خانه اندیشمندان علوم انسانی بزرگداشتی با عنوان «مزامیر نامیرا» برای مرحوم دکتر داود فیرحی برگزار کرد.
خانه اندیشمندان علوم انسانی شامگاه پنجشنبه به مناسبت هفتمین روز درگذشت اندیشمند فرزانه حجت الاسلام و المسلمین دکتر داود فیرحی، مراسم بزرگداشتی با عنوان «مزامیر نامیرا» را به صورت مجازی با حضور اساتید دانشگاهی و خانواده آن مرحوم برگزار کرد.
به گزارش خبرنگار جماران، دکتر محمود نیلی احمد آبادی در ابتدای این مراسم یادآور شد: مصلحین و مردان بزرگ در زمان حیات خودشان اشاعه علم و اصلاح امور می کنند، اما بعد از رحلتشان نقش و اثرشان بسیار گسترده تر می شود. دکتر فیرحی در زمان حیات بسیار اثربخش بود و بعد از رحلت ایشان ابعاد شخصیتی و آثار ایشان بیش از گذشته مورد تحلیل و استفاده قرار می گیرد.
رئیس دانشگاه تهران افزود: دکتر فیرحی را می توان به عنوان یک استاد دانشگاه و همچنین یک پژوهشگر بررسی کرد. فلسفه برگزاری این مراسم شناخت بیشتر است و در کنار آن ارائه از نگاه یک استاد دانشگاه دکتر فیرحی خوب تحقیق و پژوهش کرد و خوب درس داد. آنچه ما از یک استاد دانشگاه انتظار داریم این است که خوب یاد داد و یافته های خودش را از دیگران دریغ نکند.
وی اظهار داشت: دانشگاه به عنوان بهترین محل اشاعه علم و خصوصیات مثبت اخلاقی است و نیاز به اساتیدی دارد که صاحب اخلاقیات باشند و دانش کافی برای انتقال آن داشته باشند تا دانشجویان تربیت شوند که دکتر فیرحی این خصوصیات را داشتند. در سال های اخیر به دفعات ما مشاهده کردیم که بدون اخلاق «گفت و گو» شکل نمی گیرد و جامعه به سمت اصلاح نمی رود و چه بهتر که الگوی جامعه متخلق به اخلاق باشد.
نیلی احمدآبادی ریس دانشگاه تهران تصریح کرد: در دانشگاه انتظار داریم که حوزه های پژوهشی ما ضمن اینکه در مرزهای دانش حرکت می کند، در جهت نیازهای جامعه و پاسخ به معضلات و چالش های جامعه باشد. بنابر این انتطار داریم اساتید همواره این دو منظر را مدنظر قرار بدهند و ضمن اینکه پژوهش های عمیق انجام می دهند، نگاه اصلی آنها به حل مسائل جامعه باشد.
وی ادامه داد: پژوهش هایی که دکتر فیرحی انجام می داد همواره جزو چالش های جامعه ما بود. پاسخ به این چالش ها انتظاری است که از متفکرین و دانشمندان داریم و ایشان در این حوزه به خوبی کار کرد و همین طور که متخصصین حوزه اعلام می کنند نتایج پژوهش های ایشان کاملا کاربردی و در جهت کاهش این چالش ها و پیوند بین بخش های مختلف جامعه بود.
حجت الاسلام و المسلمین کاظم قاضی زاده نیز در این مراسم گفت: فیرحی یک روحانی یک دانشگاه رفته و نمونه ای از وحدت حوزه و دانشگاه بود. ولی ویژگی ایشان این بود که حوزه و دانشگاه را خوب خواند و به خوبی می توانست از جمع معلومات حوزوی و دانشگاهی استفاده کند. این در کمتر کسی اتفاق می افتد. غالبا حوزویانی که به دانشگاه می روند درس های حوزه را فراموش می کنند و برخی هم در دانشگاه یک نیروی ممتاز نیستند. اما شبیه دکتر بهشتی و مرحوم فیرحی، کسانی هستند که جمع ممتازی از تحصیلات حوزوی و دانشگاهی دارند و همین به اثرگذاری ایشان در حوزه فکری کمک کرد.
رئیس مؤسسه پژوهشی و فرهنگی فهیم افزود: دکتر فیرحی هیچ موقع در زمان تحصیل در دانشگاه لباس روحانیت را نپوشید. ولی خود ایشان برای من تعریف می کرد زمانی که می خواستم از رساله دکتری دفاع کنم برای اولین بار با لباس روحانیت به دانشگاه رفتم. دوستان و شاگردان ایشان می دانند که جلسه دفاع ایشان خیلی با شکوه برگزار شده بود و برای همه باعث تعجب بود که چرا ایشان با این لباس آمده است. زیاد شنیده ایم کسانی که به درجه دکتری می رسند لباس روحانیت را کنار می گذارند ولی کسی که همان روز اعلام کند من در کنار تحصیل دانشگاهی رسالت دیگری هم دارم، نکته جالبی است.
