یک کارشناس مسائل اقتصادی با تأکید بر اینکه راه کم کردن قیمت این نبوده که در بیابان ها به مردم خانه دهیم، گفت: مسکن مهر با عملیات هلیکوپتری جانمایی می شده است و در این فضا نمی توانیم انتظار کار معقول داشته باشیم.
به گزارش خبرنگار جماران، ناصر ذاکری در نشست «تأملی نقادانه در برنامه مسکن مهر» مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد، گفت: طرح اولیه مسکن مهر در سال 86 به رئیس دولت نهم ارائه می شود که در این طرح ساخت سالانه 20 هزار واحد مسکونی در نظر گرفته شده بود ولی در همان جلسه هیأت دولت این ظرفیت 75 برابر می شود و به یک و نیم میلیون واحد در سال می رسد. این حجم افزایش نشان دهنده تشتت در این برنامه است.
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: در پایان دولت دهم جمعا 700 هزار واحد مسکن تحویل متقاضیان شده و وزیر مسکن وقت، که رئیس ستاد انتخاباتی یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری است، اعلام می کند که یک میلیون واحد تحویل داده ایم و چهار میلیون و دویست و چهل و چهار هزار واحد در حال ساخت است. این هم نکته دیگری است که در طرحی با این عظمت نمی توانیم آمار درستی ارائه دهیم.
وی افزود: خیلی وقت ها طرح های عظیمی تهیه می شود که شاید 5 یا 6 ورق کاغذ هم صرف آن نمی شود و طبعا نمی توان انتظار معجزه از آن داشت. اگر زمانی دولتی بخواهد برنامه جامعی در مسکن تهیه کند اولین نکته نیازسنجی است. به طور طبیعی باید به رشد جمعیت توجه کنیم و نگاه کنیم که کمبود و حجم بافت فرسوده ما چقدر است و در طول بیست سال چه مقدار ساختمان ها فرسوده می شود. با نگاه به این مسائل به نیازها می رسیم. این امر نمره منفی بزرگی به این پروژه است که بدون توجه به این شاخص ها انجام شد.
ذاکری نکته دوم را تراکم جمعیت و مراجعت عنوان و تصریح کرد: جمعیت ایران بسیار ناهمگون است. مثلا تراکم جمعیت در تهران 100 نفر در متر و سمنان 7 نفر، جنوب و جنوب غرب کشور 17 و غرب و شمال غرب کشور 130 نفر است. در احداث شهرهای جدید به این مسأله توجه نشده و برای سرریز جمعیت شهرهای بزرگ این شهرها ساخته شده و در مسکن مهر هم هیچ موردی را نمی توان پیدا کرد که به این امر توجه شده باشد؛ انگار به مسئولین گفته شده بروید زمین را پیدا کنید و هرکس لابی بیشتری داشته کلنگ بیشتری زده است. با این نگاه این واحدها نمی تواند از نظر فنی نیازها را تأمین کند و باید تخریب شود. این هزینه ها بار اضافی برای کشور است و برای مسکن باید فکر بلند مدت تر شود.
وی بیان کرد: نکته بعدی دسترسی شهری است. وقتی فقط مسکن بسازیم به معنای رفاه نیست و صرف ساخت مسکن کفایت نمی کند؛ دسترسی ها و زیرساخت ها به آن بها می دهد و مسکن بخشی از رفاه است. حتی در بازسازی بافت فرسوده هم باید دسترسی ها مدنظر قرار بگیرد. این در حالی است که در ساخت واحدهای مسکن مهر به هیچ کدام از زیرساخت های شهری توجه نشده و اینجا هم نمره منفی می گیرد.
وی ادامه داد: نکته پنجم این است که باید متوسط عمر مفید ساختمان ها در کشور افزایش پیدا کند و صرف اینکه تعداد واحدها انقدر زیاد شده که متقاضی ندارد، کفایت نمی کند. در دهه 80 عمر مفید ساختمان در اروپا 70 و در کشور ما 30 سال بود و پروژه های مسکن مهر این متوسط را به شدت کاهش داده است. محور ششم افزایش ایمنی ساختمان ها است. بعد از حادثه پلاسکو گفته شد که فقط دو ساختمان در تهران از نظر ایمنی در شرایط عالی هستند. اگر زلزله ای که مطرح می شود در تهران اتفاق بیوفتد، شیرابه های اجسادی که قابل جمع آوری نیست باعث می شود دهها سال آب های زیر زمینی آن منطقه قابل استفاده نباشد. اینجا هم نکته مثبتی در این برنامه نمی بینیم.
ذاکری با بیان اینکه مسکن مهر در بهینه سازی مصرف انرژی هم نمره منفی می گیرد، گفت: انگار افراد ناخودآگاه همان دوره را می بینند و نگاه کوتاه مدت بوده و چند نسلی نبوده است. شما باید برنامه ای داشته باشید که فقط برای یک نسل نباشد. دو سال پیش وزیر مسکن گفت که باید برای سؤال «چگونه می توانم مسکن بخرم؟» همه افراد جامعه جواب داشته باشیم. ما نباید نگاه نذری داشته باشیم و برای کسانی که نمی توانند به این نذری برسند و به دیگرانی که در آینده می آیند فکر نکنیم.
