مجلس ما با تمام مجلس های قبل از خودش مثل مجلس شوروی یا چین فرق دارد. حتی با مجلس مشروطه تفاوت اساسی دارد. این مجلس نمی تواند تحت کنترل یک جناح خاص در بیاید زیرا اگر اکثریت مجلس هم از یک جناح باشند مصوباتش باید در دایره قانون اساسی و شریعت اسلام باشد و نمی تواند هیچ چیزی مغایر اسلام داشته باشد.
پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران - "شورا" سرواژه انقلابیون دهه پنجاه بود. تنها یک سال بعد از انقلاب، 24 اسفند 58 همه مبارزان قبل از انقلاب، به مبارزه ای دموکراتیک برای تصاحب صندلی های مجلس نخست پرداختند. این مجلس که به گواه همه تحلیل گران تاریخ معاصر، بهترین، قوی ترین و دموکرات‌ترین دوره تاریخ مجلس‌داری ایران بود، با حضور منتخبانی از همه طیف های سیاسی ایران بعد از انقلاب، هفتم خرداد 59، با پیام امام خمینی(س)، افتتاح شد. در سالروز این رویداد دموکراتیک، با دکتر اسدالله بادامچیان، نماینده مجلس هشتم درباره تاریخچه مجلس‌داری در ایران، جایگاه مجلس در قانون اساسی و اندیشه امام، ارزیابی قوی‌ترین و ضعیف‌ترین دوره مجلس شورای اسلامی، روابط مجلس و دولت، چرایی و چگونگی ردصلاحیت‌ها و چندوچون تحزب در نظام جمهوری اسلامی به گفتگو نشسته ایم. عضو عالیرتبه حزب موتلفه اسلامی که عضویت در کمیته استقبال امام، حزب جمهوری اسلامی، جامعه اسلامی فرهنگیان، جامعه اسلامی دانشجویان و جامعه زینب را در کارنامه خود دارد، مجلس اول و هشتم را قوی ترین دوره ها و مجلس ششم را ضعیف ترین دوره می داند. وی اعتقاد دارد ایرانی ها قبل از یونانی ها به امر مجلس‌داری پرداخته اند و ایران در این باره هرگز وامدار غرب نیست. بادامچیان در پاسخ به سوالی درباره انتخابات دوره نهم مجلس، مجلس آینده را مجلسی قوی ارزیابی می کند و درباره رد صلاحیت ها نیز می گوید، افراد به صرف عضویت در احزابی چون حزب مشارکت ردصلاحیت نمی شوند. در پایان از بادامچیان درباره تحزب در اندیشه امام خمینی پرسیدیم که وی گفت؛ تحزب در اندیشه امام مساله ای بسیار جدی است اما احزاب غیراسلامی جایگاهی در نظام ندارند.
شما در حوزه تاریخ سیاسی، مطالعه کردید و آثاری هم در این خصوص دارید، در ابتدا خیلی کوتاه، درباره تاریخچه مجلس‌داری در ایران صحبت کنید.
در رابطه با تاریخچه‌ی مجلس باید به نقل قئلی از "هردوت" اشاره کنم. وی که از دشمنان ایران هم بود، نوشته؛ حدود 2500 سال پیش گروه داریوش و همراهانش بعد از برانداختن "بردیای دروغین" با هم جلسه ای تشکیل دادند و در رابطه با چگونگی اداره کشور و نوع حکومت با هم بحث و مشورت کردند. بر اساس نوشته های هرودوت، در آن جمع، شخصی بنام "هوتان" می گوید: تمام مشکلات ما از حکومت، فردی است و با توجه به اینکه آن شخص چه ویژگی هایی دارد حکومت خوب یا بد می شود، پس بهترین راه این است که ما حکومت را به مردم واگذار کنیم زیرا همه چیز از آن ملت و برای آن هاست. این جمله از تمام شعارهای دموکراسی که امروز داده می شود جلو تر است. بعد از آن شخص دیگری بنام "مگاویزو" می گوید؛ همه مردم که نمی توانند حکومت کنند و در بین مردم آدم های بیسواد و کم هوش زیاد هستند. این اختلاف باعث درگیری بین آن ها می شود و تئوری حکومت نخبگان مطرح می شود که این نخبگان توسط مردم انتخاب شوند و اداره کشور را در دست بگیرند. آقای "داریوش" با تمام این نظرات موافقت می کند و اضافه می کند که: این نمایندگان نخبه که توسط مردم انتخاب می شوند نیاز به یک رئیس دارند که نباید نام او را پادشاه گذاشت. با رای گیری، پیشنهاد داریوش انتخاب می شود و حکومت شکل می گیرد. در دوره اشکانیان هم پادشاه اشکانی را مجلس "مهستان" انتخاب می کرد. بعدها در دوران اسلامی، مساله ی "اهل حل و عقد" مطرح می شود. سقیفه در حقیقت معنایش این بود که یک گروه از اصحاب و نزدیکان پیامبر جمع می شدند و حاکم بعدی را انتخاب می کردند. به تدریج می رسیم به زمان "نادر شاه" که بزرگان کشور در دشت مغان جمع شدند و با توجه به بی کفایتی شاه طهماسب سوم، نادر را به عنوان پادشاه انتخاب کردند. در زمان مشروطه بحثی وجود داشت که مجلس عدالت اسلامی بر پا شود و مسائل اسلام و عدالت را با هم ادغام کنند و پادشاه طبق آن قوانین عمل کند. پس می بینیم مجلسی که الان داریم چیزی نیست که از غرب آمده باشد و در واقع یک سیر تکاملی طولانی را طی کرده است.