وی اظهار داشت: شاید همین علاقه طرفینی نگذاشت که طرفین حوزه و دانشگاه از حضور او محروم باشند. ایشان نیمی از وقت هفتگی خود را در قم به تدریس می پرداخت. مثلا در چند سال اخیر برای انجمن علمی علوم سیاسی حوزه که نخبگان و فرهیختگان رشته علوم سیاسی در قم هستند بعضی مطالب را بیان می کرد و بعضی از مباحثی که با دوستان خود مباحثه می کرد را آنجا ادامه می داد. لذا همچنان که دانشگاهیان از رفتن این استاد غمگین شدند، حوزه هم از رفتن او ابراز تأثر و ارادت کرده است.
قاضی زاده تأکید کرد: تأثر می خورم از بعضی سایت های نزدیک به روحانیت، که متأسفانه بعد از رحلت ایشان متوجه شدند چه شخصیت ارزشمندی در جبهه فکری مقابل آنها وجود داشته و حالا باید او را نقد کنند و متأسفانه نقدهای ناصوابی انجام دهند. کاش این دوستان طوفان اشک و آه و پیام های مجازی را در رحلت ایشان می دیدند و اگر می خواهند نقد غیرمنصفانه داشته باشند لااقل مقداری صبر می کردند. البته فیرحی از نقد استقبال می کرد.
وی افزود: اگر قرار باشد در دنیای امروز زندگی کنیم، باید با تجربه های بشری مفاهیم جدیدی را بیابیم و در دل معارف اسلامی آنها را تحلیل کنیم تا بتوانیم دنیای جدید را با مجموعه معارف دینی همساز کنیم و این کار بسیار مهم و بزرگی است. اگر قرار باشد مثل برخی افراد بگوییم ما نمی توانیم مفاهیم جدید را مورد توجه قرار دهیم و باید دنبال آموزه های دینی باشیم، نتیجه آن طور شد که آن آقا کم مانده بود بگوید در قوه قضائیه صندلی را کنار بگذارید و قاضی روی فرش و گلیم بنشیند.
رئیس مؤسسه پژوهشی و فرهنگی فهیم ادامه داد: در حوزه سیاست اگر بخواهیم مفاهیمی مثل انتخابات، دموکراسی و نظارت را کنار بگذاریم باید راضی شویم به پادشاهی که همه چیز مردم در اختیار او باشد و بعد هم توصیه کنیم که با مردم به مهربانی برخورد کند و به رعیت ظلم نکند. در حالی که دنیا توانسته فضاهای جدید را ایجاد کند و ارتباط فقه و دنیای جدید هرگز به معنای مقهور شدن فقه برابر دنیای جدید نیست.
وی گفت: من فکر می کنم استاد فیرحی در دوگانه فقه و سیاست دنبال این بود که به گونه ای اینها را با هم آشنا کند و مفاهیم فقهی که می تواند به درد دنیای جدید بخورد و مفاهیم دنیای جدید که همساز با دستگاه فقهی ما هست را به هم نزدیک کند و به نتیجه مطلوب برسد. درست است که خوانش مرحوم فیرحی با خوانش برخی از عالمان دینی ما همخوانی نداشت. او بیش از اینکه بر «تکلیف» در حوزه علوم دینی تأکید کند بر «حق» تأکید کرد. لذا فیرحی بیش از اینکه بخواهد به افرادی مثل شیخ فضل الله نوری بپردازد، به افرادی مثل نائینی می پرداخت.
الهه کولایی نیز در این مراسم گفت: صحبت از دکتر فیرحی صحبت از عالمی است که به نظر نمی آید به سادگی جای چنین کسی قابل پر شدن باشد. من دکتر فیرحی را خیلی نمی شناختم و به دلیل اینکه حوزه کاری ایشان جدا بود ارتباط زیادی نداشتم. ارتباط علمی من با ایشان از زمانی شروع شد که کتابی را در خصوص اسلام در کشورهای غرب آفریقا و آسیای مرکزی آماده می کرد. این همکاری من را متوجه ابعاد تلاش های عمیق و گسترده دکتر فیرحی کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران افزود: دکتر فیرحی در ابعاد بین المللی هم توانست برای گسترش درک و آگاهی نسبت به اندیشه های دینی و شناخت اسلام با خوانشی انسانی و متناسب با نیازهای بشری تلاش های مؤثری را به نتیجه برساند. این برای من قابل توجه بود. بیشتر به دلیل اینکه می دیدم جهان تشنه این آگاهی است و به این خوانش انسانی از اسلام توجه دارد. در جهانی که با یک خوانش زشت و نفرت انگیز و جریان پرقدرت اسلام هراسی جریان دارد، به نمایش گذاشتن این آموزه های الهی و چهره اصیل آنها از دید عالمی که هم از حوزه توشه خود را برداشته و هم در دانشگاه مطالعات خودش را پیش برده اهمیت زیادی دارد.
