پایگاه خبری جماران: یکی از راویان و مورخین دفاع مقدس با تأکید بر اینکه وقتی دسترسی به اسناد فراهم باشد روایت های تاریخی به واقعیت نزدیک تر است، گفت: هرچه مراکز اسنادی، سازمان ها و دستگاه هایی که اسنادی از دفاع مقدس در اختیار دارند به این نتیجه برسند که به هر حال بعد از گذشت بالغ بر چهار دهه از آغاز جنگ باید بخشی از این اسناد که دارای طبقه بندی نیستند و یا ملاحظات امنیتی ندارند منتشر شوند. طبیعتا این یکی از اصلی ترین معیارها و مبانی تبیین درست تاریخ است.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با یدالله ایزدی را در ادامه می خوانید:
اخیرا سرلشکر باقری در بازدید از مرکز اسناد دفاع مقدس اعلام کردند ابلاغی در خصوص خارج شدن اسناد دفاع مقدس از حالت محرمانگی صادر شده و تا کنون حدود 99 درصد این اسناد از حالت محرمانگی خارج شده اند. از نظر شما به عنوان یک راوی و محقق تاریخ دفاع مقدس، این مسأله چه امکانی را برای محققان جنگ تحمیلی فراهم می کند؟
به هر حال در همه حوادث و وقایع دستگاه ها و سازمان هایی اسناد را جمع آوری می کنند و مراکز اسنادی در این ارتباط مسئولیت مستقیم دارند. طبیعتا همه یا بخشی از این اسناد در زمان خود واقعه قابل انتشار نیستند. اما به مرور زمان و با تغییر شرایط و وضعیت، تصمیم و تدبیری اتخاذ می شود و بخشی از آنها از وضعیت طبقه بندی خارج و منتشر می شوند.
طبیعی است که هر پژوهشی مبتنی بر داده های اطلاعاتی یا خبری و یا جزئیات و کلیات وقایعی که اتفاق افتاده معنا پیدا می کند. پژوهش بدون دسترسی به اسناد تقریبا موضوعیتی ندارد. بر اساس تحلیل هایی که مبتنی بر اسناد تاریخی هم نیستند، می شود حرف هایی را به صورت کلی زد ولی برای یک پژوهش سندپایه مبتنی بر واقعیات ثبت شده، دسترسی به اسناد ثبت وقایع تاریخی را مستندتر می کند و اصالت استناد آنها بستگی به میزان دسترسی به این اسناد دارد.
وقتی این شرایط فراهم باشد طبیعتا روایت هایی که از وقایع تاریخی صورت می گیرد به واقعیت نزدیک تر است. یعنی میزان دسترسی این روایت ها با صحت و دقت آنها ارتباط مستقیم دارد. بنابر این هرچه این امکان بیشتر فراهم باشد توضیح در برابر تاریخ یا تبیین وقایع تاریخی به واقعیت نزدیک تر است.
به نظر شما امروز چه خلأهایی در تاریخ نگاری دفاع مقدس داریم؟
یکی از مواردش همین بحث اسناد است. هرچه مراکز اسنادی، سازمان ها و دستگاه هایی که اسنادی از این واقعه بزرگ تاریخی در اختیار دارند به این نتیجه برسند که به هر حال بعد از گذشت بالغ بر چهار دهه از آغاز جنگ باید بخشی از این اسناد که دارای طبقه بندی نیستند و یا ملاحظات امنیتی ندارند منتشر شوند. طبیعتا این یکی از اصلی ترین معیارها و مبانی تبیین درست تاریخ است.
یکی از موضوعات بعدی هم این است که به هر حال روایت های تاریخی خیلی متأثر از حوادث روزمره جوامع هستند. به هر حال دوره دفاع مقدس یک دوره بسیار طلایی از تاریخ معاصر کشور ما است. یک پژوهش تاریخی هرچه سعی کند فاصله خودش از مسائل روزمره جامعه را محفوظ نگه دارد، می تواند بی طرفانه تر در مورد ابعاد این قضیه روایت کند؛ هرچه تحت تأثیر حوادث و شرایط روزمره باشد طبیعتا ممکن است جهتگیری های آن زاویه ای پیدا کند و خواسته یا ناخواسته روایت تاریخی را مورد ظلم قرار بدهد.
ما شاهدیم بعضا روایت های تاریخی در اصلی و فرعی کردن مسائل جهاتی پیدا می کند که از واقعیت دور می افتد و آموزه ها و تجارب حادثه های بزرگ تاریخی به درستی بیان نمی شود و نمی تواند پیش روی نسل های بعدی دست مایه ای شود برای استحکام سیاسی، وحدت ملی و چیزهایی که برای بقا و استمرار نظام ضروری است.
از نظر شما یک درصد اسناد دفاع مقدس که در طبقه بندی باقی مانده اند شامل چه مواردی است؟
من 99 درصدی که سرلشکر باقری گفته را به مفهوم فراوانی می گیرم. یعنی این طور می شود فهمید که اکثریت قریب به اتفاق اسناد از حالت محرمانگی خارج شده اند. طبیعتا همه مراکز اسنادی دنیا یا سازمان هایی که اسناد دارای طبقه بندی را از این وضعیت خارج می کنند، همه اسناد را منتشر نمی کنند. این امری کاملا بدیهی و طبیعی است. یعنی به رغم اینکه ممکن است بیان شود که وزارت خارجه فلان کشور اسنادش را منتشر کرد، به نظر من می آید که به مفهوم مطلق نیست.
طبیعی است که مصالح و ضروریات مطرح می شود؛ البته قطعا این مصالح صرفا مصالح سیاسی و امثال اینها نیست. مخصوصا در دفاع مقدس که پیشانی این حادثه یک رخداد نظامی است، طبیعتا بعضی از اطلاعات راهبردی نظامی ضرورتی برای انتشار ندارد و موضوعیت هم ندارد؛ یعنی کارکرد آن مربوط به تاریخ نگاری نیست و اطلاعات صرف نظامی است که ضرورت ندارد منتشر شود.
من بعضی وقت ها فکر می کنم حتی ممکن است این اسناد از طبقه بندی کمی 99 درصد و یک درصد هم فراتر برود. این یک امر طبیعی است و در همه جای مراکز اسناد، سازمان ها، دستگاه ها و تشکیلات ها اسنادی هست که دسترسی آن برای کسانی که صلاحیت های خاص دسترسی ندارند منتشر نمی شود.
البته اینکه می گویند از حالت محرمانگی خارج شده به این معنا نیست که حتما همه آنها منتشر می شود؛ برای پژوهشگران، محققین و کسانی که برای کار آنها موضوعیت دارد قابل بررسی هست. البته مرکز اسناد بعضا کتاب سند هم منتشر کرده است. یعنی بعضی از اسناد تاریخی خودشان به ذات موضوعیت دارند برای اینکه به صورت تک سند منتشر شوند ولی برای پژوهشگران و کسانی که کارشان در این حوزه است، امکان دسترسی فراهم می شود.
در دوره جدید مرکز اسناد دفاع مقدس این را اعلام کرده و من هم می بینم که پژوهشگران وابسته به سازمان ها و دستگاه ها و همچنین پژوهشگران آزاد تا حدود زیادی امکان دسترسی دارند و مثلا برای پایان نامه یا بعضی از پژوهش های آزاد برای نگارش کتاب مراجعه می کنند و مرکز با اینها همکاری می کند و اسناد را در اختیارشان قرار می دهد و به نظر من اتفاق بسیار خوبی است که امکان نزدیک شدن به واقعیت را بهتر و بیشتر از گذشته فراهم کرده است.