اما بسیاری از تحلیل گران تاریخ معاصر اعتقاد دارند که مجلس محصول گفتمان سنت‌مدرنته در جریان مشروطه است؟
این ادعا که دموکراسی اول از یونان و غرب به ایران آمده، تنها یک تبلیغات استعماری غربی است. زمانی که یونان فقط چند جزیره بود در ایران در رابطه با موضوع مهمی چون نحوه ی حکومت، بحث جدی شده است. در مجلس مشروطه مخلوطی از موازین اسلامی، مسائل ایرانی و مفاهیم غربی جریان دارد. لذا این سه در قانون اساسی مشروطه مطرح شده است: سلطنت موهبتی الهی است که از طرف مردم به پادشاه هدیه می گردد. در این جمله دیده می شود که با الهی بودن اسلام را وارد می کند و همچنین با آوردن کلمه مردم، در واقع نگاهی به قوانین غربی (بویژه فرانسه) دارد و موضوع سلطنت هم نشانی ازر ایران قدیم داشت. این مجموعه به دلیل ادغام نادرست این ارکان نتوانست کار زیادی انجام بدهد، البته جز مجلس اول و دوم که شبیه مهستان بود، مجالس یعدی فرمایشی شد و تا زمان سقوط محمدرضا شاه هم ادامه یافت.
بعد از انقلاب، بلافاصله بحث شورا و مجلس با قوت تمام مطرح شد. این تمایل قوی به شورا در ابتدای انقلاب از کجا نشأت می گیرد؟
سال 1341 در گروه تحقیقاتی که با شهید بهشتی داشتیم، این بحث برای حکومت اسلامی مطرح شد که به طور کلی، وکلای مجلس از چه جنسی باید باشند؟ یک موضوع این بود که آیا وکلای مجلس از جنس "باب الوکاله" در اسلام اند و مردم هم موکل آن ها هستند؟ جوابی که گرفتیم منفی بود چون باب الوکاله در یک امرِ مشخص است، هر زمان موکل بخواهد می تواند وکیل را عزل کند و هم اینکه باید همان کاری را انجام دهد که موکل می خواهد. در حالی که در مجلس، وکلا برای یک دوره ی مشخص انتخاب می شوند و امکان عزل از طرف مردم نیست و می تواند عکس نظرات خودش (و نه موکل) را اعمال کند.
موضوع دیگر بحث درستی یا نادرستی حجیت رای اکثریت بود. اگر اکثریت غیر عادل باشند، آیا رای این اکثریت بر اقلیت عادل غلبه دارد؟ آیا باید رای اکثریت باید مستند به قوانین اسلامی باشد؟ ما برای حل این مشکل، حجیت عقلی را ملاک قرار دادیم که بر اساس آن اکثریت غیرعادل نمی تواند بر اقلیت عادل حاکم باشد.