وی تأکید کرد: دکتر فیرحی با استفاده از ظرفیت هایی که در دانشگاه فراگرفته و بارور ساخته بود در این مسیر حرکت بسیار ارزشمندی را شروع کرد و در رساله دکتری خودش آن را به نمایش گذاشت. به نظر من فیرحی به نسلی از اندیشمندان دینی تعلق داشت که پاسخ نیازهای انسان امروز را در منابع و ذخایر بومی خودشان جست و جو می کنند و در این زمینه تلاش بسیار موفقی را به نتیجه رسانده بود و ارزش کار فیرحی در پاسخ به یک نیاز امروز در پیوند و آشتی برقرار کردن بین موارث بومی و اندیشه های اسلامی با نیازهای جامعه بشری انسان امروز است.
کولایی با اشاره به میزان علاقه جامعه بین المللی به ارائه تصویر انسانی از اسلام، اظهار داشت: استنادهای آقای دکتر فیرحی در یکی از جلسات شورای پژوهشی دانشکده مورد تأیید قرار گرفت. در بین استادان علوم انسانی به دست آوردن عدد 900 در استنادهای بین المللی چیزی نیست که به سادگی بتوانند به آن دست پیدا کنند و در مورد دکتر فیرحی شاهد هستیم که استنادها و توجه به آثار ایشان در منابع معتبر بین المللی رقم 900 را نشان می دهد که بسیار چشمگیر، بی سابقه و حتی می توانم بگویم بی نظیر است. این استناد بین المللی به آثار دکتر فیرحی نشان دهنده اقبال جهانی به شناخت اسلام و این تصویر از اسلام است که پاسخگوی نیازهای انسان در عصر کنونی و شرایط پر التهاب جامعه جهانی باشد.
فیروز محمودی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نیز در این مراسم در سخنانی گفت: مباحثی که دکتر فیرحی پیگیری کردند بخش مهمی از مباحثی بود که در حوزه حقوق و علوم کیفری، استادان و پژوهشگران حقوق به آن می پرداختند و از این جهت ربط وسیعی میان دغدغه های ایشان و بخش عمده جامعه حقوقی کشور برقرار شده بود. آقای فیرحی به مسأله ای می پرداختند که در حوزه حقوق ما با آن دست به گریبان بودیم و راه حل جامع الاطرافی برای آن پیدا نشده بود.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: دکتر فیرحی مقاله نمی نوشت که اعتبار کسب کند بلکه می خواست به مسأله فکری خودش که مسأله جامعه بوده بپردازد و آثار و نوشته هایی که منتشر کرده اند گواه این مسأله است. ممکن است با اندیشه های ایشان ملاحظاتی داشته باشیم اما نکته بسیار مهم این بود که آقای دکتر فیرحی اندیشه خودش را قابل نقد می دانست و نقد را محترمانه می شنید و پاسخ می داد.
وی ادامه داد: دکتر فیرحی اعتقاد و بنایی برای پس زدن منتقد نداشت و همواره در این خصوص من او را با روی گشاده و سعه صدر می دیدم. در مواردی که با او گفت و گو می کردیم، دیدم بیش از اینکه علاقمند باشد بگوید، علاقمند است بشوند.
محمودی با بیان اینکه دکتر فیرحی متخلق به اخلاق بود، تصریح کرد: از نظر شخصیتی و فردی انسان بسیار دوست داشتنی بود. من بعید می دانم کسی دکتر فیرحی را دیده و با او همنشین شده باشد و علاقمند به ایشان نشده باشد. اما مهمتر این است که از نظر حرفه ای بسیار متخلق بود و اول از همه حرمت استادان را نگه می داشت و نکته مهم این است که آنچه توانست حوزه نفوذ دکتر فیرحی را پیش ببرد «خلق کریمانه» او بود که توانست آنچه می اندیشد را بر بال اخلاق کریمانه سوار کند.
