روایت خبرنگار جماران از متن و حاشیه مراسم تنفیذ نهمین رئیس‌جمهور/ توجه به «صدای بی صدایان»، کلام مشترک رهبر انقلاب و رئیس‌جمهور جدید

پایگاه خبری جماران: ساعت 8 صبح، درب ورودی بیت مقام معظم رهبری. هوا مثل ظهر، داغ و سوزان بود و حتی چند ثانیه توقف در فضای باز هم کلافه کننده. مأموران کنار درب ورودی در حال جست و جوی اسم من در لیست بودند که در همان حین پیرمردی با کارت ایثارگری در دست سر رسید؛ با لهجه غلیظ کردی حرف می زد. می گفت از مریوان تازه رسیده و می خواهد در مراسم «ریاست جمهوری» شرکت کند. مأموران حفاظت، نمی دانستند چگونه او را قانع کنند که ورود به این مراسم با دعوت و اسم ممکن است. او گله و خشمی نداشت، ولی با حالت خاصی اصرار می کرد که در مراسم شرکت کند. معمولا اینگونه افراد در لحظات نزدیک به شروع مراسم وارد می شوند.

اسم من در لیست پیدا شد و  داخل رفتم، اما پیرمرد در ذهنم ماند. یاد شعار رئیس جمهور جدید افتادم که در تبلیغاتش گفت «صدای بی صدایان خواهم بود». اما بلافاصله وارد فضایی دیگر شدم؛ حسینیه امام خمینی. هر طرف را که نگاه می کردی، یا مسئولان را می دیدی یا همکاران و دوستان خودت که در رسانه و... مشغول به فعالیت اند.

جایی پیدا کردم و نشستم؛ کنار یکی از همکاران رسانه ای. دست بر قضا دو نفر از نمایندگان استان زادگاهم هم طرف دیگرم نشسته بودند. یکی در مجلس، یکی در خبرگان. آن طرف تر استاندار استان مان هم نشسته بود. نماینده خبرگان مان جوان و تازه وارد به خبرگان بود؛ خوش صحبت. آقای نماینده نیز همین طور. از مشکلات شهر و استان صحبت شد و فرصت های زیادی که در حال از دست رفتن است.

جذابیت اصلی این جلسات برای حاضران، مشاهده ورود شخصیت ها به مراسم، محل نشستن و نحوه برخوردشان با همدیگر است. برخی روی صندلی می نشینند و بقیه روی زمین. سفرای خارجی و بسیاری شخصیت های داخلی نیز پشت سر ما روی صندلی نشسته بودند. برای خانم ها هم به طور کامل صندلی چیده شده بود و تعداد کمی روی زمین نشستند. خانم دکتر مصطفوی دختر امام خمینی و زهرا پزشکیان دختر رئیس جمهور را دیدم که نشسته اند. جالب اینکه، فیلمبردارهای سمت خانم ها نیز خانم هستند. روالی که در همه مراسم حسینیه جاری است.

ترتیب ورود شخصیت ها و مسئولان اینگونه است که هرچه افراد جایگاه مهم تری داشته باشند معمولا دیرتر می رسند و بلافاصله در قسمت جلو جایی برایشان در نظر گفته می شود. برخی هم اول ته می نشینند اما سریعا به جلو منتقل می شوند. مثل محمد شریعتمداری. صادق محصولی را دیدم که سمت چپ ما روی یکی از صندلی ها با آرامش نشست و بدون اینکه تا پایان جلسه با کسی کلامی سخن بگوید در حال ذکر گفتن بود.

سردار قاآنی آمد و روی زمین نشست؛ کمی بعد نیز جانشین وی سردار ابوباقر (فلاح زاده) با نماینده ولی فقیه در سپاه دست در دست همدیگر وارد شدند اما کمی آن ظرف تر نشستند. عباس عراقچی هم آمد؛ همان نزدیک نظامیان نشست و مشغول صحبت شدند. اخوان انصاری با هم رسیدند، اما هر کدام با فاصله از هم نشستند. 

حسین طائب هم در همان صفوف جلو نشست. محمدجواد ظریف وارد شد. او هم در صفوف جلو، وسط مجلس نشست. هنوز ننشسته بود که با یکی از سرداران نسبتا مسن سپاه همدیگر را در آغوش کشیدند.

اولین کسی که روی صندلی های بالای جایگاه نشست آیت الله احمد جنتی بود. در همین لحظات، یکباره مسعود پزشکیان با قامتی افراشته، چهره ای خندان  و کت و شلواری تازه بر تن از درب کناری حسینیه وارد شد و روی صندلی بالا قرار گرفت. بقیه مسئولین هم آمدند.

