موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام با احساس وظیفه مضاعف نسبت به دغدغه ارزشمند رهبر معظم انقلاب اسلامی آمادگی کامل خود را برای استفاده پژوهشگران و پدیدآورندگان آثار مربوط به دوران دفاع مقدس از اسناد و منابع ارزشمند خویش اعلام داشته و از هرگونه همکاری و تعامل و مشارکت در این رابطه دریغ نمی ورزد.
پایگاه خبری جماران: به مناسبت بزرگداشت هفته دفاع مقدس و پیرو انتشار پیام تلویزیونی رهبر معظم انقلاب اسلامی و تأکید خاص ایشان بر اهمیت پرداختن به «نقش بسیار حساس و شگفت انگیز» رهبری و فرماندهی حضرت امام خمینی در دفاع مقدس و انتقاد معظم له از مورد غفلت قرار گرفتن این نقش در نوشته ها و کارهای انجام یافته مربوط به معرفی حقایق دوران دفاع مقدس، جلسه فوق العاده شورای معاونین و مسئولین موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام (با رعایت دستور العمل های بهداشتی) در همین رابطه برگزار شد.
با توجه به وظیفه موسسه و اهمیت این موضوع در تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، دکتر حمید انصاری قائم مقام موسسه نظرات موسسه در این رابطه و مطالب و تصمیمات مطرح شده در این جلسه را طی نوشته ای بازگو کرد. متن نوشتار وی بدین شرح است:
بسمه تعالی
جستاری بر پیام زنده تلویزیونی رهبر انقلاب اسلامی در سالگرد دفاع مقدس
ویژگی ها و برجستگی های پیام:
پیام و سخن رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت هفته دفاع مقدس که امسال به واسطه رعایت فاصله ها و شرایط بهداشتی در فضایی متفاوت، به صورت زنده و خطاب به ملت ایران ایراد گردید دارای برجستگی های فراوانی است که جا دارد در تبیین و مستند سازی حقایقی که در فرازهای این پیام مهم بازگو شده اند پژوهش ها و اقدامات بایسته از سوی نهادهای متولی حفظ و نشر ارزشهای دفاع مقدس و پژوهشکده ها و دانشکده های نظامی و فرهنگی کشور به عمل آید.
این پیام از لحاظ جامعیت پرداختن به مهمترین مسائل مربوط به آغاز و انجام جنگ تحمیلی نقطه عطفی در این زمینه به شمار می آید و قطعا در آینده محتوای این پیام یکی از معتبرترین متون در معرفی وقایع دوران دفاع مقدس مورد استناد خواهد بود.
در یک نگاه اجمالی ویژگیها و عناوین محتوای این پیام بدین قرار است: جامعیت در عین اختصار، نظم منطقی و بیان مستدل حوادث جنگ از آغاز تا انجام، بیان ماهیت دفاع مقدس ملت ایران، نقش برجسته و شگفت انگیز فرماندهی امام خمینی به عنوان فرمانده کل قوا، معرفی عوامل و اهداف اصلی تحمیل جنگ، تبیین شرایط جنگ نابرابر و بیان ویژگی ها و تفاوت های دو جبهه متقابل، تحول عظیم روحی ملت ایران در جریان دفاع مقدس و به میدان آمدن آحاد مردم ایران به فراخور توان هر فرد، بروز و ظهور استعدادهای نهفته مردم ایران در جریان مقاومت دربرابر جبهه قوی و گسترده حامیان صدام، تبیین مستندات ناکامی آمریکا و دشمنان ایران در تشویق و حمایت از صدام برای تحمیل جنگ به ایران، بیان پیروزی مستدل و انکارناپذیر ملت ایران پس از تحمل هشت سال جنگ نابرابر و مقایسه آن با شرایط تلخ پایان جنگهای تحمیل شده بر ایران در دو قرن اخیر، تأیید موضع منطقی و مدبرانه حضرت امام در پذیرش قطعنامه و نهایتا بیان اهمّ دستاوردهای شگفت معنوی و مادی دوران دفاع مقدس و پاسخگویی به شبهات و تحریفها، و تجلیل از نقش عظیم ایثارگران دفاع مقدس.
آنچه که بر اهمیت و اعتبار این پیام در تحلیل حقایق دوران دفاع مقدس می افزاید این واقعیت است که این پیام روایتی است دست اول و بدون واسطه از شخصیتی که در تمام دوران جنگ تحمیلی (و پیش از آن از 20 اردیبهشت سال 59) تا پایان جنگ به عنوان مشاور و نماینده حضرت امام در شورای عالی دفاع حضور داشته اند و از این حیث منحصر به فرد می باشند؛ همچنین ایشان به مدت هفت سال از دوران جنگ تحمیلی هشت ساله را به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور (در سمت ریاست جمهوری ) در متن حوادث جنگ تحمیلی قرار داشته و افزون بر این، ایشان در جمع مسئولین عالی نظام و مشاورین و نمایندگان (غیر نظامی) حضرت امام در شورایعالی دفاع بیشترین حضور را در قرارگاههای دفاعی و عملیات نظامی کشور در دوران دفاع مقدس داشته و از نزدیک در متن حوادث جنگ و عملیاتها و کمبودها و اختلاف نظرها بوده اند و واقعیتهای جنگ را بی واسطه دیده و لمس کرده اند.
