برخی افراد یک جمله امام را در می آورند که مثلا «ما اشتباه کردیم آزادی دادیم.» نمی گویند چه زمانی امام این جمله را گفته است؛ زمانی که ضد انقلاب دارد سنندج و قروه را می گیرد. حفظ انسجام و تمامیت ارضی وظیفه همه افراد است. آنجا امام این جمله را گفته است. ممکن است یک نفر بگوید امام بیشتر از صلح در مورد جنگ حرف زده است. معلوم است که زمان جنگ از جنگ حرف می زنند. اما در آن فضا هم ادبیات صلح آمیز امام کم نیست.
عضو هیأت مدیره انجمن مطالعات صلح ایران با اشاره به تعریف های مختلف از صلح، گفت: اگر کسی از تفاهم، شکیبایی و وحدت حرف زد، در حال سخن گفتن از صلح است؛ صلح یک حدّ کمینه و یک حدّ بیشینه دارد. حد کمینه ی صلح این است که جنگ و خشونت نباشد، اما حد بیشینه آن جای گسترش دارد و می شود روی آن کار کرد و دل ها را به هم نزدیک کرد. به عبارت دیگر صلح یک مفهوم نسبی است و در نسبت با زمان، مکان، اشخاص و موقعیت صلح معنا می شود.
به گزارش خبرنگار جماران، محمد منصورنژاد در نشستی با عنوان «آراء امام خمینی در مورد صلح» در پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی گفت: در سطح جهانی بحث صلح مظلوم و در حاشیه مانده است. از سال 1974 متفکرانی در مورد این موضوع کار می کنند؛ یعنی در چند دهه اخیر ادبیاتی راجع به صلح تولید می شود. به نظر می رسد که طبیعی است کسی دنبال صلح نباشد. به همین دلیل بحث صلح در اندیشه امام هم مغفول است. اسلامی که امام به عنوان اسلام ناب معرفی می کرد، اگر اسلام رحمانی باشد، چرا آن را معرفی نکنیم؟ این جزو اولویت های ما است. چون الآن جامعه تشنه این مسائل است و در این زمینه شبهه دارد.
عضو هیأت مدیره انجمن مطالعات صلح ایران افزود: نباید یادمان برود که امام خمینی(س) فرزند اسلام است و ذیل فرهنگ اسلامی باید ایشان را معرفی کنیم. یک نفر کتاب نوشته که اسلام دین جنگ و خشونت نیست. مگر با پاک کردن صورت مسأله، مسأله حل می شود؟! این همه آیات قرآن در خصوص جهاد جلوی چشم ما است. پیامبرِ رحمت للعالمین، اشداء علی الکفار هم هست. باید همه ابعاد اسلام را در کنار هم ببینیم. یعنی اگر می خواهیم به بحث صلح در اندیشه امام ورود کنیم، به بزنگاه هایی که امام برخورد کرد هم برویم و دفاع کنیم.
وی با اشاره به نظریه عدم خشونت گاندی، افزود: بعضی از افراد فکر می کنند در دولت مدرن و دموکراتیک نباید خشونت باشد. اما خشونت از عناصر ذاتی دولت – ملت است. بعضی از افراد فکر می کنند که خشونت با مدرنیته نمی سازد. ولی قدمای ما معتقد بودند که «غضب» یکی از قوه هایی که خداوند در ما قرار داده است. به نظر من اسلام و امام با نظریات گاندی قابل مقایسه نیست. ولی توجه داشته باشیم که از نگاه امام اصالت با صلح است.
منصورنژاد یادآور شد: پیش از انقلاب در کنار فقه و فقاهت امام را به عرفان می شناختند. شهید مطهری می گوید «آن سفرکرده که صد غافله دل همره اوست، وقتی به مدرسه فیضیه می آمد ما از این پنجشنبه تا آن پنجشنبه در حوزه اشراق اخلاق او بودیم». این را همه می دانند که در میان فرقه های اسلامی عرفا از همه به صلح نزدیک تر هستند. یعنی گرچه امام خمینی(س) از متفکران اسلامی است و از آن فرهنگ برخاسته ولی فرهنگ اسلامی هم روایت های مختلف دارد. امام از مصادیق بارز نواندیشان دینی است.