وی نکته بعدی را خروج غیر حرفه ای ها دانست و یادآور شد: در دوره ای، هرکس یک پروژه ساختمانی شروع کرد که طبعا ساخت غیر حرفه ای و ریخت و پاش بوده اما چون در دوره ای بوده که قیمت ها بالا می رفت با همین ریخت و پاش هم حاشیه سود بالایی داشتند. به عبارت دیگر شرایط اقتصاد ما به گونه ای بوده که حتی هر کارآفرین به دنبال ساخت و ساز بوده که مهمترین نکته آن غیر فنی شدن ساختمان است. یک برنامه بلندمدت مسکن باید به دنبال خارج کردن سازندگان غیر حرفه ای از بازار مسکن باشد. در حال حاضر از هر هزار نفر، 990 نفر از بد حادثه وارد این بازار شده اند؛ چون کار آنها تعطیل شده است.
وی با تأکید بر اینکه این حذف مثل برنامه دولت های نهم و دهم بخشنامه ای نیست، اظهار داشت: این امر می تواند نکته مثبتی برای مسکن مهر باشد که با انبوه سازی از ساخت و ساز غیر حرفه ای جلوگیری شد. ممکن است ساختمان شخصی ساز بهتر باشد اما این اصل نیست. به طور طبیعی وقتی به سمت کار عقلایی برویم باید افراد حرفه ای وارد شوند.
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: محور دهم که باید به آن توجه شود افزایش نقش سیستم بانکی است. در کشورهای پیشرفته این رقم بسیار بالاتر است و باید مثل کشورهای دیگر سهم بیشتری از سیستم بانکی به بخش مسکن داده شود. نکته بعدی این است که چه میزان از قیمت مسکن توسط سیستم بانکی تأمین می شود. در این رابطه اینکه مسکن مهر بانک ها را درگیر کرده نکته مثبتی است اما این طور نبوده که سیستم بانکی عوض شود و از طریق دستکاری ها و چاپ اسکناس باعث ایجاد تورم شدیم و شیوه عملکرد ما بسیار مخرب بوده است.
وی افزود: کار دیگر این است که حباب قیمت زمین شهری در کشور ما از بین برود. برنده افزایش وام مسکن سرمایه گذاران هستند. افزایش وام مسکن مشکل آنها را حل می کند و این نگاه مناسبی نیست. راه کم کردن قیمت این نبوده که در بیابان ها به مردم خانه دهیم. متأسفانه نگاه کاهش قیمت مسکن این بوده که مجتمع ها با کمترین امکانات تولید شود و شیوه بسیار نادرست و بسیار مخربی برای مسکن مهر انتخاب شد.
وی ادامه داد: نکته بعدی این است که کسی به عنوان احتکار به این بازار نگاه نکند و یک روز باید تقاضای سفته بازانه که باعث افزایش قیمت شده از بین برود. در این رابطه ماهیت مسکن مهر این بوده که واسطه ها از بین برود و هنر سیاستگذاران نبوده است.
ذاکری نکته بعدی را تقویت بخش خصوصی و کاهش نقش دولت دانست و گفت: در برنامه جامعه به تدریج باید سهم دولت کاهش پیدا کند. قرار نیست بخش مسکن برای همیشه وبال گردن دولت باشد. مسکن مهر نقش دولت در تأمین مسکن را افزایش داده و تعهداتی برای دولت های بعدی ایجاد کرده و نه تنها سهم دولت را افزایش نداد، توقعات از دولت در حوزه مسکن را بالا برده است. مسکن مهر در این حوزه هم چون در مسیر برعکس مطلوب قدم برداشته نمره منفی می گیرد.
وی تأکید کرد: مسکن مهر طرح شتابزده ای است که بدون مطالعات اولیه مکفی به انجام رسید. چنین طرح هایی با برنامه جامع فاصله نجومی دارد. مسکن مهر با عملیات هلیکوپتری جانمایی می شده است و در این فضا نمی توانیم انتظار کار معقول داشته باشیم. دستاورد این طرح این است که به گفته رئیس مجلس 200 میلیارد دلار هزینه به کشور تحمیل کردیم و جریانی تورمی تحمیل کردیم که اقشار ضعیف آسیب آن را دیدند و دولت های آینده را بدهکار کردیم که مجبور هستند آن را اجرا کنند.
وی در پایان گفت: به عبارت دیگر مسکن مهر هزینه بر کشور تحمیل کرده و دشواری هایی برای کشور به وجود آورده که سود آن را پیمانکاران بردند. 500 هزار میلیارد تومان هزینه پروژه های ناتمام است و جالب اینکه بیش از یک میلیون و 666 هزار واحد مسکونی خالی داریم. متأثر می شوم وقتی این همه منابع مصرف می کنیم و کاری می کنیم که یک ناامیدی در جامعه شکل بگیرد که مشکلات ما قابل حل نیست. متأسفانه با این نگاه نمره ای که به مسکن مهر خواهیم داد نزدیک به صفر است.