نکته مهم دیگر اینکه، ایشان در حالی در چهل سالگی دفاع مقدس یافته ها و تجربه های ارزشمند و نگاه جامع الاطراف خویش را در تبیین حقایق دوران دفاع مقدس با ملت ایران در میان می گذارند که به عنوان نخستین جانشین موسس نظام جمهوری اسلامی ایران در منصب رهبری انقلاب اسلامی قرار دارند و از این زاویه نیز ایشان بر ریز و درشت تمامی مسائل و مراحل جنگ تحمیلی و ابعاد پیدا و پنهان آن و گفته ها و ناگفته های جنگ اشراف کامل داشته و گزاراشات اسناد و مدارک مربوط به این دوران خصوصا اطلاعات مربوط به روابط آشکار و نهان دولتهای پشتیبان صدام در منطقه و جهان و بازتابها و پیامدهای مقاومت و پیروزی ملت ایران و فلاکت صدام و ناکامی جبهه حامی او و تحولاتی که پس از اتمام جنگ بواسطه تثبیت موقعیت جمهوری اسلامی ایران و افزایش اقتدار و نفوذ آن در منطقه و حتی در جغرافیای سیاسی جهان پدید آمده است را از نزدیک رصد کرده و می کنند .
بنابر این، سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در چهل سالگی دفاع مقدس هم بیان مستند و مستدل حقایق آن دوران است و هم ناظر بر نیازهای امروز و فردای کشورمان که چگونه از ارزش ها و افتخارات و درس های آن دوران در مقابل تحریف ها و شبهه های مداوم دشمنان زخم خورده ایران، بیاموزیم و بکار ببندیم.
شعف و سپاسگزاری:
پیام ایشان را که شنیدم چندباره در آن خصوصا فراز آغازین آن که به ضرورت معرفی نقش فرماندهی حضرت امام خمینی (س) در دفاع مقدس اختصاص داشت تأمل کردم، سخت مشعوف، سپاسگزار و برانگیخته شدم تا تأمل و یافته هایم را با دیگر مخاطبان این پیام بوسیله این نوشتار در میان بگذارم.
ایشان در فراز بلند و آغازین این پیام با بیانی شیوا و صادقانه و با تعبیر «نقش بسیار حساس و شگفت انگیز فرماندهی حضرت امام خمینی در دوران دفاع مقدس» به تبیین زوایایی از ویژگیها و سبک فرماندهی رهبر کبیر انقلاب اسلامی در زمان جنگ پرداختند و این حقیقت را که چگونه آن شخصیت الهی با «صداقت»، «معصومیت» و «قاطعیت» خویش موفق به جلب اعتماد و همراهی ملت بزرگ ایران برای به صحنه آمدن در همه عرصه های دفاع مقدس گردید که اگر این حضور شورانگیز مردمی نمی بود مجاهده نیروهای مسلح به تنهایی کافی برای مقاومت دربرابر جنگی ظالمانه و تحمیلی که در یک سویش تقریبا تمامی قدرتهای نظامی و سیاسی و اقتصادی جهان در پشت سر متجاوز قرار داشتند و در سوی دیگرش ملت مظلوم ایران آنهم در شرایط تحریمهای همه جانبه و ظالمانه و در وضعیت آشفتگیهای طبیعی پدید آمده از فروپاشی نظام سیاسی پیشین ایران، به زیبایی بیان کردند و نمونه هایی مستند از نفوذ کلام و قاطعیت امام در گره گشایی از حساس ترین مراحل جنگ تحمیلی را شاهد آوردند.
پایان بخش این فراز تذکر ایشان نسبت به این واقعیت بود که از نقش شگفت انگیز فرماندهی حضرت امام در جنگ، در آثار منتشر شده در باره دوران دفاع مقدس و ارزشهای آن غفلت شده است. این تذکر بازگو کننده نکته ای بس مهم در تاریخ نگاری این دوران حماسی می باشد .
به رسم وظیفه به عنوان یکی از ارادتمندان حضرت امام و عضوی کوچک در موسسه نشر آثار امام خمینی و از زبان مسئولین موسسه و یادگار حضرت امام صمیمانه سپاسگزار تذکر این مهم و تبیین روشنگرانه رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی هستیم که حقیقتا در تمامی پیامها و سخنرانیهای عام و مهم خویش همواره بر نقش بی بدیل بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران، و بر این حقیقت که هویت انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران با اندیشه و سیره و مواضع و وصایای بنیانگذار آن پیوندی گسست ناپذیر دارد تأکید ورزیده و روشنگری فرموده اند. کاش دیگر مسئولین نظام نیز در این زمینه از ایشان تأسی کنند.
در جلسه ای که پس از انتشار این پیام در موسسه برگزار گردید ضمن بازخوانی اهم نکات آن و خصوصا با عنایت به تذکر معظم له، چگونگی ایجاد آمادگی بیشتر در بخشهای مختلف موسسه برای دسترسی محققان به اسناد و آثار ارزشمند موجود در آرشیو موسسه و پاسخگویی به نیاز مراجعان و نهادهایی که در زمینه انتشار اسناد و آثار دوران دفاع مقدس فعالیت دارند و طبعا پس از این تذکر برای جبران این غفلت تلاش مضاعف خواهند کرد، مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد کارگروهی ویژه تشکیل شود و ضمن اطلاع رسانی از کارهای انجام شده و انتشار فهرست آثاری که در همین رابطه قبلا تألیف یافته است و مقالات و کتابهایی که در زمینه مدیریت حضرت امام در دفاع مقدس منتشر شده و خصوصا معرفی تبیانهای موضوعی مربوط به متن فرمان ها و فرمایشات حضرت امام در موضوعات مختلف دفاع مقدس که قبلا در موسسه تدوین و منتشر شده اند که پژوهشگران را بی نیاز از مراجعه به تمامی آثار و تألیفات حضرت امام می سازد، طرح ها و پیشنهادات اجرایی مشخصی نیز برای پرداختن به این مهم و همکاری با نهادهای مرتبط با موضوع دفاع مقدس تهیه نماید.
