پایگاه خبری جماران، سجاد انتظاری: کارگردان مستند «احمد» با تأکید بر اینکه سعی کردم بدون احساسی شدن این موضوع را انجام بدهم، گفت: سؤال این بود که «احمد چه کسی بود»؟ خیلی حرف‌ها هست که باید می‌زدیم و روشن شد. ایشان به جامعه خودش خیلی آگاه بود، حزبی نبود ولی با همه احزاب مرتبط بود و به درستی به امام هم انتقال می‌داد. در زندگی با همسرشان هم زندگی خیلی پیچیده‌ای داشتند و فرازو نشیب‌های زیادی در زندگی‌شان بود ولی همسرشان تا آخرین لحظه همراه بوده است.
مشروح گفت‌وگوی خبرنگار جماران با مصطفی رزاق کریمی را در ادامه می‌خوانید:
ایده مستند «احمد» از کجا شکل گرفت و ساخت این فیلم چطور شروع شد؟
زمانی که «بانو قدس» را می‌ساختم یک کنجکاوی در مورد حاج احمد آقا برای من ایجاد شد و احساس کردم کسی در مورد حاج احمد آقا حرفی نمی‌زند و برعکس از حاج آقا مصطفی خیلی صحبت می‌شد؛ شاید نیاز آن فیلم این بوده است. به این فکر افتادم که پژوهشی در مورد حاج احمد آقا شروع کنم. پژوهش در دو بخش کتابخانه‌ای و میدانی بود و یک سال و شش ماه یا هشت ماه هم این قضیه طول کشید.
من فیلمساز مستقلی هستم و اگر چیزی به دلم بنشیند، کار می‌کنم؛ فارغ از مسائل مملکت، من دوست دارم در وهله اول برای خودم روشنگری ایجاد شود. اگر روشنگری ایجاد شود، می‌گویم برای بیننده‌ها و مخاطبانم قصه‌گوی خوبی باشم. من اینجا خودم قصه‌ای درست نکرده‌ام و با کسانی که دوستان نزدیک و صمیمی حاج احمد بودند وارد گفت‌وگو شدیم؛ از رجال ممکلت هم بودند اما موضوع من رجال مملکت نبود و حرفم این بود که چه کسی با احمد از نزدیک دوست بود؛ چه زمان فوتبالیست بودنش و چه بعد از فوت آقا مصطفی.
برای من جذاب بود یک آشنایی داشته باشم با شخصیت حاج احمد که خیلی تعریف نشده و من فیلمساز همیشه از دور می‌شنیدم. این اتفاق رخ داد و سعی کردم بدون احساسی شدن این موضوع را انجام بدهم و یک چیز مهمی که در همه فیلم‌های من بوده، من نه تحریف کرده‌ام و نه دروغ گفته‌ام. این مهمترین کاری است که من در فیلم‌هایم سعی کرده‌ام مرتکب نشوم و دوما در یک فیلم جا نیست که شما همه مطالب را بیاورید؛ زمان فیلم محدود است.
در این راستا شروع به کار کردم و سعی داشتم مرید و مراد تعریف شود؛ از زمان فوتبالیست بودن تا زمانی که در کنار امام و امین امام بود. خیلی از پیکان‌ها هم به او می‌خورد؛ نمی‌توانستند مستقیم به امام بزنند و به او می‌خورد. ولی مرد و مردانه همیشه با امام هم مطرح کرده؛ هرچند اگر نظر شخصی‌اش چیز دیگری بوده، ولی تصمیم با امام بود.
شما تأکید داشتید که ایده اولیه ساخت این فیلم، بعد از ساخت مستند «بانو قدس» برای شخص شما شکل گرفت. آیا سفارشی هم برای ساخت این فیلم از طرح بیت امام یا مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) بوده یا خیر؟
من عنوان موضوع را طرح کردم و از طریق تهیه کننده انتقال دادم که می‌خواهم این کار را انجام بدهم و پژوهش را شروع کنم و شخص حاج حسن آثا استقبال کردند و گفتند فیلم قبلی شما هم موفق بوده و اگر این کار را دوست دارید، خوشحال می‌شویم که انجام بدهید. من هیچ وقت سفارشی کار نکرده‌ام و اگر هم موردی عنوان شده و بعد از تحقیق دیدم به جایی نمی‌رسد، فیلم را انجام ندادم و در همان مرحله تحقیق ماند و تمام شد.
