پایگاه خبری جماران: یک دیپلمات سابق با تأکید بر لزوم ایجاد روابط متوازن با همه کشورها، گفت: باید توجه داشته باشیم و حتی نگران باشیم که وقتی در کنار ما یک همسایه بزرگ با نگاه های توسعه طلبانه وجود دارد، ما باید در روابط با آن احتیاطات لازم را داشته باشیم. برای اینکه این نگرانی را کاهش بدهیم باید ضمن اینکه قدرت خودمان را در داخل افزایش می دهیم، با قدرت های رقیب روسیه هم روابط مناسبی داشته باشیم تا قدرت بازی ما افزایش پیدا کند.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با قاسم محبعلی را در ادامه می خوانید:
امروز رئیس جمهور ایران به روسیه سفر کرده و در برنامه های این سفر اعلام شده که طیف وسیعی از موضوعات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دفاعی و بین المللی در این سفر مورد گفت و گو قرار خواهد گرفت. تحلیل شما از سفر آقای رئیسی در شرایط حاضر بین المللی چیست؟ چه طور ما می توانیم به منافع بیشتری از این سفر برسیم؟
هنوز دقیقا گفته نشده که قرار است در این سفر در مورد چه مواردی مذاکره شود. یکی از مواردی که گفته شده تمدید معاهده سابق ایران و روسیه است و طبیعتا مذاکره حول مسائلی مثل برجام، روابط دو جانبه و موضوعات دیگر مثل سوریه و مسائل مربوط به انرژی هم هست. به هر حال چون دقیق گفته نشده که دستور کار مذاکرات چیست، نمی شود خیلی دقیق گفت که چه نتایجی از این سفر می تواند به دست بیاید.
این سفر در شرایط خاص و حساسی انجام می شود؛ به خصوص اینکه بحث مذاکرات هسته ای در وین به نقطه مهم و تعیین کننده ای رسیده و طبیعتا شاید انتظار ایران باشد که روس ها نقش جدی تری در این قضیه بازی کنند. از سوی دیگر شاید روس ها به دلیل اینکه احتمال بالایی برای رسیدن به توافق می دهند، می خواهند پیشاپیش امتیازاتی را کسب کنند که اگر ایران به توافق رسید و تحریم ها برداشته شد آنها ضرر نکنند و بتوانند همچنان در بازار ایران باقی بمانند. شاید نگرانی آنها این است که در صورتی که روابط ایران با اروپا یا آمریکا بهبود پیدا کند و ایران وارد بازار اروپا شود و اروپایی ها هم وارد بازار ایران شوند و امکان صدور انرژی از ایران به اروپا فراهم شود، روس ها یک رقیب جدی پیدا خواهند کرد.
در شرایط تحریم و حتی شرایط شیوع بیماری کرونا ایران رابطه اقتصادی خوبی با روسیه داشت. این رابطه بعد از احیای برجام چه طور می تواند تداوم داشته باشد تا ما روسیه را به عنوان یک قدرت منطقه ای و بین المللی کنار خودمان داشته باشیم؟
مسائل تجاری و اقتصادی ایران و روسیه خیلی قابل گسترش نیست؛ چرا که اقتصاد دو کشور مکمل هم نیست. هر دو ما تولیدکننده و صادرکننده نفت و گاز و واردکننده کالاهای دیگر هستیم. در زمینه تجارت ایران و روسیه دو زمینه هست. طبیعتا یکی مبادلات نظامی و سلاح و دیگری مسائل منطقه ای مثل سوریه و خاورمیانه یا قفقاز و آسیای میانه و افغانستان است. تا وقتی که ما تحریم غرب هستیم در زمینه تأمین سلاح بیشتر به روس ها نیاز داریم چرا که چاره دیگری برای تأمین نیازهای کشور در زمینه نظامی وجود ندارد.