ضرورت آسیب شناسی علل پدیدآمدن غفلت از نقش امام خمینی در فرماندهی دفاع مقدس:
نکته بسیار مهمی که در این جلسه در ارتباط با تذکر رهبر معظم انقلاب مورد بحث قرار گرفت لزوم آسیب شناسی تاریخ نگاری انقلاب و جنگ تحمیلی و خصوصا بررسی علل غفلت از تبیین نقش فرماندهی حضرت امام در دفاع مقدس است. تا کنون آثار فوق العاده ارزشمندی در مسائل مختلف دفاع مقدس از مجموعه های اسناد جنگ، و شرح عملیاتها گرفته تا خاطرات رزمندگان و فرماندهان، وصایای شهیدان، خاطرات آزادگان و جانبازان، رمان های دلنشین، مجموعه مقالات پژوهشی با محتواهای ارزنده و تحلیل مسائل داخلی و خارجی جنگ در قالب های مختلف کتاب و نشریه و لوح فشرده و فیلم توسط اشخاص حقیقی و نهادهای فعال در این زمینه همچون بنیاد حفظ و نشر ارزشهای دفاع مقدس، حوزه هنری، مراکز و موسسات پژوهشی و فرهنگی وابسته به سپاه پاسداران و ارتش و بسیج ، بنیاد شهید و امور ایثارگران و.... تولید و انتشار یافته و فعالیتهای متنوع دیگر از قبیل گرد هم آییهای فرماندهان و ایثارگران، کنگره های بزرگداشت سرداران شهید، اردوهای زیارتی سیاحتی بازدید از نمادهای دفاع مقدس و طرح بزرگ راهیان نور انجام یافته و ادامه دارد و مطمئنا مولفین و دست اندرکاران این فعالیتها در مراکز مختلف عموما از علاقمندان به حضرت امام بوده و اجمالا به اهمیت نقش حضرت امام در دوران جنگ تحمیلی وقوف دارند، پس غفلتی که به تصریح رهبر معظم انقلاب در این زمینه واقع شده است چگونه و چرا پدید آمده است.
بعد از شنیدن پیام مقام معظم رهبری و تذکر ایشان در روزهای اخیر ذهنم به شدت معطوف به علل پیدایش این غفلت بود. یافته های اجمالی خویش را در جلسه مذکور مطرح کردم و اینک کامل تر آنرا با خوانندگان محترم و فعالان این عرصه در میان می گذارم باشد که با نقد و تکمیل آن مسیر بازشناسی و جبران آن هموار گردد. چرا که اگر به ریشه ها و عوامل بروز این غفلت توجه نشود، همانند برخی دیگر از هشدارها و تذکرات مهم ایشان، موضوع در حد تأییدهای کلی و تکرار چند روزه سخن آن بزرگوار در رسانه ها متوقف می ماند و در عمل به صورت مستمر اقدامی برای جبران این غفلت صورت نمی پذیرد.
علل و عوامل غفلت مذکور:
عامل اول:
1 - یکی از علل غفلت از پرداختن به نقش اعجاب انگیز حضرت امام خمینی در هشت سال دفاع مقدس مسأله ای عام است که اختصاص به جنگ تحمیلی ندارد، اصولا مفاهیم مربوط به رخدادهای مهم اجتماعی نظیر جنگ و روند تحولات آن به لحاظ موثر بودن دهها عامل تاریخی و سیاسی و فرهنگی از چنان پیچیدگی برخوردار می باشد که غالبا نگاه تحلیلگران و پدیدآورندگان آثار مرتبط با آن معطوف به عوامل نزدیک، معیّن، محسوس و فیزیکی با قابلیت ارائه در قالب مقادیر و کمیّتها می باشد.
گردآوری و انتشار اسناد جنگ و یا معرفی سیر مراحل جنگ و یا شرح عملیات ها بسیار آسانتر از تحلیل بسترها و زمینه های تاریخی و بیان روحیات، اهداف و انگیزه ها و باورهای رزمندگان در دو جبهه مهاجم و مدافع است و به مراتب تألیف اثر دقیق و مستند که به معرفی شخصیت واقعی و درونی تصمیم گیرنده یا تصمیم گیرندگان اصلی دو جبهه بپردازد و بازتاب تفاوت نوع بینش، منش و انگیزه ها و اهداف آنان را در مسیر ظهور و تداوم جنگ و دفاع و میزان تأثیر ایشان بر آمادگی و یا انفعال فرماندهان و نیروهای درگیر جنگ، به صورت مستند تبیین نماید دشوارتر است.
توفیق در این امر نیازمند آشنایی خالق اثر با زندگی و اندیشه و آثار این شخصیت ها می باشد. خوشبختانه با پیشرفت هایی که در رشته های روانشناسی اجتماعی و جامعه شناسی نهضت ها و انقلاب ها و تاریخ تحولات اجتماعی و جنگها حاصل شده است و همچنین آثار موضوعی بسیار ارزشمندی که عین سخنان و مواضع و پیامها و فرامین حضرت امام خمینی در موضوع دفاع مقدس را انتشار داده است زمینه برای پژوهشهای علمی و خلق آثاری متفاوت در باره جنگ تحمیلی و تبیین نقش فرماندهی حضرت امام را فراهم آورده است.