این فیلم با حمایت حاج حسن آقا است ولی هیچ وقت هیچ کسی، مخصوصا حاج حسن آقا کوچک‌ترین جمله‌ای دیکته نکرد و گفت شما آزاد هستی، کسانی که می‌خواهید صحبت داشته باشید را بررسی کنید. این برای من نقطه عطف بود. نکته بعدی حاج حسن آقا این بود که «قدّیس درست نکنید و واقعیت‌ها را تعریف کنید».
یعنی هیچ کس از شما نخواست که در این فیلم جانبدارانه جلو بروید؟
من یادم نمی‌آید؛ ایشان و خانم دکتر طباطبایی چیزی دیکته کرده باشند و فقط نیازهایی که من داشتم را مهیا می‌کردند. با جان و دل لطف می‌کردند؛ می‌دانم بعضی موارد هم سخت بود و زمان لازم داشت ولی فراهم می‌کردند. سعی می‌کردند برای ذهن من راهگشا باشند، که بسیار سنگین بود و می‌گفتند ما هم سعی می‌کنیم کمک کنیم.
برخوردشان خیلی محترم بود حتی زمان بانو قدس، هیچ وقت کسی به من دیکته نکرد و این پروژه هم همین طور بود.
از ایده اولیه تا ساخت این فیلم چقدر زمان صرف شد؟
چهار سال
لوکیشن‌هایی که فیلمبرداری انجام شده، کدام شهرها بوده است؟
قم، میان قم و تهران، کوشک نصرت و جاهای مختلف تهران بوده و بزرگانی که لطف کردند و تشریف آوردند که برای این فیلم صحبت کنند، من تأکیدی داشتم و گفتم همه این آقایان یک روزی حسینیه جماران بوده‌اند؛ پس هر کسی که علاقه‌مند است با هم مراوده یاا مکالمه‌ای داشته باشیم، باید حتما به جماران بیاید؛ من دفتر و خانه‌هایشان نمی‌روم.
این اتفاق رخ داد. فاصله زیادی بین گفتت‌وگوها بود که به جماران بیایند ولی لطف کردند و آمدند. جایی بوده که خودشان خاطره داشتند. از حسینیه جماران خاطرات زیادی داشتند. مکالمه‌ها در خود حسینیه جماران انجام گرفت.
به نظر می‌رسد یک سؤال اساسی در مورد هر فیلم یا مستند این است که این فیلم قرار است به چه سؤالی پاسخ بدهد. پرسش اصلی فیلم «احمد» چیست که این فیلم قرار است به آن پاسخ بدهد؟
سؤال این بود که «احمد چه کسی بود»؟ خیلی حرف‌ها هست که باید می‌زدیم و روشن شد. ایشان به جامعه خودش خیلی آگاه بود، حزبی نبود ولی با همه احزاب مرتبط بود و به درستی به امام هم انتقال می‌داد. در زندگی با همسرشان هم زندگی خیلی پیچیده‌ای داشتند و فرازو نشیب‌های زیادی در زندگی‌شان بود ولی همسرشان تا آخرین لحظه همراه بوده است.
ظاهرا بنا است این فیلم سه نوبت در جشنواره سینما حقیقت اکران شود و فردا اولین نوبت آن است. اگر در این خصوص نکته‌ای دارید، برای ما بفرمایید.
من در اتریش و ایران معروف به این هستم که خیلی اهل جشنواره نیستم. من برای مخاطبین جوان فیلم می‌سازم و قصد من این بود. بد نیست که فیلم به جشنواره برود و حتی این را گفته‌ام که می‌خواهم در جشنواره فقط به اندازه یک نمایش ویژه باشد. ولی نظر دوستان این بود که جشنواره برای دیده شدن خوب است؛ گفتم وقتی شما می‌گویید، من حرفی ندارم.
اگر جشنواره خوب برنامه‌ریزی شود و فیلم خوب معرفی شود، دیدن فیلم برای همین است. اگر جشنواره این کار را نکند، به چه درد می‌خورد؟! مسئولیت جشنواره پخش فیلم است ولی تیمی تشکیل شود که فیلم را برای نسل جوان معرفی کنند. انتخاب من همیشه نسل جوان بوده‌اند، که ببینم نسل جوان امروز تاریخ را چگونه می‌بینند.