با توجه به این مسائل و قانون اساسی بود که مجلس بعد از انقلاب شکل گرفت و با توجه به اقتضای زمان و تفکیک قوا، مجلس در راس امور قرار گرفت. اما بالای سر مجلس، رهبری و شورای نگهبان قرار گرفت. در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا، مجلس تحت تاثیر حاکمان است و مردان خاکستری پشت پرده، برا روند آن تاثیر می گذارند. مثلا در آمریکا، رقابت های دو حزب جمهوری خواه و دموکرات، بیشتر یک بازی دموکراسی است تا رقابت سالم. قابل توجه اینکه، مجالسی که اینگونه تشکیل می شود اصلا حجیت شرعی و مشروعیت قانونی ندارد، چون به طور مثال در شهری از 1.5 میلیون نفر ، 1 میلیون رای می دهند و کسی که دویست هزار رای می آورد برنده می شود و نماینده ملت اعلام می شود. در حالی که این نماینده مردم نیست و فقط نماینده ی تعداد خاصی است (یعنی همان دویست هزار نفر).
اما این مساله ای که شما مطرح می کنید در ایران هم وجود دارد چگونه باید حل شود؟
آقای "ژان ژاک روسو" این مساله را طرح کرد که ملاک حجیت اجتماعی را مطرح می کند چون خدا و دین را قبول ندارد. اما از نظر حقوقی این مساله پذیرفتنی نیست چون مغایر با مشروعیت دینی ماست و این "حق " نیست.
به نظر می رسد این روند منطقی است و راهی جز انتخاب آن فرد به عنوان نماینده مردم نیست!
در ایران می گوییم این قرارداد پابرجاست ولی از طرف همه ملت امضا نشده است و بر انتخاب افراد هنوز اعتراض و اشکال وارد است. مجلس جمهوری اسلامی این مشکل را حل کرد. ما شورای نگهبان را داریم که مجموعه ای از شش فقیه و شش حقوقدانان است. اگر این 12 نفر، چیزی را تایید کنند از لحاظ حقوقی و شرعی صحت پیدا می کند. اما تایید اینها نیز، کافی نیست. اینجا بحث ولی فقیه عادل مطرح می شود که به نمایندگی از همه ی ملت، انتخاب این افراد را تنفیذ می کند. ولی فقیه یک محور فقهی و حقوقی که برای تمام ملت است و به عنوان رهبر از طرف همه، چه مسلمان و چه غیر مسلمان این کار را انجام می دهد و تایید او به معنای تایید تمام ملت است. پس مشروعیت مجلس ما این می شود که رای مردم در همان اندازه ای که قبلا تاثیر داشت، موثر است. تایید شش حقوقدان شورای نگهبان از منظر حقوقی و تایید 6 فیقه این شورا از نظر شرعی و در نهایت، تایید ولی امر که شرط لازم همه انتخاب ها است.
پس نهاد مجلس ما در قوه مقننه یک مبنای حقوق مدنی و یک مبنای الهی دارد که ولایت فقیه نماد آن است. ما یک مجلس شرعی، قانونی، حقوقی داریم، چون ما منبع حق را خدا می دانیم و خدا ولایت فقیه را بر جامعه ولایت داده است. در زمینه قوه قضاییه هم همین است، در تمام دنیا قوه قضاییه مستقل نیست. آن هایی که پادشاه و رئیس جمهور هستند و دیوان عالی ندارند و دادگستری بر آن ها حاکم است، وزیر دادگستری را اعلیحضرت همایونی، پادشاه یا رئیس جمهور تعیین می کند که اصلا مستقل نیست. در انگلستان، وزیر دادگستری را نخست وزیر معرفی می کند و مجلس به وزیر نخست وزیر رای می دهد. نخست وزیر برای یک حزب است و بنابراین وزیر دادگستری را از اطرافیان خود منصوب می کند، این هم وزیر مسقل نیست بلکه وزیر نخست وزیر است. در زمان شاه هم همین گونه بود. نظام جمهوری اسلامی بر اساس قانون اساسی مترقی ما، تنها جایی است که قوه قضاییه مستقل است و دلیلش هم این است که رئیس قوه قضاییه را ولی فقیه عادل منصوب می کند. یعنی تفکیک قوای استقلالی به معنای درست کلمه در ایران انجام شده است. حتی در آمریکا هم که اداره کننده قوه قضاییه، دیوان عالی است، نه قاضی، اعضای دیوانعالی را رئیس جمهور انتخاب می کند و به مجلس سنا معرفی می کند و اگر رای گرفتند، دیگر قابل عزل نیستند. بعد می گویند این قوه قضاییه، مستقل است در حالی که استقلالش در این است که او دیگر نمی تواند، عزل کند. ولی من از شما می پرسم اگر در آغاز دوره اوباما هشت نقر از اینها از بین رفتند، آقای اوباما باید هشت نفر دیگر را معرفی کند و او نیز حتما، نزدیکان خودش را معرفی می کند و اینها وام دار ایشان هستند و دیگر استقلال ندارند.