از رهگذر ایجاد کارگاههای آموزشی و نشست های انتقادی مشترک بین رشته ای برای نویسندگان و آفرینندگان آثار هنری در موضوع دفاع مقدس میتوان غفلت پدید آمده در این رابطه را جبران نمود.
عامل دوم:
عامل مهم دیگری که سبب غفلت از تبیین نقش فرماندهی حضرت امام در دفاع مقدس شده است غفلت از تمایز آشکار ماهیت، کیفیت و کمیّت و آرایش نیروهای دفاعی ایران در جریان جنگ تحمیلی در قیاس با تمام جنگ های تاریخ ایران و تاریخ معاصر جهان است.این همان نکته ای است که در یپام رهبر معظم انقلاب نیز به شیوائی مطرح شده است.
اینکه نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران با دهها مشکلات و نا آرامی ها و توطئه های داخلی و خارجی موفق به مقاومت هشت ساله در طولانی ترین جنگ معاصر و در برابر جبهه ای که تقریبا تمامی قدرتهای برتر جهان در آن قرار داشتند بشود، به گونه ای که صدام و جبهه حامی او در پایان جنگ به هیچ یک از هدفهای اعلام شده خود نرسیدند و ایران برخلاف همه جنگهای دو قرن اخیر خویش بدون اینکه یک وجب از سرزمینش را در تصرف دشمن ببیند سر افراز و به مراتب در همه جهات مقتدرتر از آغاز جنگ به حیات و نفوذ رو به توسعه معنوی خویش در منطقه و جهان ادامه دهد با هیچ منطق مادی امکان پذیر نبود. پیروزی در این جنگ ظالمانه نابرابر و تحمیل شده بر ملت ایران شبیه معجزه ای بود که رخ داد.
فقط یک عامل در شرایط آن روز ایران و وضعیت نیروهای مسلحش می توانست جلو پیشروی دشمن مهاجم را در جبهه ای که در طول بیش از 1000 کیلومتر در مرزهای دو کشور گسترش داشت را سدّ کند و آن به صحنه آمدن تمام ملت و پشتیبانی همه جانبه مردم از دفاع و مقاومت به عنوان یک وظیفه شرعی و ملی و آمادگی برای فداکاری و تحمل سختی ها بود. امام خمینی اصلی مهم را در حوزه حکمرانی باور داشت و بارها برآن تأکید کرده بود که وقتی یک ملتی یکپارچه چیزی را بخواهد و در دفاع از آن فداکاری کند هیچ قدرتی توان مقابله با آن را نخواهد داشت. کارکرد موفق و پیروزمندانه این اصل را امام قبلا در جریان قیام بر علیه نظام شاهنشاهی علی رغم خواست جبهه گسترده حامیان نظام سلطنت در ایران تجربه کرده و به اثبات رسانده بود. اصل بسیار مهم اعتقادی دیگری که امام خمینی در طول دوران مبارزه و قیامش بارها آن را تکرار کرده و به پیروانش آموخته بود شکست ناپذیری قدرت الهی بعنوان منشأ و خالق همه نیروها و قدرتهای عالم است و اینکه اگر جمعیت و ملتی با اتکال به قدرت لایزال الهی برای تحقق هدفی مشروع بعنوان تکلیف شرعی قیام کند از نصرت خداوند متعال و امدادهای غیبی وعده داده شده به مومنان و مجاهدان راه خدا بهره مند خواهد شد.
فتوای امام بر وجوب کفایی دفاع و مقاومت در برابر تهاجم وحشیانه صدام و بازخوانی و تأکید بر اصول اعتقادی مذکور همراه با نفوذ خارق العاده کلام او موج بی سابقه بسیج چند میلیونی مردمی برای دفاع را پدید آورد و از همین رهگذر تأمین نیروهای رزمنده و آماده جان فشانی و شهادت در این راه را به بهترین وجه در کوتاه ترین زمان فراهم ساخت، امواج نیروهای انسانی مومن و شهادت طلب محاسبات حامیان صدام را برهم زد، وعده پیروزی و فتح سه روزه و یک ماهه آنان برباد رفت.
با پای کار آمدن تمام ظرفیت یک ملت و خصوصا باور عمیق مردم به اصل مهم دیگری که امام خمینی با تبیینهای دلنشین و تکرارهای فراوان خویش به پیروانش آموخته بود یعنی اصل خود باوری و اعتماد به نیروهای عظیم درونی، باعث شد تا استعدادهای پایان ناپذیر در عرصه های مختلف دفاع مقدس از طراحی عملیاتهای اعجاب آور و پیدایش نبوغ فراگیری فنون نظامی و فرماندهی گردانها و تیپ ها و لشکرها گرفته تا راهکارهای مقاومت در برابر تحریم های اقتصادی ظالمانه و طرحهای فرهنگی تبلیغاتی نوظهور برای افزایش و تداوم روحیه مقاومت ملی در برابر آثار منفی جنگ تحمیلی و تا طرحهای بدیع پشتیبانی مادی و معنوی پشت جبهه با مشارکت گروهها و اقشار مختلف جامعه شکوفا شود و بدین ترتیب ورق جنگ تحمیل شده بر ملت ایران از همان نخستین ساعات و روزهای اولیه هجوم دشمن، به زیان دشمنان و به نفع جبهه مقاومت مردم ایران برگشت.
