک نمی کنم که نمی توانند. در یکی از کتاب ها می نویسند، به نظر من خانم ها هم می توانند مرجعیت، هم قضاء و هم حکومت را به دست بگیرند. به همین دلیل «رجل» نوشته اند که به لحاظ قانونی راه باز باشد که خانم ها هم می توانند رئیس جمهور شوند.
علیرضا بهشتی با بیان اینکه شهید بهشتی سعی می کند تا جای ممکن جلوی انحرافات و تندروی ها را بگیرد، گفت: مطالبه اصلی 150 سال اخیر مردم ما پیشرفت بوده است. برای رسیدن به آن، مطالبات میانجی آزادی، عدالت و استقلال و برخی ترکیبی از اینها را مطرح کرده اند و هنوز هم مطالبه مردم همین است.
وی اظهار داشت: من در اندیشه دکتر بهشتی نقاط روشنی می بینم که می تواند راهگشا باشد. برداشت من این است که در طول این 40 سال به این مطالبات بی توجهی شد.
در پایان نیز فرشاد مؤمنی با اشاره به مشکلاتی که در سال های اخیر برای برپایی مراسم سالگرد شهید بهشتی پیش آمده، گفت: بعد از چندین ماه پیگیری مجوز داده شده که هفته آینده از ساعت 6 بعد از ظهر مراسم ایشان در کانون توحید از طرف خانواده برگزار شود؛ سخنران این مراسم آیت الله بیات زنجانی است.