مجلس ما با تمام مجلس های قبل از خودش مثل مجلس شوروی یا چین فرق دارد. حتی با مجلس مشروطه تفاوت اساسی دارد. این مجلس نمی تواند تحت کنترل یک جناح خاص در بیاید زیرا اگر اکثریت مجلس هم از یک جناح باشند مصوباتش باید در دایره قانون اساسی و شریعت اسلام باشد و نمی تواند هیچ چیزی مغایر اسلام داشته باشد. در ضمن باید شورای نگهبان هم آن را تایید کند. پس قانون گذاری در ایران تحت تاثیر جناح ها و جریانات سیاسی قرار نمی گیرد. قدرت این مجلس قدرت مشروع و مطابق با موازی اسلام است.
از صحبت های شما به این نتیجه رسیدیم که تنها تفاوت مجلس ما با سایر کشور ها وجود مقام ولایت فقیه و در ذیل آن شورای نگهبان است. حال اگر تعدادی از شهروندان این ارکان را قبول نداشته باشند، ابنجا چه حکمی وجود دارد؟
این را باید از منظر دو مبحث حقوقی بررسی کنیم، یکی حقوق مدنی که حقوقدان ها می گویند فرد وقتی در یک جمعی زندگی می کند ملزم به رعایت از جمع است. التزام غیر از اعتقاد است یعنی شخص ملتزم باید موضوع را همراهی کند نه اینکه به قطع باورمند شود و حق هم دارد که باور نداشته باشد، ولی نمی تواند چون باور ندارد جامعه را به هم بریزد. به عنوان مثال در یک کشتی یک نفر می خواهد همه جا را کثیف کند ولی نمی گذارند، پس حق این فرد چه می شود؟ حق فردی دارد ولی تابع حقوق جمع است و اگر حق فردی یک نفر حقوق دیگران را ضایع کند باید آن را کنار گذاشت.
دیگری حقوق اسلامی است که در آن حق فردی برای هر فرد محفوظ است ولی باید حق جمع را حفظ کند. حقی که مزاحم حقوق دیگران است اصلا حق نیست. حق مبنای شرعی دارد، اصلا این حق از کجا آمده است؟ غربی ها می گویند حق، مدنی است و کسی خارج از مدنیت، حق ندارد یعنی قبایل وحشی حقی ندارد. یکی از بنیان گذاران لیبرالیسم می گوید مبنای حق رای برای غربی هاست چرا که به فرض آفریقایی ها وحشی هستند. در حالی که این نوعی دیکتاتوری است. ما در اسلام می گوییم، خاستگاه حق خداوند است که حق مطلق به حساب می آید پس کسی نباید مغایر آن رفتار کند. پس اینکه فردی یا اصلا گروهی بگوید من ولایت را قبول ندارم، اینجا اکثریت همان رجحان عقلی است و چون شما حق جمع را از بین می برید، مخالف حق است.
اگر زمانی این اقلیت تلاش کنند که تبدیل به اکثریت شوند چه حکمی وجود دارد؟
اگر اکثریت در غرب رای داد که باید همه ی انسان ها را کشت به نظر شما آیا قبول است؟
خیر.
چرا؟
به دلیل مسائل اخلاقی که وجود دارد و انسان محوری که می گویند انسان نباید کشته شود.
