آیت الله موسوی بجنوردی: امیدوارم افرادی پیدا شوند که ابعاد مختلف خطبه حضرت فاطمه (س) را شرح کنند/ مهریزی: مرحوم امام عالی ترین تعبیرها را برای حضرت فاطمه (س) به کار بردند

نشست «تحلیل دیدگاه امام خمینی (س) در مورد شخصیت حضرت زهرا (س)» عصر روز گذشته (یکشنبه 20 اسفند ماه 96) در پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی برگزار شد.

به گزارش خبرنگار جماران، آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی در این نشست با تأکید بر اینکه با تأکید بر اینکه ما نمی توانیم حضرت زهرا (س) را تعریف کنیم، گفت: حدیث کساء در این زمینه معتبر است. طبق این روایت معتبر فاطمه (س) قطب عالم وجود است. به عقیده من همین روایت برای معرفی حضرت زهرا کافی است.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: روایات صحیحی وجود دارد که بعد از فوت پیامبر جبرئیل با حضرت زهرا (س) مراوده داشته و علم ماکان را به ایشان انتقال می داد و حضرت علی (ع) می نوشت که الآن اسمش صحیفه فاطمیه و در دست امام زمان (عج) است.

وی با بیان اینکه خطبه حضرت فاطمه (س) در اعتراض به ابوبکر یک دوره توحید، امامت، احکام و اخلاق دارد، تصریح کرد: من یک مرتبه به قاهره رفته بودم. آقای طنطاوی (شیخ الازهر) به من گفت کسی تا به خطبه مادرتان را شرح نکرده است؟ گفت مسائل این خطبه خیلی سخت است و باید روی آن کار شود. شیخ أزهر، یعنی شخصیت اول جهان تسنن، این حرف را زد.

مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، ادامه داد: معرِّف باید اجلی از معرَّف باشد. ان شاء الله که ایشان ما را به فرزندی قبول می کند. ما می خواهیم در مورد مادرمان صحبت کنیم؛ اما کدام مادر؟

وی اظهار داشت: یادم می آید که مرحوم پدرم می گفت آرزو دارم که خطبه حضرت زهرا (س) را شرح کنم. امیدوارم افرادی پیدا شوند که جنبه های فقهی، حقوقی، فلسفی و عرفانی این خطبه را در ابعاد مختلف، آن طور که شایسته است شرح کنند.

حجت الاسلام و المسلمین مهدی مهریزی نیز در این نشست با بیان اینکه جامعه آرمانی جامعه ای است که در آن تبعیض جنسینی نیست، گفت: مرحوم امام 34 مورد راجع به حضرت فاطمه (س) سخن گفتند و سال های اول انقلاب، هر سال یک پیام یا بیانیه به مناسبت روز زن می دادند. حضرت امام در اولین پیام راجع به حضرت فاطمه (س) می فرمایند «زنی که اگر مرد بود نبی بود». در پیام تلویزیونی 26 اردیبهشت ماه سال 58  هم فرمودند تمام ابعادی که در یک زن و یک انسان متصور است در فاطمه زهرا (س) بوده است.

وی اظهار داشت: در کتب کلامی بحثی است که آیا زنان می توانند پیامبر شوند؟ خداوند در سوره یوسف می فرماید «ما قبل از تو رجالی را فرستادیم». تعبیر امام هم با این روایت مشهور سازگاری دارد که نبوت یک مقام مردانه است. اما تعریف و  تمجید از زن هایی مثل حضرت فاطمه (س) چطور با این امر سازگار می شود؟ اولین کسی که این موضوع را مطرح کرده ابن هضم اندلسی است. ابن هضم در دو کتاب «الفصل فی الملل و النحل» و «کتاب الأصول و الفروع» راجع به نبوت زن ها بحث کرده است.

عضو هیأت علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: یعنی در قرن پنجم این بحث مطرح شده که زنان می توانند مقام نبوت را  حائز شوند یا خیر؟ اگر شما بگویید زن می تواند به این مقامات معنوی برسد، این نگاه می تواند در برنامه ریزی زندگی زن امروز نقش داشته باشد. نوع  نگاه به زن، توانمندی ها و میزان توانایی او برای رشد و سیر و سلوک را این بحث نشان می دهد؛ لذا یک بحث بی خاصیت و یا کم خاصیت نیست.