لحظاتی بعد هم ورود رهبر انقلاب و نکاتی که همه در تلویزیون دیدند. ظاهرا امسال برخلاف ادوار قبل، از پیش از شروع مراسم، پخش زنده آغاز شده بود؛ اتفاق مثبتی که همه چیز را طبیعی تر و واقعی و شفاف تر به مردم نشان می دهد: هم متن را، هم حاشیه را.

در متن جلسه چند نکته برایم خیلی جالب توجه بود. اول، تعابیر رهبری برای پزشکیان بود:  «فرزانه، صادق،‌ مردمی و دانشمند.»

تعابیری که رهبر معظم انقلاب برای روسای جمهور انتخاب کردند

همان لحظه برایم جالب شد که بدانم ایشان برای روسای قبل چه تعابیری را انتخاب کرده بودند. چرا که می دانم رهبر انقلاب به دلیل تسلط بر ادبیات و توجه به سخن؛ واژگان را دقیق و آگاهانه بر می گزیند. در حکم تنفیذ شهید خدمت آقای رئیسی در ابتدای حکم، او «شخصیّتی مردمی و عالیقدر از تبار سیادت و علم، و مزیّن به پرهیزکاری و خردمندی، و دارای سوابق درخشان مدیریّت، عزم راسخ خود را بر پیمودن مسیر نورانی انقلاب که مسیر عدالت و پیشرفت و آزادی و عزّت» توصیف شده بود و در پایان حکم نیز « عالِم فرزانه و خستگی‌ناپذیر و کارآزموده و مردمی».

حسن روحانی در تنفیذ دوره اول «منتخب شایسته‌ئی که آزمون بیش از سه دهه خدمت به نظام جمهوری اسلامی را در کارنامه‌ی خود نگاشته و از دوران مبارزات انقلابی تا دهه‌ها پس از پیروزی انقلاب، از سنگر روحانیت به مقاومت در برابر دشمنان انقلاب پرداخته است» و «شخصیتی دانشمند، و کارآزموده‌ی میدان‌های گوناگون، و دارای سوابق جهادی متعدد، و مفتخر به حضور در مسئولیت‌های دینی و سیاسی» خوانده شده بود. در دوره دوم نیز در متن حکم عنوان «دانشمند محترم» برای او به کار گرفته شد.

محمود احمدی نژاد در دوره اول یعنی سال 1384، «شخصیتی انقلابی و دانشمند و مدیری شایسته و کارآزموده و دارای سوابق مجاهدت صادقانه در صحنه‌های گوناگون» خوانده شد که «سخن صریح و قاطع و صادقانه‌ی ایشان در تعهد به خدمتگزاری و رفع محرومیت و مبارزه با فساد، و لحن افتخارآمیز ایشان در پایبندی به اسلام و آرمان‌های انقلاب، که با منش مردمی و ساده‌زیستی همراه بود، دلها و آراء مردم را متوجه ایشان کرد و مسوولیت مهم ریاست جمهوری را بر دوش ایشان نهاد.»

در دوره دوم یعنی سال 1388 نیز او «مرد شجاع و سختکوش و هوشمند» توصیف شد و «رأی قاطع و بیسابقه‌ی مردم» به او، رأی به ویژگیهائی خوانده شد «که کارنامه‌ی چهارساله‌ی دولت نهم بدانها زینت یافته است و سمت و سوی گرایشهای اکثریتِ بیچون و چرای ملت را آشکار میسازد. این، رأی به گفتمان پربرکت و عزتمدار انقلاب اسلامی است؛ رأی به استکبارستیزی و ایستادگی شجاعانه در برابر سلطه‌طلبان بین‌المللی است؛ رأی به مبارزه با فقر و فساد و تبعیض و مبارزه با اشرافیگری است؛ رأی به ساده‌زیستی و نزدیکی با مردم و غمگساری از ضعیفان و مستضعفان است؛ رأی به کار و تلاشِ بیوقفه و خستگی ناپذیر است.»

سید محمد خاتمی هم در دوره اول «مردی روحانی و کارآزموده و انقلابی و اهل دانش و معرفت» نامید شد و بر معرفت نسبت به «شایستگی و برجستگی دانشمند متفکر» تأکید شد. این تعبیر دوم در حکم تنفیذ سال 1380 نیز تکرار شد.

و سرانجام اکبر هاشمی رفسنجانی، بی بدیل ترین تعابیر را در حکم تنفید خود دریافت کرد. او در سال 1368 از جانب آیت الله خامنه ای اینچنین توصیف شد. «مردى بزرگ از فرزندان اسلام و حواریّین امام عظیم‌الشّأن، عالمى مجاهد و فقیهى اسلام‌شناس و سیاستمدارى هوشمند و مدیرى دردآشنا و دلسوز قرار داد. شخصیّتى که پرونده‌ی تلاش ارجمندش در راه خدا و مجاهدتش براى حاکمیّت دین و اِعلاء کلمه‌ی اسلام، حتّى پیش از نخستین روزهاى شروع نهضت آغاز شده و سرگذشت رنجها و سختی‌ها و فعّالیّتهاى کم‌نظیر را در خود گنجانیده است. چهره‌ی موجّهى که به برکت حرکت در صراط مستقیم انقلاب، همواره امین امام و محبوب امّت بوده و ‌ان‌شاءالله‌ از این پس نیز خواهد بود.»