این همان قوانین آمره است که بالاتر از بقیه قوانین است و در اینجا قانون می گوید حفظ جان انسان ها واجب است و اگر اکثریت هم رای به کشتن مردم رای دهند این خلاف قوانین است. در اسلام هم همین قوانین هست ضمن اینکه خداست که آفریننده ی جهان است و اگر تمام مردم هم، نظری خلاف حق الهی داشته باشند قابل اجرا نیست. به عنوان مثال اگر اکثریت جامعه رای به آزادی شرب خمر و نوشیدن مشروبات الکلی دهند به سه دلیل قابل اجرا نیست: اول این که مخالف با حق خداوند است که آن را حرام کرده است و اگر همه ی مردم هم رای بدهند نمی توانند حکم خالق را نقض کنند. دوم اینکه مخالف حقوق انسانی است چرا که انسان حقوقی دارد که حتی رای اکثریت هم نمی تواند آن را از بین ببرد مثل حقوق حفظ جان یا حفظ مالکیت شخص. سوم مساله عقلی و علمی است، چیزی که خلاف علم و عقل باشد قابل اجرا نیست، اگر همه هم بگویند دانشگاه ها یا حوزه علمیه را تعطیل کنیم چون خلاف علم و عقل است ممکن نیست.
سوالاتی از این دست زیاد است. مثلا می پرسند، امام خمینی در بهشت زهرا فرمودند نسل قبل از ما چه حقی داشته که سلطنت را برای ما تعیین کنند، حالا اگر بعد از سی سال، همه ی نسل جوان ما گفت ما اسلام نمی خواهیم، چه باید کرد؟ پاسخ این است؛ اگر "همه" بگویند که اسلام را نمی خواهیم که دیگر کشور اسلامی نیست اما راه پیمایی های حمایت از نظام و انقلاب در 22 بهمن خلاف این ادعا را نشان می دهد. شاید عده ای بگویند، این نوع اسلام را نمی خواهیم باید از انها پرسید؛ چه نوع اسلامی را می خواهید و نمونه آن را نشان دهید.
دیدگاه امام به مجلس در جمهوری اسلامی، یک نگاه پارلمانتاریستی است یا نگاه ریاستی یا هر دوی آن ها؟
هیچ کدام. دید امام تقلیدی نیست. ما در سالهای قبل از انقلاب، به همراه شهید بهشتی با بررسی که روی نظام های اسلامی معاصر داشتیم به این نتیجه رسیدیم که در هیچ کدام از آن ها بحث خلافت رسول الله مطرح نیست. رسول الله "للناس" است برای همه جمعیت زمین است؛ اما گاهی تصور ما این است که فقط برای ماست. کعبه باید برای همه ملت های دنیا سود داشته باشد و للناس است، قرآن کتاب دینی مسلمانان است اما للناس است و برای همه مردم دنیا. ازپیامبر پرسیدند دوست داشتنی ترین انسان روی زمین برای خدا کیست؟ پاسخ دادند کسی که برای همه ی ملت دنیا سود بیشتری داشته باشد. امام به مجلس به عنوان اینکه محدود به ایران یا مسلمانان باشد نگاه نمی کند. انسان را به عنوان یک مکلف در برابر خدا می داند و این یک امر توحیدی است. پس این مجلس "للناس" است یعنی برای همه مردم جهان تعریف می شود، نه مثل مجلس آمریکا که فقط در خدمت سرمایه داری خودشان است. همچنین وقتی در برابر خدا مسئول است پس مجلسی است که باید خداگونه هم عمل کند. لذا در سخنان امام هست که خطاب به نمایندگان اولین دوره مجلس می گوید؛ شما مکلف شرعی هستید که قوانین مغایر با اسلام ننویسید.
اگر بخواهیم خیلی کوتاه هشت دوره مجلس را بررسی کنیم شما قوی ترین دوره مجلس را کدام دوره یا دوره ها، ارزیابی می کنید؟
هشتم و اول.
چرا؟
دوره اول به خاطر این بود که باید نخبگانی حضور پیدا می کردند تا قانون اساسی به درستی نوشته شود. و می بینیم که برگزیدگانی مثل آیت الله العظمی خامنه ای و دیگران در مجلس اول حضور داشتند. همچنین ادامه ی این قانون نویسی در مجلس دوم هم ادامه یافت که آن هم دوره ی موفقی بود. مجالس بعدی تطبیق و تصحیح قوانین بود تا مجلس هشتم که از قدرت ویژه و پختگی برخوردار است و عملکردش فراتر از انتظار بود.
کدام دوره مجلس، ضعیف‌تر و قابل انتقادتر بود.
مجلس ششم.
