بازخوانی مصاحبه تاریخی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با روزنامه جمهوری اسلامی

به گزارش جماران؛ مصاحبه پیش رو در تاریخ چهارشنبه 11 فروردین 1361 انجام شده است:

س - نقش روز جمهوری اسلامی را در نظام و در تاریخ انقلاب اسلامی ایران بیان فرمایید.

ج - روز 12 فروردین نقطه عطفی در انقلاب اسلامی ایران بود؛ زیرا قبل از همه‌پرسی هر کسی یا هر گروهی، از دیدگاه خـود به انقلاب نگاه می‌کرد؛ مخصوصآ نیروهای چپ و لیبرالها، بسیار امید داشتند که محتوای انقلاب را با افکار خود تطبیق دهند. این قاطعیت امام بود که در همه‌پرسی فقط نام «جمهوری اسلامی» را برد و اجازه نداد «جمهوری مطلق» یا «جمهوری دموکراتیک» یا «دموکراتیک خلق» و امثال اینها مطرح شود؛ که ممکن بود راه کجی پیش پای مردم گذاشته شود. امام راه انقلاب را خوب مشخص کرد و مردم با رأی فوق‌العاده و کثیری که به جمهوری اسلامی دادند، اعلام کردند که ما فقط اسلام را می‌خواهیم. با این انتخاب، هم راه مشخص شد، هم مخالفان (اقلیتهای ناچیزی از لیبرالها، منافقان، چپی‌ها و راستی‌ها) مأیوس شدند و در آن مرحله شکست خوردند. به هر حال اساس سیاست «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» در همین روز دوازدهم فروردین، بنا گذاشته شد. 

 س - علّت انتخاب نام «جمهوری اسلامی» برای این حکومت چه بود؟

ج - برای انتخاب نام حکومت، بحثهای زیادی انجام شد، عدّه‌ای می‌گفتند: «جمهوری»، عدّه‌ای «جمهوری دموکراتیک»، عدّه‌ای دیگر، «جمهوری دموکراتیک اسلامی»، تعدادی هم «دموکراتیک خلق». مدّعی بودند که روی برگه‌های همه‌پرسی، همه اسامی ذکر شود، به هرحال جمهوری اسلامی، تنها یک اسم نیست؛ اگر یک اسم بود، این قدر اهمیت نداشت. جمهوری اسلامی

اسمی است که قبل از اینکه اسم جلوه کند، آشکارکننده و رهنمون محتوایش است. مخصوصآ با وجود جریان‌ها و کشمکشهایی که در آن روزها بود. بالاخره نظر قاطع حضرت امام و رأی قاطع مردم، راه را مشخص کرد و نام «جمهوری اسلامی» همانند چراغی که راه را روشن می‌کند، برگزیده شد. 

 س - لطفآ درباره تلاشهایی که آن روزها برای برقراری حکومتهایی غیر از «جمهوری اسلامی»، صورت می‌گرفت، توضیح بفرمایید.

ج - قبل از همه‌پرسی، از چند جهت تلاشهایی وجود داشت؛ گروهکهای مارکسیستی فکر می‌کردند، انقلاب ما، یک انقلاب غیرمذهبی است و نمی‌خواستند ایدئولوژی مذهبی بخصوص اسلام حاکم باشد. آنها بیشتر روی «جمهوری دموکراتیک خلق» تأکید داشتند، لیبرالها و ملّی‌گراها و گروههایی که تفکّر مارکسیستی نداشتند و بیشتر تحت تأثیر ناسیونالیسم بودند، به همراه بی‌محتواها که تفکّری نداشتند و فکر می‌کردند که یک چیزی باید داشته باشند، بیشتر روی ناسیونالیسم و جمهوری ملّی و یا جمهوری مطلق (جمهوری بی‌معنا و بی‌محتوا) نظر داشتند، آن دسته هم که نفاق و دورویی پیش گرفته بودند (منافقان) ضمن اینکه می‌خواستند هم چهره اسلامی نشان بدهند و هم چپ و هم راست، قصد نداشتند که اسلام حاکم شود و بر «جمهوری دموکراتیک اسلامی» یا «دموکراتیک خلق» و تعبیراتی از این دست، تکیه می‌کردند و بر اینها پافشاری می‌کردند، زیرا می‌دانستند که از فردای «امروز» هرچه پیش بیاید، بر اساس «امروز» پیش می‌رود. 

 س - موضعگیریهای شورای انقلاب را در برخورد با این تلاشها بیان فرمایید؟

ج - چون کیفیت برگه‌های همه‌پرسی در شورای انقلاب باید به تصویب می‌رسید، نحوه پرسش از مردم در دستور کار شورای انقلاب قرار گرفت. اصرار جناح لیبرال شورای انقلاب، این بود که جمهوری اسلامی به رأی گذاشته نشود؛ چون پیش‌بینی می‌کردند که وقتی نام «جمهوری اسلامی» به تنهایی بیاید، رأی اکثریت را می‌آورد. فکر می‌کردند که بخش عظیمی از مردم، نمی‌خواهند کشور به تمام معنا اسلامی شود. می‌گفتند حداقل عنوانهای دیگر را هم به همه‌پرسی بگذاریم و بپرسیم آیا «جمهوری اسلامی» یا «جمهوری دموکراتیک اسلامی» یا «جمهوری خلق» یا «جمهوری» تا اینکه مردم به هرچه می‌خواهند، رأی بدهند.آنها نمی‌خواستند اسلام فقاهتی که ما به آن می‌اندیشیدیم، تحقق یابد. بر این اساس خیلی تلاش کردند که یک نامی غیر از اسلام هم در برگه‌های همه‌پرسی گنجانیده شود، عدّه‌ای هم می‌گفتند، پسوند «اسلامی» لازم نیست و فقط بر «جمهوری» یا «جمهوری دموکراتیک» یا «جمهوری دموکراتیک اسلامی» تکیه داشتند. به هر حال بالاخره روشن‌بینی حضرت امام و رأی مردم، سرنوشت‌ساز شد.در پایان سخنی که با مردم دارم، این است که: «عظمت این روز را قدر بدانند، زیرا سنگ زیربنای حکومت اسلامی در این روز (دوازدهم فروردین) گذاشته شده است.