هشت سال پشتیبانی بی سابقه مالی دولت های مرتجع عربی و حمایتهای آشکار تسلیحاتی و سیاسی آمریکا و قدرتهای برتر جهانی و تحریم گسترده و فراگیر مردم ایران، بمباران های وحشیانه شهرها و استفاده گسترده از سلاحهای مخوف شیمیایی و امثال آن نتوانست روحیه مقاومت مردم و رزمندگان را بشکند، در ایران زندگی عادی جریان داشت و هرگز وضعیت اضطراری و فوق العاده جنگی اعلام نشد، دادگاههای صحرایی تشکیل نشد؛ انتخابات ها سر موعد و زیر موشک باران دشمن برگزار گردید، با سهمیه بندی کالاها و همراهی مردم علی رغم کاهش بی سابقه فروش نفت (آنهم در اقتصاد وابسته بالای 90 درصدی به درآمدهای نفتی) تأمین کالاهای ضروری تضمین شده ادامه یافت، نه تنها قحطی و دیگر آثار اجتناب ناپذیر معمول در جنگهای طولانی پدید نیامد و ارزش پول ملی با کاهشهای وحشتناکی که در قریب به اتفاق اینگونه جنگ های نابرابر و حتی تکان های سیاسی به مراتب کمتر از وقوع جنگ نیز اجتناب ناپذیر می نمود مواجه نگردید، بلکه روحیه جهادی برای سازندگی و ابداع و رونق تولید باعث شکوفائی استعدادها و افزایش آهنگ توسعه در همه زمینه ها حتی در صنایع مادر و نفت و گاز و پتروشیمی را در این دوران شاهد بودیم. این واقعیتهای شگفت انگیز و غیر قابل انکار محصول راهبرد هوشمندانه دفاعی امام خمینی به عنوان فرمانده کل قوا در دوران دفاع مقدس بود.
غالبا در آثار مربوط به نگارش تاریخ دفاع مقدس و تبیین آثار و دستاوردهای آن عمدتا بر عملیاتهای نظامی و رخدادهای واقع شده در میدان جنگ و یا رفتارهای نظامی طرفین و نتایج آن پرداخته می شود و نقش تعیین کننده ابعاد مقاومت مردم در پشت جبهه که خود گنجینه ای بی پایان از یافتن مصداقها و موضوعات جذاب برای خلق آثار مستند علمی و فرهنگی و هنری می باشد مورد غفلت قرار می گیرد و به همین جهت نیز غفلت از اصلی ترین عامل ایجاد تحول معنوی در جامعه که مقاومت هشت ساله تحسین برانگیز ملت ایران را رقم زد یعنی نقش برجسته امام خمینی در این زمینه که همین امر نیز عامل اصلی ناکامی دشمنان ایران در تحمیل جنگ گردید پدید می آید. توجه به این مهم و تغییر رویکرد نهادها و پدیدآورندگان آثار دوران دفاع مقدس، زمینه رفع این غفلت و جبران آن را فراهم خواهد ساخت.
عامل سوم:
سومین عامل بسیار مهم در پیدایش و تداوم غفلت مذکور، آسیب تأثیر دادن نگاه و قضاوت کنونی سیاسی و جناحی نهادهای متولی و یا پدیدآورندگان این آثار در باره شخصیتهای مسئول و فعال در دوران دفاع مقدس است. این عامل متأسفانه سبب شده است تا بخشهایی بس مهم از فرامین و رهنمودهای حضرت امام به عنوان رهبر و فرمانده کل دفاع مقدس نه تنها مورد غفلت بلکه مورد حذف و سانسور در نوشته ها و آثار پیرامون وقایع این دوران شود، دو علت مذکور در بند یک و دو عوامل غیر عمدی و عامی هستند که به طور طبیعی غالبا مورد غفلت قرار می گیرند و رفع آن با تذکر و توجه، و تلاش پژوهشی بیشتر از سوی پدیدآوردندگان آثار امکان پذیر است.
اما عامل سوم در حقیقت آسیبی است جدی که باعث می شود آگاهانه اسنادی بسیار مهم از امام خمینی که در حساس ترین مقاطع و موضوعات جنگ تحمیلی صادر گردیده و بخشی از چگونگی نقش مستقیم حضرت امام در راهبرد امور دوران دفاع مقدس را مشخص می سازد از تاریخ جنگ حذف و سانسور شود.
رفع این آسیب مهم نیازمند نقادی جدی روشی است که - متأسفانه - مرسوم و رایج است که بر اساس آن از انتشار هرگونه سند و تحلیلی که در آن نام و نشانی مثبت از شخصیتی وجود دارد که اکنون مواضع سیاسی او را نمی پسندیم و یا معتقد به انحراف و زاویه گرفتن او از نظام هستیم و رفتار و مواضع او را در مقاطع بعد از دوران دفاع مقدس خلاف باورهای مقبول خویش و خارج از خط مشی سیاسی و جناح خود می دانیم پرهیز می شود.