چرا؟
در انتخابات مجلس ششم، شورای نگهبان 204 نفر را رد کرد و گزارش ها را به رهبر دادداد. با در خواست رهبری برای مدارا، چهار نفر تایید شدند بعدها، با حکم حکومتی، دویست نفر دیگر نیز، تایید صلاحیت شدند. مجلس سوم در زمان امام هم همین مشکلات وجود داشت و آقای محتشمی پور انتخاباتی برگزار کرد که پر از مشکل بود تا جایی که برای بازنگری به ما صندوق نمی دادند. اشکالات تا حدی بود که با بازشماری بیست سی تا از صندوق ها نتیجه تغییر کرد. بنده و آقای عسگر اولادی که جز 30 نفر نبودیم به هفده و هجده رسیدیم. کشور درگیر جنگ بود و امام با حکم حکومتی انتخابات را تایید کرد.
مجلس ششم از ابتدا علیه مقام معظم رهبری در رسانه ها فعالیت کردند و البته ایشان با حکم حکومتی جلوی این کارها را گرفت. یک بار هم چند تا از این ها مثل بهزاد نبوی و میردامادی رفتند پیش آقای حجازی در بیت رهبری و گله کردند که آقا با ما همراهی نمی کند و اخیرا به ما عنایت نمی کنند. آقای حجازی گفته بود خودتان خوب می دانید که 200 نفرتان با حکم ایشان تایید شدید ولی اولین کاری که کردید در بررسی قانون مطبوعات مقابل ایشان ایستادید.
یک خاطره در این مورد برایتان تعریف می کنم. بعد از مجلس ششم تصمیم گرفتیم آقای کروبی رئیس مجلس بشود. به اتفاق آقای عسگر اولادی نزد آقای کروبی رفتیم و گفتیم که اصولگراهای مجلس که آن موقع حدود 80 نفر بودیم تصمیم داریم به شما رای دهیم. آقای عسگر اولادی اضافه کرد که البته اداره این مجلس بسیار دشوار است. آقای کروبی گفت بله ولی خدا کمک می کند. سال بعد که پیش ایشان رفتیم و جویای احوال شدیم گفت؛ این سختی را که شما می گفتید الان متوجه شدم. یکی از مسائلی که مطرح کرد این بود که هربار که طرح اینها رای نمی آورد اصرار به بازشماری می کنند بعد امضا جمع می کنند که رای گیری مکتوب شود. من مدام به اینها می گویم من که از خودتان هستم چرا وقت مجلس را می گیرید.
با توجه به جمله معروف امام که فرمود؛ " مجلس در راس امور است" روابط مجلس و دولت چگونه باید باشد ؟ جایگاه هر کدام چیست؟
دولت مجری قوانین مجلس است. طبیعی است که مجلس علاقه ای به داشتن مجری ناتوان ندارد. در مسائل اجرایی هم دولت باید مستقل باشد و مجلس دخالت نکند. دخالت در امور اجرا هم اقتدار دولت را هم مجلس را کم می کند. پس این سه قوه مسقل، باید مقتدر هم باشند؛ اما مسقل بودن به معنی سه جزیره جدا از هم نیست. اینها برای اداره کشور باید ارتباط تنگاتنگ داشته باشند.
برای هماهنگی قوا، قانون اساسی، ولی امر را تعیین می کند. اصل 110 تنظیم امور قوا و گاهی حکم حکومتی را برای ولی امر محفوظ می دارد. پس دولت و مجلس هر کدام وظیفه خاص خود را دارد و هیچ کدام نباید از هم تبعیت کنند و هر دو باید مقتدر باشند. برای این اقتدار، اختلاف نظر همیشه به وجود می آید ولی این مشکلی به وجود نمی آورد. این تقابل مجلس و دولت است که مضر است. برای جلوگیری از این تنازع، مجمع تشخیص مصلحت وجود دارد که در صورت برطرف نشدن مشکل، ولی فقیه موضوع را حل می کند. ما در نظام، بن بست نداریم.
عمر مجلس هشتم رو به پایان است و انتخاباتی دیگر در پیش است. شما مجلس نهم را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا مجلس آینده، مجلس قدرتمندی خواهد بود؟
نمی توان نتیجه را برآورد کرد زیرا در یک جامعه آزاد، مردم تصمیم می گیرند و مردم هم به اجبار رای نمی دهند. مردم خودشان با توجه به احساس وظیفه ای که دارند، پای صندوق می آیند. اما به طور کلان می توان گفت؛ مردم به چهره های مطمئن رای می دهند چرا که از حاشیه ها خسته شدند باید از تمام طیف ها افرادی به مجلس بیایند. مجلس ما هیچ گاه یکدست نبوده و نخواهد بود. در برآورد کلی، به نظر می آید مجلس نهم، مجلس قوی تری باشد.
