یک تحلیل گر مسائل منطقه با بیان این که اوضاع سوریه برای آمریکا نگران کننده است اما مساله برای روسیه حیثیتی است، گفت: درگیری مستقیم و فراگیر بین روسیه و آمریکا را منتفی می دانم هرچند ممکن است درگیری های پراکنده و نقطه ای صورت بگیرد.
رحمان قهرمان پور در گفت و گو با خبرنگار جماران در مورد اوضاع فعلی سوریه و احتمال رویارویی نظامی روسیه و آمریکا در این کشور گفت: آمریکا تقریباً از چند ماه پیش، همزمان با حمله ترکیه به عفرین، حرکتی را در سوریه شروع کرده است و آن گونه که از شواهد و قرائن پیداست، قصد دارد توافق آستانه بین ایران، روسیه و ترکیه را به نوعی متزلزل کند چون بر این باور است سرنوشت سوریه در حال حاضر در دستان این محور است.
وی ادامه داد: این موضوع برای روسیه بسیار مهم است چون می دانیم که این کشور سرمایه گذاری بسیار کلانی در سوریه و برای جلوگیری از سقوط بشار اسد انجام داده است و به دنبال ارسال این پیام به متحدان خودش است که سناریوی لیبی تکرار نخواهد شد و روسیه متحدان خودش را تنها نخواهد گذاشت.
این کارشناس مسائل بین المللی اظهار داشت: این سرمایه گذاری کلان دیپلماتیک، سیاسی و نظامی روسیه بسیار برای این کشور مهم است اما برداشت آمریکا از این حضور روسیه این است که روسیه از این طریق در حال محکم کردن موقعیت خود در خاورمیانه و به دنبال کم کردن سهم آمریکا در این منطقه است. بنابراین از این بابت نگران است که محور روسیه، ایران، ترکیه، حزب الله و بعدها سوریه در آینده تبدیل به یک محور قدرتمند در مقابل محور آمریکا و متحدان سنتی اش در منطقه شود.
قهرمان پور با تاکید بر این که نگرانی آمریکا این است که روسیه محور جدیدی علیه محور سنتی آمریکا و متحدانش در منطقه تشکیل دهد، تصریح کرد: مخصوصاً چرخش ترکیه به عنوان یکی از متحد های سنتی آمریکا بعد از کودتای 2 سال پیش به سمت روسیه این نگرانی را دوچندان کرده است. ترکیه با گسترده کردن روابط با روسیه، از این کشور تسلیحات نظامی چون اس 400 خریداری کرده و 50 میلیارد قرارداد تجاری و اقتصادی منعقد کرده و این موضوع به معنای تضعیف قدرت آمریکا و افزایش قدرت روسیه در منطقه است.
وی با بیان این که به عبارتی 2 قدرت اصلی منطقه خاورمیانه یعنی ایران و ترکیه در حال حاضر حداقل در مورد بحران سوریه به روسیه پیوسته اند و این در مساله موازنه قوا در منطقه مساله مهمی برای آمریکا است، گفت: از نظر آمریکا اگر این محور بتواند در سوریه موفقیت مورد نظر خود را به دست آورد، در آن صورت ممکن است مثلاً در یمن هم وارد شود یا تهدیدی برای منافع آمریکا در مناطق دیگر باشد. معنای ساده این شرایط این است که دیگر آمریکا موقعیت سابق و هژمونیک خودش را در منطقه نخواهد داشت و علاوه بر آن، متحدان سنتی آمریکا مانند عربستان، اسرائیل و اردن تضعیف خواهند شد.
این استاد روابط بین الملل ابراز داشت: بنابراین موضوع روسیه برای آمریکا یک تهدید استراتژیک است. جدای از اختلافاتی که آمریکا با روسیه در مورد اوکراین و گرجستان و.. دارد مساله اصلی واشنگتن این است که مسکو بتواند در یکی دو دهه آینده تبدیل به یک بازیگر استراتژیک و اثر گذار در خاورمیانه شود و از آمریکا سهم خواهی کند. لذا آمریکا به دنبال این است که جلوی این پیشروی روسیه را بگیرد؛ اما واقعیت های موجود در سوریه نشان می دهد گزینه های آمریکا در سوریه محدود است.
وی خاطرنشان کرد: مساله دیگر این است که بحران سوریه از آن مرحله بسیار سخت خود عبور کرده است و تقریباً می توان گفت که پرونده داعش در این کشور بسته شده و شرایط برای توزیع قدرت بین گروه های سوری در حال فراهم شدن است. آمریکا احساس می کند در حال حاضر حضور در سوریه هزینه زیادی ندارد. بنابراین در مجموع می خواهم بگویم که مساله برای آمریکا نگران کننده است اما مساله برای روسیه حیثیتی است و روسیه به هیچ وجه نمی خواهد کوتاه بیاید.
قهرمان پور گفت: از طرفی فرصت ها، امکانات و ابزارهای آمریکا برای فشار بر روسیه محدود است. حتی کردهایی که به نوعی متحد سنتی آمریکا در منطقه و از جمله با سوریه محسوب می شدند به واسطه همسویی ترکیه و سوریه نتوانستند در بحران عفرین موفق باشند. بنابراین آمریکا بر روی کردها هم نمی تواند حساب کند. پس در صحنه داخلی سوریه می توان گفت که آمریکا متحد قدرتمند آنچنانی ندارد. البته این به این معنا نیست که در آینده هم نخواهد داشت. لذا در مجموع بعید به نظر می رسد آمریکا بخواهد وارد جنگ مستقیم با روسیه در سوریه شود.