فرامین و پیام های مهم حضرت امام در موضوعات اصلی دوران دفاع مقدس خطاب به مسئولینی صادر شده است که در بخشی از امور جنگ و پشتیبانی از آن مسئولیت داشته اند، روسای قوای سه گانه کشور و نخست وزیر به عنوان رئیس ستاد پشتیبانی جنگ، اعضای شورای عالی دفاع و نمایندگان حضرت امام در این شورا، فرماندهان نظامی و نمایندگان امام در ارتش و سپاه و بسیج، رئیس شورایعالی تبلیغات جنگ، روسا و نمایندگان امام در نهادهای انقلابی مرتبط با دفاع مقدس نظیر : جهاد سازندگی، بنیاد شهید ، بنیاد جانبازان، بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی، ستاد کمکهای مردمی و... مقاماتی بوده اند که در رأس این نهادها قرار داشته اند. مسئولین این نهادها در دهه اول نظام جمهوری اسلامی عموما از نیروهایی با سوابق مبارزاتی و دارای دیدگاه های خاص خود بوده اند و به طور طبیعی در جریان تحولات سیاسی دهه های بعد به تناسب شرایط سیاسی کشور و انتخاباتهای مختلف برخی از این چهره ها مواضعی داشته اند که مورد تأیید جریان ها و جناحهای منتقد آنان که در حاکمیت قرار گرفته اند نبوده است و یا حتی مواضع آنان را خلاف مسیر انقلاب دانسته اند؛ این واقعیت صرف نظر از داوری درباره تأیید و یا رد مواضع طرفین هرگز نمی بایست عاملی برای حذف اسناد و مدارک مهم تاریخ انقلاب و خصوصا فرامین و اسناد مربوط به دفاع مقدس گردد که از سوی حضرت امام خطاب به ایشان صادر شده است و بخشی تفکیک ناپذیر از تاریخ دوران دفاع مقدس را بازگو می کند.
متأسفانه به وضوح در بسیاری از تاریخ نگاریهای اخیر مربوط به دهه اول بعد از پیروزی به خصوص در رابطه با دفاع مقدس و یا در موزه ها و نمایشگاه های آثار مربوط به این دوران شاهد این نحو سانسور و حذف اسناد و مدارک هستیم . به نظر بنده که از نزدیک اینگونه فعالیتها را به لحاظ مسئولیتم در موسسه رصد می کنم یکی از مهمترین دلایل غفلت از تبیین نقش بی بدیل فرماندهی حضرت امام در دفاع مقدس به همین موضوع باز می گردد.
این مسأله زمانی اهمیت بیشتر می یابد که در نظر داشته باشیم بخش عمده ای از صدها سخنرانی حضرت امام در زمان جنگ که از طریق همین سخنرانی ها مهمترین مواضع حضرت امام مربوط به جنگ به جامعه و رزمندگان منتقل می شده است با حضور همین مسئولین و اعضای نهادهای مربوطه خصوصا بنیاد شهید انقلاب اسلامی و در جمع اعضای خانواده های معظم شهدا و ایثارگران و یا در جمع فرماندهان و رزمندگان و مسئولین نهادهای پشتیبانی جنگ در دولت بوده است و قبل از سخنان امام مسئولین این نهادها گزارشات و مطالب خویش را قرائت کرده اند، اما وجود حساسیت منفی نسبت به نشان دادن تصاویر و یا مطالب و اسناد مربوط به این افراد متأسفانه عملا باعث گردیده تا سخنان بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران که دست اول ترین و ناب ترین روایتها را از واقعیت دوران دفاع مقدس و مسائل بازگو می کند در رسانه های رسمی و تاریخ نگاری نهادهای رسمی انتشار نیابد.
افرادی که در این رابطه به بهانه خالص سازی و خالص گزینی، به تقطیع و سانسور اسناد و روایات تاریخ انقلاب و دفاع مقدس می پردازند باید تجدید نظر کنند و به سنت حسنه محدثین، فقها و سیره نویسان بزرگ اسلام و تشیع اقتدا نمایند. کتابهای حدیثی شیعه در مورد سنت پیامبر اکرم صلوات الله علیه آکنده از احادیثی است که برخی راویان آنها بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) رودروی اهل بیت (ع) ایستادند و حتی به جنگ با آنان برخاستند، با این وجود محدثین بزرگی همچون صدوقین، کلینی، شیخ طوسی و شیخ مفید و دیگر بزرگان فقه و حدیث هرگز بخود اجازه ندادند این نامها را از سلسله راویان حدیث حذف کنند و یا از نقل احادیثی که در آنها فضیلتهایی در نقش این صحابه در همراهی با رسول خدا (ص) در میدانهای جنگ و دیگر مسائل دوران بعثت و هجرت ذکر شده است خودداری کنند.
چاره کار فقط یک چیز است و آن پذیرش این اصل مهم علمی و منطقی در نگارش وقایع تاریخی است که راوی و پژوهشگر، نباید نظرات سیاسی و شخصی خویش را در نقل حوادث دخالت دهد و موضوعات مهم تاریخی که به نوعی در آنها نامهای کسانی آمده است که وی مخالف مواضع بعدی ایشان است را به عنوان اینکه انتشار سند و مطلب آنها باعث ترویج نامشان می شود را سانسور کند چرا که اولا این رویه موجب سلب اعتماد مخاطب می شود.
ثانیا، ظلمی فاحش در حق مخاطبانی است که اثر را به عنوان روایت صادقانه از یک واقعه می نگرند. فرضا بر این باور باشیم و در باورمان هم کاملا برحق باشیم که فلان شخصیت که در زمان دفاع مقدس مسئولیتی مهم در رابطه با جنگ داشته است بعدا دچار انحراف شده و حتی معتقد به لزوم برخورد سلبی و حذفی با او باشیم هرگز مجوزی برای حذف نقش او و مطالب و اسناد مربوط به او در دوران مسئولیتش نمی شود. تحریف حقایق تاریخ انقلاب و دفاع مقدس منحصر به دشمنان انقلاب نیست.حذف بخش ها و اسناد مهمترین وقایع این دوران به بهانه اینکه پرداختن به آن باعث ترویج نام کسانی است که مواضعشان را نمی پسندیم و یا فضیلتی در این اسناد برای آن فرد نمایان می شود، به مراتب آثار مخرب تری در قلب حقیقت و ایجاد ابهام برای آیندگان را در پی خواهد داشت.