یعنی شما فکر می کنید از همه ی طیف ها، نامزدها تایید صلاحیت شوند؟
بله. همیشه هم همینطور بوده است. اعضای شورای نگهبان افرادی خداجو هستند که به خاطر دنیای دیگران دین خود را نمی فروشند. یک بحث، بحث رد صلاحیت است که نیاز به حکم و مدارک دادگاه دارد و بحث دیگر عدم احراز صلاحیت است یعنی زمانی محرز نمی شود که شخص صلاحیت نمایندگی دارد یا نه؟ این موضوع در همه ی حوزه ها هم مطرح است و فقط مربوط به انتخابات نیست. مثلا در مهمان داری هواپیما ، کسی که سابقه ی گروهکی دارد صلاحیت ندارد ولی اگر کسی قد 2 متری و بلند دارد یا بر عکس خیلی کوتاه قد است احراز صلاحیت نمی شود.
یعنی شما می فرمایید افراد به دلیل عضویت در گروه های خاص، رد نخواهند شد؟ مثلا این طور نیست که اگر کسی عضو حزب مشارکت باشد، تایید نشود؟
از آن گروه ها هم همیشه تایید شده و خواهند شد. ولی از گروه هایی مثل کمونیست و منافقین که نمی توان کسی را تایید کرد هرچند حتی اگر خود شخص هم فرد خوبی باشد، چون عضو این گروه ها است، تایید نمی شود. مجلسی که قانون گذاری مردم، استیضاح، حتی شاید برکناری رئیس جمهور را در دست دارد، باید درباره حضور افراد در آن حساسیت داشته باشیم. به نظرم حتی اگر کسی باشد که به دنبال هوس رانی باشد (حتی اگر با عنوان عقد موقت روی آن بگذارد) را هم تایید نمی شود چرا که مسائل مهم کشور و مردم را نمی توان به دست چنین آدمی سپرد. یا کسی که در کار خرید و فروش باشد و ثروت زیادی داشته باشد باید معلوم باشد که این پول را از چه راهی بدست آورده است.
در اینجا به بحث جدید نظارت بر نمایندگان هم صحبت کنید آیا این طرح، حریم نماینده و مصونیت او را تحت الشعاع قرار نمی دهید و او را از فراغت در انجام وظایف خود بازنم یدارد؟
طرح نظارت بر نمایندگان در طول مدت نمایندگی، صلاحیت نمایندگان را بررسی می کند. به عنوان مثال اگر نماینده ای معتاد شود یا رشوه بگیرد دیگر صلاحیت ندارد چرا که این آدم دیگر خوددار نیست و ممکن است فردا از آمریکا هم پول بگیرد. این طرح اصلا برای نمایندگان و مصونیت آنان مشکلی ایجاد نمی کند. نماینده ای که قرار است بر رییس جمهور نظارت کند باید خودش نیز تحت نظارت باشد.
از گروه های مختلف صحبت کردید، به عنوان سوال آخر، در مورد اندیشه های امام راجع به تحزب توضیح کوتاهی بدهید .
امام نسبت به تحزب بسیار جدی بود. وقتی در سال 1341 حزب موتلفه ی اسلامی را بنا نهاده شد، تایید کردند. یکبار گفتند؛ شما که برای خدا کار می کنید با هم موتلف شوید. در رابطه با نهادهای تشکلی مثل جامعه مدرسین و روحانیت امام بود که اجازه تاسیس آنها را دادند. در مورد حزب جمهوری اسلامی هم آقای عراقی را فرستادیم نزد ایشان و اجازه گرفتیم، بعد از اینکه به ایران آمدند جویای حزب شدند. قبل از سال 1357 چندین بار امام توصیه به تشکیل حزب و متحد شدن را داشتند. امام به نظر من، با تحزب اسلامی موافق بودند و من هم در کتاب "آنچه باید از تحزب و تشکل بدانیم"، به مسائل پرداختم.
یعنی احزاب غیر اسلامی جایگاهی ندارند؟
همین طور است. در واقع چند و چون تاسیس حزب، زیر نظر ولی فقیه است که اگر به ضرر جامعه نباشد اجازه تاسیس آن را می دهد.