وی یادآور شد: متأسفانه یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که ما در زمینه فکری هنوز نتوانسته ایم به یک توافق اخلاقی برسیم که اندیشه برای گفتن و نقد است. وقتی اندیشه بروز پیدا می کند، اول از همه باید راه گفت و گو را باز کنیم. اگر راه گفت و گو بسته شد، هرچه آن اندیشه بنیان های استدلالی قوی هم داشته باشد، راه به جایی نخواهد برد. وقتی اندیشمند جامعه را زیر پا له می کند، بعید می دانم جامعه اندیشه او را شکوفاگر بداند. در حوزه روشنفکری و پژوهشگری یکی از معضلات این است که ما فکر می کنیم موقعی که می خواهیم اندیشه ای را نقد کنیم باید شخصیت صاحب اندیشه را هم زیر دست و پا بگیریم.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه جامعه ما نیاز به گفت و گو دارد، اظهار داشت: دکتر فیرحی نماد گفت و گو بود و توان گفت و گو را داشت و نشان داد که به گفت و گو معتقد است و با قواعد آن آشنا است و آنها را محترم می شمارد. به نظر من اگر بتوانیم از این منظر به نقدها نگاه کنیم آن وقت متوجه می شویم بخش مهمی از بزرگی بزرگان به خاطر نحوه مواجهه با نقدها است.
وی ادامه داد: آقای دکتر فیرحی یک متفکر منفعل نبود و متفکر فعال اجتماعی بود. در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران علاوه بر کوشش فکری، تلاش می کرد که میان استادان روابط گرم و عاطفی برقرار کند و فراتر از مباحث دانشگاهی دغدغه هایی که دارند را با هم صحبت کنند. بعد دیگر شخصیت دکتر فیرحی که بعد از فوت ایشان نمایان شد این بود که در حوزه مدنی فعال بود و اعتقاد داشت آنچه را که می اندیشد باید اظهار و نقد شود. این مطلب ایشان به ما یاد می دهد که اندیشه نباید در کتاب باقی بماند. این اندیشه ها بدون ارتباط با جامعه امکان این را نخواهد داشت که راه به رهایی باز کند.
علی اصغر مصلح عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این مراسم گفت: دکتر فیرحی مجمع کمالات و فضائل بسیاری بود. در میان این فضائل و کمالات یکی به قدری ارزشمند است که باید بکوشیم آن را تبدیل به یک نشانه کنیم. فیرحی وجودی سراسر مهر داشت و توان آن را داشت که در میدان ستیز و نفرت پراکنی باشد اما به این رفتارها آلوده نشود. او می توانست خشم و دیگری ستیزی را ببیند اما آرام بگیرد و به دیگری پذیری دعوت کند.
وی ادامه داد: فیرحی کنشگری در حوزه روشن فکری و سیاست اندیشی بود اما از ستیزه گری مبرا بود. منش نرم خویی و همگرایی در زمانه ما کیمیا است و فیرحی نمونه این کیمیا بود. او توان آن داشت که با مخالف خود روبرو شود اما دچار خشونت و ستیزه نگردد. عطوفت، شفقت و مهرورزی فیرحی، تنها خصوصیتی اخلاقی نبود بلکه بر و باری فکری و نظری داشت. فیرحی همواره در میانه سنت و گونه های مختلف اندیشه های مدرن سیر می کرد اما در صدد ایجاد جمع و آشتی میان آنها بود.
وی یادآور شد: دوگانه سازی ها سکه رایج روزگار ما است اما او افراط در پایبندی به اندیشه های مدرن یا جزم در سنت را مغایر منش مهر یافته بود. فیرحی قدرت تفکر آشتی جویانه و متکی بر گفت و گو را عمیقا دریافته بود و به همین جهت در جهانی که اصل اثبات خود و رأی خویش است، او راه دشوار مدارا را انتخاب کرده بود. مدارا از این منظر بی عملی و بی تفاوتی نیست؛ پرهیز از کنش حذفی و طرد و قهر است. فیرحی به سبب درک ژرف ترین تجارب فرهنگ خود دریافته بود که خشونت را نمی توان با خشونت برطرف کرد.
مصلح تأکید کرد: دریغ و درد برای حوزه و دانشگاه که امثال او را از دست دادند. شاید بتوانیم او را به نشانه ای تبدیل کنیم؛ نشانه مهر در تفکر و تحقیق و کنشگری. اگر فیرحی به نشانه ای تبدیل شود شاید نشانه داران این مسیر و راه را پاس دارد. از خداوند می طلبیم که برترین پاداش های نیکان و صالحان را نصیب وی فرماید و شاگردان و دانشجویان او را قدردان و تدام بخش منش، روش و اندیشه او قرار دهد.