امیدوارم با تذکر رهبر معظم انقلاب این رویه که جدّا مغایر با اصول تاریخ نگاری امانتدارانه دوران دفاع مقدس می باشد تغییر یابد چرا که تداوم این رویه در رسانه های مختلف خصوصا رسانه ها و تریبونهای رسمی عملا غفلت از تبیین نقش تعیین کننده فرماندهی حضرت امام در دفاع مقدس را تداوم می بخشد و از این ناحیه نسلهای بعد از دریافت بخش مهمی از حقایق و حوادث دفاع مقدس محروم می گردد.
عامل چهارم:
آخرین نکته ای که به نظر بنده بی توجهی به آن زمینه ساز غفلت از نقش فرماندهی شگفت انگیز و موفق حضرت امام در دفاع مقدس و پیروز ملت ایران شده است بی توجهی به ظرفیتهای فراوان مناسبتی (زمانی و مکانی و موضوعی) منتسب و یا مرتبط به حضرت امام است. علاوه بر مناسبت اصلی هفته دفاع مقدس در طول سال مناسبت ها و ظرفیتهای فراوانی وجود دارد که بطور طبیعی و بر اساس نیاز مخاطبین و عموم جامعه می تواند برای انتقال حقایق متنوع دوران دفاع مقدس مورد بهره برداری قرار بگیرد ولی متأسفانه و دقیقا بخاطر همان غلبه نگاه به شدت سیاست زده ای که در بند قبل اشاره کردم از این ظرفیتها استفاده صحیح نمی شود.
سالروز وقایع و عملیات های مهم جنگ، سالروز تأسیس نهادهای انقلابی فعال در عرصه دفاع مقدس، سالروز شهادت فرماندهان جنگ، مراسم بزرگداشتهای شهیدان و ایثارگران، و سایر مناسبت های مختلف که در طول سال فراوانند و همچنین مکانهای ارزشمند با امکانات و فضاهایی دلنشین منسوب به حضرت امام که یاد و خاطره آن مرد الهی را در ضمیر بازدیدکنندگانش زنده می کند و مورد توجه زائران و گردشگران زیادی از داخل و خارج کشور می باشد، نظیر زادگاه حضرت امام در خمین، خانه امام در قم به عنوان کانون خروش قیام 15 خرداد، محل اقامت حضرت امام در نجف اشرف در دوران تبعید، جماران و حسینه اش که تمام دوران دفاع مقدس محل اجتماعات پرشور معنوی ایثارگران و رزمندگان قبل از عزیمت به جبهه ها و مرکز تصمیمات راهبردی جنگ و رفت و آمد دائمی فرماندهان و مسئولین نظام و هیئت ها و شخصیت های برجسته خارجی و محل زندگی فرمانده کل دوران دفاع مقدس بوده است و همچنین حرم مطهر آن بزرگمرد که می بایست کانون همیشگی حضور نیروهای وفادار به آرمانهای او باشد.
به راستی چرا در برنامه یادواره های شهیدان و ایثارگران و در مناسبتهای مربوط به بزرگداشت دفاع مقدس از این ظرفیت ها استفاده نمی شود؟! مگر نه اینکه همه جلوه های نورانی جانفشانی رزمندگان، پرتوی از انوار هدایت انفاس قدسیه امام راحل بود که آتش اشتیاق جهاد در راه خدا و نیل به فیض شهادت را در عمق جانشان مشتعل می کرد.
چرا در ابتدا و یا انتها و یا طی برنامه سفر راهیان نور که به هدف آشنایی با فضای معنویت و حقایق دوران دفاع مقدس عازم بازدید از مناطق جنگی می شوند و یا در اردوهای زیارتی بسیجیان و ایثارگران، در سالهای اخیر زیارت حرم امام و حضور در حسینیه جماران و اماکنی که یاد امام را در دلها زنده می کند و به طور طبیعی پیوند واقعی حقایق دوران دفاع مقدس را با یاد و خاطره و میراث معنوی فرمانده آن دوران تداعی می کند حذف گردیده است؟!