وی گفت: آیت الله جوادی آملی هم در کتاب «زن در آینه جمال و جلال» این بحث را مختصر مطرح کردند و آنجا می گویند چون نبوت یک کار اجرایی است و یک کارهای بیرونی را باید انجام دهد که ارتباط با مردان را نیاز دارد، دلیلی برای آن ندارد. علامه طباطبایی هم این طور استنباط کرده که چون در آیه به صراحت آمده کسانی که بر آنها وحی فرستادیم مرد بودند، زن ها حائض مقام نبوت نمی شوند.

مهریزی افزود: کلمه «رجال» 28 مرتبه در قرآن به کار رفته است؛ دو مرتبه جمع «رِجل» یعنی پیاده ها در برابر سواره ها و 26 جای دیگر جمع رجل به معنی مردان است. مواردی از این 26 مورد رجال در برابر نساء آمده که مشخص می کند به معنای مردان است. اما مواردی داریم که کلمه رجال ذکر شده ولی نساء در برابر آن نیامده است. به عنوان مثال «علی الأعراف رجال یعرفون کلّا بسیماهُم» یا «فیه رجال یحبون أن یتطهروا». رجال در این آیات معنی مذکر در برابر مؤنث ندارد.

وی تأکید کرد: به گمان من به سادگی نمی شود از این آیات استنباط کرد که رجال به معنای مرد در برابر زن است. رجال در زبان عربی به دو معنی است؛ یکی فردی که از بچگی گذشته و دو فردی که مذکر است. خود قرآن نام دو پیامبر را ذکر می کند که در کودکی به نبوت رسیدند، اگر رجال به معنی مردان باشد، آن وقت این امر بر آنها صادق نیست. لذا خیلی سخت است از این آیات استفاده کنیم که نبوت یک مقام اختصاصی مردان است. لذا به گمان من اقامه کردن دلیل درون دینی بر اینکه نبوت یک امر اختصاصی مردان باشد خیلی است.

عضو هیأت علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: ما 126 هزار پیامبر داشته ایم که در قرآن نام 26 نفر از آنها آمده و نام بقیه را بلد نیستیم. کجا بیان شده که آنها «نبیه» نبوده اند؟ ضمن اینکه در کتاب مقدس نام شش زن ذکر و به عنوان نبیه از آنها یاد شده است. قرطبی و برخی از اهل سنت می گویند از آیات قرآن استنباط می شود که «مریم» نبیه بود.

آیت الله موسوی بجنوردی در میانه سخنان مهریزی گفت:  من بچه نجف هستم. در  ادبیاتعرب وقتی می خواهند بگویند یک فرد شخصیت علمی است عنوان «رجالات العلم» را می گویند که مقصود از آن، مرد نیست و به معنای شخصیت علمی است. «رجال صدقوا ما عاهدوا الله علیه» به معنای مردان نیست و به معنای شخصیت ها است. وقتی می خواهند از زنی تعریف کنند می گویند «هذه من رجالات العلم». بنابر این چرا این آیاتی که رجال در آنها آمده را به معنای شخصیت نگیریم؟ اگر به معنای شخصیت گرفتیم یعنی زن هم می تواند پیامبر شود.

مهریزی نیز در پایان سخنان گفت: به نظر من مرحوم امام عالی ترین تعبیرها را برای حضرت فاطمه (س) به کار بردند و راجع به بخشی که اگر مرد بود نبی بود من یک طرح بحث کردم که این بحث یک بحث کلامی و فلسفی و اقوال متفاوت است؛ دیدگاه مشهور همان چیزی است که در کلام حضرت امام آمده اما پرونده بازی دارد و خیلی خوب است کسانی که علاقمندند روی آن کار کنند. امیدوارم که خداوند متعال کمک کند بیش از پیش با معارف دین و معارف قرآنی بیش از پیش آشنا شویم.