و سپس این جملات: «بی‌شک این یک دستاوردِ بزرگ است که هم‌زمان با انجام اصلاحات در قانون اساسى که زمینه‌ی اداره‌ی صحیح کشور را فراهم ساخته، مدیریّت اجرائى کشور در دست تواناى کسى همچون رئیس‌جمهور منتخب ملّت قرار گیرد و امید است همچنان که مردمِ قدرشناس و هوشمند کشورمان انتظار میبرند، تأییدات و تفضّلات الهى، راه را به سوى رفع مشکلات و تحقّق آرمانهاى انقلاب هموار سازد.» در پایان حکم نیز بر معرفت نسبت به «مقام و مرتبت یاور صمیمى امام و شخصیّت برجسته‌ی نظام جمهورى اسلامى و بازوى توانا و زبان گویاى آن» تأکید شده بود.

ایشان در دوره دوم نیز خدای بزرگ را سپاس گفتند که «در این نوبت نیز، رأی مصیب ملت، مسؤلیت را به دستهای توانای مردی سپرد که در میدانهای دشوار، لیاقت و امانت و صلاحیت و کاردانی و برجستگی او را آزموده بود. مردی بزرگ از سابقینِ اوّلینِ انقلاب و از حوارییّن و انصار دیرین امام راحل. عالِمی متفکّر، سیاستمداری هوشمند، فقیهی زمان شناس، مجاهدی خستگی نشناس، برادری مهربان برای ضعیفان و مدیری کاردان برای کشور.» و مجددا بر معرفت نسبت به «مقام و مرتبت والای شخصیّت برجسته و چهره منوّر نظام جمهوری اسلامی و رکن رکین انقلاب و بازوی توانا و زبان گویای آن» تأکید شده بود.

دیگر بخش جالب متن جلسه، این قسمت سخنان پزشکیان بود که گفت، «آنان که به من و نامزدهای رقیب رأی دادند و یا حتی از سر دغدغه‌مندی و نقد و اعتراض وارد عرصه انتخاب نشدند، انتظار تحول را پیش روی نظام، من و دولت آینده نهادند که زمان پاسخگویی به آن از امروز عملاً آغاز می‌شود.» او همچنین از «شخصیت‌های ملی و جریان‌های سیاسی اصولگرا، اصلاح‌طلب، تحول‌خواه، زنان و جوانان و مردان عزیز در سراسر ایران و ایرانیان خارج از کشور» تشکر کرد.

در سخنرانی رهبر انقلاب اما یک نکته بیش از همه توجهم را جلب کرد و آن اولین توصیه ایشان بود: «کشور ما، کشور بزرگی است، ملّت ما ملّت بزرگی است. در میان ملّت ما کسانی که صاحب فکرند، صاحب ابتکارند، صاحب تجربه‌اند، صاحب آراء جدیدند، بی‌شمارند؛ وقتی انسان پای صحبت این و آن می‌نشیند، این‌قدر حرف نو، فکر نو، ابتکار نو در سخنان گوناگون افراد در قشرهای مختلف می‌شنود که شگفت‌زده میشود. پیشنهادهایی که به صورت مکتوب میدهند، حرفهایی که حضوری میزنند، آنچه به عنوان اعتراض میگویند، آنچه به عنوان پیشنهاد میگویند، همه برای انسان از این جهت مژده است که نشان‌دهنده‌ی فکر نو، ابتکار نو، تجربه‌ی خوب و راهگشایی برای آینده است. این [ظرفیّت] کشور ما است. من عرض میکنم که این یک ثروت عظیم ملّی است و از این باید استفاده کرد. دولت محترم و رئیس‌جمهور محترم ان‌شاءالله برای مردم، با مردم، در میان مردم از این «ظرفیّت عظیم مردمی» استفاده کنند و از آن برای رسیدن به اهدافی که ذکر کردند و راهی که میخواهند بروند، بهره بگیرند.».

شعار صدای بی صدایان آقای پزشکیان

اینجا، یاد شعار صدای بی صدایان آقای پزشکیان در دوران انتخابات افتادم که این توصیه، بستر مناسبی برای تحقق آن توسط دولت جدید فراهم می کند. بسیاری از نخبگان دانشگاهی یا صنفی هستند که چون عضو هیچ حزب، جناح، گعده یا محفلی نیستند گوش شنوایی پیدا نمی کنند و بعضا به افرادی چون من که رسانه ای هستیم مراجعه می کنند و به امید آنکه ما به گوش دولتمردان برسانیم، پیشنهادهای خودشان را مطرح می کنند. اما هیچ وقت این ابتکارات به طور ساختارمند و منظم جذب و استفاده نمی شود.