اما در زمینه مسائل منطقه و ژئوپلتیک این روسیه است که بیشتر به ایران احتیاج دارد. چرا که روسیه تحت فشار شدید غرب در شرق اروپا و مسأله اوکراین، قفقاز و آسیای میانه است و برای اینکه بتواند حضورش در خاورمیانه را حفظ کند با نقش ایران نیاز زیادی دارد. طبیعی است که می تواند اینجا مبادله ای صورت بگیرد و اگر ایران روابطش را با اروپا و غرب تشنج زدایی کند و وارد مناسبات همه جانبه شود، امتیازات بیشتری را از روسیه کسب خواهد کرد.
این سفر آقای رئیسی به روسیه می تواند مقدمه ای برای رفتن به سمت تفاهمنامه ای شبیه تفاهمنامه 25 ساله با چین باشد؟
تفاهمنامه با چین در واقع یک چشم انداز است که دو کشور در این 25 سال در چه زمینه هایی می توانند به هم همکاری کنند و در مورد روسیه هم چنین چیزی امکان پذیر هست. اینکه روابط ما با همه کشورها نهادینه شود امر بسیار خوبی است و باید از آن حمایت کرد اما هنگامی این روابط نهادینه شده می تواند منافع ما را کاملا در بر داشته باشد که ما روابط متوازنی با همه بازیگران رقیب آنها داشته باشیم. ولی با توجه به سیاست های تاریخی روسیه نسبت به ایران و سیاست های منطقه ای، در صورتی که رابطه ما با اروپا و آمریکا متوازن نباشد شاید روس ها بخواهند خواسته های خودشان را در آن توافق تحمیل کنند.
تنها راه ایران است که بتواند فشار غرب را تا اندازه لازم کاهش بدهد
سؤال بعدی من همین بود که با توجه به سابقه تاریخی که ما از روسیه سراغ داریم و اینکه بعد از انقلاب اسلامی سیاست «نه شرقی، نه غربی» همواره یکی از شعارهای اصلی ایران بوده، این نوع گرایش به سمت روسیه چه توجیهی می تواند داشته باشد؟
با توجه به «غرب ستیزی» یا «آمریکا ستیزی» و اینکه ایران تحت تحریم است، این تنها راه ایران است که بتواند فشار غرب را تا اندازه لازم کاهش بدهد. ولی این مشکل در مورد روابط ما با روسیه وجود دارد. روسیه همسایه ژئوپلتیک ما است و همیشه دیدگاه های توسعه طلبانه به سمت همسایگان شمالی ما و همین طور ایران، افغانستان و خاورمیانه داشته است. این سیاست ها از زمان تزار ثابت بوده و در زمان پوتین به جز یک دوره کوتاه، مجددا احیا شده است.
باید توجه داشته باشیم و حتی نگران باشیم که وقتی در کنار ما یک همسایه بزرگ با نگاه های توسعه طلبانه وجود دارد، ما باید در روابط با آن احتیاطات لازم را داشته باشیم. برای اینکه این نگرانی را کاهش بدهیم باید ضمن اینکه قدرت خودمان را در داخل افزایش می دهیم، با قدرت های رقیب روسیه هم روابط مناسبی داشته باشیم تا قدرت بازی ما افزایش پیدا کند.
در جهان امروز موازنه منفی مطرح نیست و بلکه موازنه مثبت مطرح است. یعنی ما متناسب با منافع ملی خودمان باید هم با روسیه و چین روابط خوبی داشته باشیم و هم آمریکا و سایر قدرت های اروپایی مثل فرانسه، آلمان و انگلیس و حتی قدرت های شرقی مثل ژاپن و کره جنوبی؛ تا بتوانیم در سایه این روابط همه جانبه مناسبات با تک تک آنها را به خوبی تنظیم کنیم.
برای قضاوت و نظر دادن در مورد سفر رئیسی زود است
البته هنوز برای قضاوت و نظر دادن در مورد سفر آقای رئیسی زود است و باید صبر کرد این سفر انجام شود تا ببینیم که آثار و نتایج آن و نحوه مذاکرات آقای رئیسی با پوتین چیست. با توجه به سوابقی که ما در رابطه با روسیه داریم و افراد تأثیرگذاری مثل قوام السلطنه با روسیه مذاکره کرده اند و دستاورد داشته اند، ببینیم آقای رئیسی هم این توانایی را دارند یا ندارند.