وی اضافه کرد: حتی فرانسه نیز علی رغم تهدیدی که مکرون کرده است تا به حال اقدام عملی انجام نداده است. به عبارتی می خواهم بگویم که هزینه حضور نظامی اروپا و آمریکا در سوریه بسیار بیشتر از فوایدش است. از طرف دیگر روسیه صحنه را در اختیار دارد و صحنه سوریه یک صحنه آرام و با ثبات برای سرمایه گذاری نیست. سوریه هنوز گرفتار جنگ داخلی است و ورود به این صحنه به همین راحتی نیست. بنابراین آمریکا بهتر از همه می داند که اگر در این شرایط بخواهد وارد سوریه شود، یک بار دیگر یک بحران فراگیر در این کشور شروع خواهد شد و بیرون آمدن آمریکا از آن خیلی سخت است.
وی در پاسخ به این سوال که پس این تهدیدهای مقامات آمریکا در مورد حمله به سوریه به چه معنا است گفت: البته جان بولتون و پامپئو و این نئو محافظه کارهای که به تازگی بر سر کار آمده اند، قاعدتا باید جایی ضربه شستی نشان دهند، چون آن ها می خواهند جدی گرفته شوند. حال اگر تهدیدات ترامپ جدی گرفته نمی شود اما با سابقه ای که از این نئومحافظه کاران وجود دارد، ممکن است این ها برای این که بخواهند یک بازدارندگی ایجاد کنند، دست به اقداماتی بزنند ولی واقعیت امر این است که هزینه این اقدام بسیار بالاست.
قهرمان پور تاکید کرد: امروز صحنه سوریه در دست روسیه، ایران و تا حد کمتری ترکیه است و آمریکا برای حضور در این صحنه باید هزینه زیادی بپردازد؛ ضمن این که بدون کمک اروپا بعید است که بتوان این کار ا انجام دهد. اما اگر چنین اتفاقی صورت بگیرد نشان دهنده این است که آمریکا و اروپا یک تصمیم بسیار استراتژیک گرفته اند و در این صورت باید منتظر باشیم که منطقه درگیر بحران های به مراتب جدی تری شود. هرچند تحلیل من این است که این تصمیم در این شرایط عقلانی نیست و من درگیری مستقیم و فراگیر بین روسیه و امریکا را منتفی می دانم هرچند ممکن است درگیری های پراکنده و نقطه ای صورت بگیرد.
وی در پاسخ به این پرسش که به فرض این درگیری شکل بگیرد ترکیه با توجه به این که هم عضو ناتو است و هم یک پای محور آستانه، درکدام سمت خواهد ایستاد، اظهار کرد: پاسخ به این سوال یک مقدار پیچیده است. ترکیه چند بار سابقه درخواست کمک از ناتو را داشته است و ناتو از ترکیه حمایت نکرده است. یکی در جنگ آزاد سازی کویت بود که ناتو خیلی از ترکیه حمایت نکرد و دومی در حمله آمریکا به عراق در سال 2003 بود و آخرین عدم همکاری هم در موضوع عفرین بود. بنابرین افکار عمومی و سران ترکیه خیلی خودشان را در چهارچوب ناتو نمی دانند.
وی ادامه داد: کودتای اخیر ترکیه و تیرگی روابط با اروپا نیز احتمال این همکاری را کمتر کرده است. ترکیه با یونان مشکل دارد و بارها این موضوع را به ناتو برده است ولی ناتو اعلام کرده در موضوع دخالت نمی کند. یعنی اجرای ماده 5 ناتو که این سازمان را ملزم به دفاع از کشورهای عضو می کند نیازمند تصمیم فرماندهی ناتو است که ترکیه در آن نفوذ ندارد. بنابراین اگر فرض بر این باشد که آمریکا به سوریه حمله کند ترکیه اعلام می کند دعوای دوجانبه است و دخالت نمی کند و ترکیه تعهدی نسبت به حمایت از آمریکا ندارد از طرف دیگر بعید است که ناتو به سوریه حمله کند.
این کارشناس منطقه خاورمیانه همچنین تحلیل خود را از سطح مناقشات منطقه ای مابین ایران، عربستان و رژیم صهیونیستی را این گونه بیان کرد: شکی نیست که این تنش ادامه خواهد داشت ولی در عین حال باید توجه کنیم که عربستان به خوبی واقف است که نمی تواند به تنهایی در منطقه مانع افزایش قدرت ایران باشد یا با ایران وارد درگیری نظامی شود. بنابراین همه تلاش عربستان این است که حمایت آمریکا و در صورت امکان اروپا را برای این کار جلب کند. تل آویو هم در این ماجرا منافع خود را دارد، بنابراین از این تلاش برای عربستان حمایت می کند. به همین دلیل برخی معتقدند که یک ائتلاف نانوشته ای بین ریاض، واشنگتن و تل آویو برای مهار تهران وجود دارد اما این که این مهار از طریق نظامی خواهد بود یا شکل دیگری از اقدامات، خودش محل تامل است. برداشت من این است که حتی این سه کشور به صورت مستقیم با ایران وارد جنگ نمی شوند ولی بر روی حوزه های دیگری چون اقتصاد متمرکز خواهد شد و از طرق ابزارهای اطلاعاتی و ... سعی خواهند کرد بر ایران فشار وارد کنند. اما درگیری های مقطعی و نقطه ای ایران و عربستان و اسرائیل در منطقه دور از ذهن نیست.
وی در پایان در مورد واکنش ایران به تحرکات این سه کشور اظهار داشت: ایران هم قاعدتا در مقابل این تحرکات اقدامات خودش را انجام خواهد داد و ممکن است در روزهای آینده یا هفته های آینده شاهد واکنش ایران به حمله دیروز اسرائیل به سوریه باشیم. بنابراین ایران هم مانند روسیه منافع زیادی در سوریه دارد و در مقابل دشمنان منطقه ای خود عقب نشینی نخواهد کرد.