قسمت مهم دیگر سخنان رهبر انقلاب، توصیه اکید به عدم اعتنا به «وسوسه‌های دوقطبی‌سازی» بود و تأکید بر اینکه « ما شکست‌خورده نداریم. آن کسانی که وارد میدان شدند، از یک نامزدی حمایت کردند و آن نامزد رأی نیاورد، اینها شکست نخوردند، اینها هم پیروزند؛ اینها جزو ملّت ایرانند دیگر، ملّت ایران پیروز است. بنابراین آن حالت نقار یا دلخوری و دلتنگی‌ای که گاهی ممکن است در اثنای مجادلات و مباحثات انتخاباتی اتّفاق افتاده باشد، نباید ادامه پیدا کند. نه آن کسی که نامزدش رأی آورده است باید احساس اعتلا کند، نه آن کسی که نامزدش رأی نیاورده است باید احساس شکست کند».

به یاد آوردم که ایشان احتمالا برای پرهیز همین سرخوردگی، در روز پس از انتخابات 15 تیر، بلافاصله پس از ملاقات دو نفره با منتخب، با رقیب او هم دیدار کردند.

نکته دیپلماتیک و بسیار مهم سخنرانی نیز پیام هوشمندانه رهبر انقلاب به اروپا بود؛ پیامی که نشان داد از نظر ایشان باب مذاکره و توافق بسته نیست، ولی توپ را در زمان آنها انداختند؛ به خاطر  رفتارشان در سالهای اخیر. ایشان پیش از این بخش، حتی بدون اشاره به نام «آمریکا» گفتند: «حتّی گاهی دشمنان ما یک حرکتی انجام میدهند که به نفع ما است، از آن هم باید استفاده کرد.»

ایشان موضوع غزه را در پایان سخن مطرح کردند، اما وضوحا انتخاب کلمات و ابداع واژگان در این بخش از تمام بخش های سخنرانی حرفه ای تر و پیچیده تر بود. خلاصه این بخش، تصویرسازی دقیق از اوضاع مردم غزه و دشمن اشغالگر بود، با تکیه بر منطق حقوقی و انسانی بود: «اینها دولت نیستند؛ اینها یک باند جنایت‌کارند، یک باند قاتلند، یک باند تروریستند.»

جلسه که تمام شد، دیدارها و ملاقات های سرپایی تازه شروع شد. اینجا فرصت خوبی است که همه همدیگر را ببینند. بدون مرز، بدون وقت قبلی و محافظ و به دور از حدود جناحی. به طوری که مثلا حسن روحانی در حال عبور است که چندمتر آن طرف ترش حمید رسایی هم ایستاده و به او نگاه می کند!

هنوز داخل حسینیه ایم که سردار قاآنی سرش گرم بود. خیلی ها پیش او می آمدند و سرش از همه نظامی های جلسه شلوغ تر بود.

چند لحظه بعد، در آن ازدحام «آشنا» دیدم: سید حسن خمینی. در طول جلسه کنار ناطق نوری نشسته بود و طرف دیگرش هم شهردار تهران. از دیدن یکدیگر در آنجا تبسمی بر لبمان نشست. یک لحظه دیدم آقای قرائتی روی ویلچر کنار من است و در این شلوغی، تنها مانده. سید حسن خمینی از او احوالپرسی گرمی کرد و پیشانی اش را بوسید. خیلی پیر شده است.

در کنار ایشان از سالن خارج شدم. او رفت که سوار ماشین شود و من نیز از این طرف به سمت درب خروجی دیگر. حسن روحانی، ناطق نوری، لاریجانی، سعید جلیلی، ظریف، حدادعادل و... هر کدام تک و تنها به سمت خروجی می آمدند. صادق خرازی هم با دوستان دیپلماتش با هم آمده بود: غلامعلی خوشرو و مجید تخت روانچی. سر لاریجانی از همه شان شلوغ تر بود و این شلوغی تا محوطه بیرون حسینیه هم ادامه داشت.

در بیرون حسینیه انبوهی از چهره ها را می دیدی که در شورای راهبری دولت چهاردهم عضو بودند یا در مظان وزارت و صدرات دولت جدید هستند. هیچکدام، لحظه ای را برای گعده سرپایی و قرار و مدارهای بعدی از دست نمی دادند؛ حتی زیر آفتاب داغ 12 ظهر!

کم کم از درب خارج شدم و فکرم هنوز به آن پیرمرد مریوانی بود که آیا سرانجام وارد مراسم شد؟!