وصیت نامه شهدا را و خاطرات رزمندگان و آزادگان و جانبازان را و نوشته ها و وصایای قهرمانانی همچون همت و باکری و زین الدین و صیاد و بابایی و ستاری و فلاحی؛ و جای جای وصیتنامه و سخنان سردار شهید سلیمانی را که مرور می کنیم عمدتا سخن از راه امام است و دلبستگی و دلدادگی به مکتب و مرام امام؛ دلهاشان در جماران بود و جسمشان در جبهه ها؛ فضای آیین های بزرگداشت این دلاوران باید یادآور همان پیوند واقعی باشد. یادها، یادمان ها و شعائر نقشی بس مهم در فراهم سازی بستر طبیعی انتقال پیامها ایفا می کنند. اگر تبیین نقش فرماندهی حضرت امام در دوران دفاع مقدس به عنوان نیاز همیشگی نسل امروز و فردایمان برای جلوگیری از تحریفها و شبهه ها یک ضرورت است بایستی رویه های جاری که آکنده از پراکندگی ها و عدم تعامل نهادهای مرتبط تحت تأثیر ذهنیت ها و بدگمانی های سیاسی و صنفی نسبت به یکدیگر می باشد تغییر کند. نمونه ای را عرض کنم:
سال گذشته که با فرمان جنایتکارانه و تروریستی رئیس جمهور منفور آمریکا، سردار محبوب و مردمی ایران، یکی از خالص ترین دست پروردگان مکتب دفاعی حضرت روح الله، سلیمانی عزیز را به شهادت رساندند تمام ایران یکپارچه برای بزرگداشت آن بزرگمرد بپاخاست؛ آیا سزاوار نبود که روح مطهر و زنده آن عزیز و پیکر پاکش از آخرین زیارت مرجع و مقتدا و فرماندهش در حرم حضرت امام محروم نگردد؛ در چندین نوبت شاهد بودم که او تا آخرین روزهای حیاتش مقید به زیارت حرم امام و حسینیه و خانه امام در جماران و گفت و گو با یادگار امام بود؛ آن شب، همه چیز هماهنگ شده بود، خانواده دو شهید بزرگوار دیگری که همراه آن عزیز به شهادت رسیده بودند و پیکرهای مطهرشان را به حرم امام آورده بودند و جمعیت مشتاقی که با اعلام رسانه رسمی منتظر ورود پیکر شهید سلیمانی بودند پس از ساعتها انتظار در حسرت ماندند؛ در طول مسیر، با همراهان خودرو حامل پیکر پاک ایشان در تماس بودیم و با هماهنگی و موافقتی که با اعضای خانواده شریف آن سردار همیشه زنده به عمل آمده بود قرار بود تا دقایقی دیگر با ورود پیکر مطهر شهید سلیمانی مراسم تشییع آن عزیز و شهیدان همرزمش در کنار مضجع شریف به عنوان آخرین وداع با همان امامی که آیین چگونه زیستن و راه و رسم شهادت را به عنوان عالی ترین مرحله پایان حیات طیبه و عزت مندانه اهل ایمان و جهاد به آنان آموخته بود و آن بزرگمردان نیز با فرمان و هدایت او آگاهانه این راه را انتخاب کرده بودند برگزار شود؛ اما دقایقی بعد با ناباوری خبر دادند، بنا به تصمیم فردی از مسئولین مراسم بزرگداشت ایشان، خودرو حامل پیکر مطهر را مستقیما به فرودگاه امام هدایت کرده و هواپیما به مقصد کرمان پرواز کرده است! نه آن زمان و نه بعد آن موضوع را رسانه ای نکردیم تا از این ناحیه حاشیه ای بر شکوه قدرشناسی ملت ایران از این سردار خالص و با وفای امام و رهبری پدید نیاید و اکنون نیز منظورم از نقل این واقعه گلایه و انتقاد از کسی نیست، صرفا به مناسبت موضوع این نوشتار به عنوان نمونه ای از علل و عواملی که زمینه ساز غفلت ها می شوند اشاره کردم.
اکنون نسل سوم و چهارم انقلاب بار انتقال ارزشها و خلق آثار مربوط به دوران دفاع مقدس را بر عهده دارد و این نسل در متن حوادث آن دوران نبوده است اگر نهادهای متولی این مهم به اقتضائات، نیازها و بسترهای این امر توجه نکنند غفلتی را که رهبر معظم انقلاب با نگرانی از آن یاد کرده اند ادامه خواهد یافت. پیوند ذهنی و عاطفی این نسل از رهگذر همین شعائر و نمادها و مناسبتها برقرار می شود و در متن چنین پیوندی است که بر اهمیت و ماهیت نقش ها و حقیقت ها وقوف می یابد.
باید دردمندانه عرض کنم در سالهای اخیر روند فاصله گذاری های سیاسی بی مبنا در این زمینه شتاب گرفته است که نتیجه اش قطع ارتباط تدریجی بین برنامه ها و فعالیتهای مرتبط با ترویج ارزشهای انقلاب و فرهنگ دفاع مقدس با مناسبت ها و مکان ها و موضوعات مرتبط و منتسب به حضرت امام خمینی می باشد و این همان آرزویی است که دشمنان ایران و امام و نظام برای تحقق آن بی وقفه در رسانه هایشان بر ایجاد فاصله بین نسل جوان با شخصیت و اندیشه و مکتب امام با شبهه افکنی و جعل و تحریف شبانه روز در تلاشند. میراث معنوی امام و اندیشه و آثار آن بزرگوار بهترین گنجینه برای شناخت ماهیت انقلاب اسلامی و آرمانهای آن و معتبرترین مرجع برای شناخت ارزشهای دوران دفاع مقدسی است که خود آن بزرگوار با صلابت و صداقتی شگفت آور آن را فرماندهی کرده است. اگر نقش محوری امام و اندیشه و سیره ایشان در این زمینه ها به تدریج به واسطه غفلت ها کمرنگ شود زمینه برای جابه جایی نقش ها و تحریف حقایق آسان خواهد شد.
در پایان این نوشتار بار دیگر با سپاسگزاری از بیانات روشنگر و راهگشای اخیر رهبر فرزانه انقلاب، امیدواریم سخن حکیمانه و تذکر بسیار مهم ایشان در این زمینه نقطه عطفی برای جبران آثار غفلت ها گردیده و باعث تعامل جدّی افراد و نهادهای متولی برنامه های بزرگداشت دوران دفاع مقدس بشود.
موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام با احساس وظیفه مضاعف نسبت به دغدغه ارزشمند رهبر معظم انقلاب اسلامی آمادگی کامل خود را برای استفاده پژوهشگران و پدیدآورندگان آثار مربوط به دوران دفاع مقدس از اسناد و منابع ارزشمند خویش اعلام داشته و از هرگونه همکاری و تعامل و مشارکت در این رابطه دریغ نمی ورزد.
به زودی از طریق سایت پرتال امام خمینی در صفحه ای ویژه منابع و امکانات موجود و طرح ها و پیشنهادات مرتبط با این موضوع اطلاع رسانی خواهد شد.
حمید انصاری
11/7/1399