وی اظهار داشت: در این 30 سال هرکس هرچه دل تنگش می خواهد راجع به مفهوم نواندیشی دینی می گوید. نواندیش دینی در قالب های سنتی فقه جا نمی گیرد. البته هرکس یک فکر یا حرف جدید می گوید نواندیش دینی نیست. برای اینکه برخی از آنها نگاه به عقب دارند؛ نو اندیشی نگاه به جلو دارد. امام نگاه به جلو داشت. برای این 30 سال پس از رحلت امام از ایشان حرف می زنیم که این اندیشه حتی برای خیلی جلوتر از الآن است و برای جلوتر هم حرف دارد.
عضو هیأت مدیره انجمن مطالعات صلح ایران با اشاره به تعاریف یونسکو از صلح، گفت: اگر کسی از تفاهم، شکیبایی و وحدت حرف زد، در حال سخن گفتن از صلح است؛ صلح یک حدّ کمینه و یک حدّ بیشینه دارد. حد کمینه ی صلح این است که جنگ و خشونت نباشد، اما حد بیشینه آن جای گسترش دارد و می شود روی آن کار کرد و دل ها را به هم نزدیک کرد. به عبارت دیگر صلح یک مفهوم نسبی است و در نسبت با زمان، مکان، اشخاص و موقعیت صلح معنا می شود.
منصورنژاد افزود: امام در مقدمه کتاب «شرح جنود عقل و جهل» ادعای سنگینی می کند. امام می نویسد چیزی که غزالی در احیاء العلوم می گوید دردی را دوا نمی کند. حرف های او نسخه است اما من در این کتاب چیزی می گویم که خودش درمان است. می فرماید حرف هایی که معلمان اخلاق زده اند دردی را دوا نمی کند. ما در فرهنگ اسلامی خیلی در زمینه اخلاق فردی کار کرده ایم اما متأسفانه در زمینه اخلاق اجتماعی کار نکرده ایم.
وی با اشاره به اینکه اخلاق یعنی خُلق حسن داشته باشیم، گفت: به این معنا تمام آثار امام در خصوص اخلاق و عرفان با صلح ارتباط پیدا می کند. به نظر من پیام هشت ماده ای امام از این نظر فوق العاده مهم است و مغفول هم مانده است. ما باید نشان دهیم که امام برای الآن حرف دارد. مشکل الآن ما شنود است. امام سال 61 برای این موضوع چاره اندیشی کرد و من چون پژوهش کرده ام می دانم که تا زمان رحلت مدام پیام هشت ماده ای را پیگیری می کرد و نگران بود که چرا آنقدر مردم را اذیت می کنند.
عضو هیأت مدیره انجمن مطالعات صلح ایران با بیان اینکه عادت های غلط در ما نهادینه شده است، گفت: اخلاق امام در خانواده را برای جامعه بیان کنیم؛ این مسأله امروز جامعه ما است. خانواده در سطح جهانی فروپاشیده و کشور ما هم متأثر از آن است. خانواده نهاد مقدس و مهمی است. شیوه امام در برخورد با همسر و خانواده را ببینید. شیوه و مشی امام صلح است.
وی در خصوص مشی سیاسی امام نیز اظهار داشت: دیگران به مبارزه مسلحانه اعتقاد داشتند و هرچه با امام مشورت کردند ایشان موافقت نفرمودند. یعنی امام مبارزه مسلحانه در نهضت را نپذیرفتند و تأیید نمی کردند. اما به نظر من بیشتر باید روی چرایی این اتفاق فکر کنیم. چرا انقلاب ما با انقلاب فرانسه و روسیه فرق داشت؟ به نظر من نقش نواندیشان دینی در برپایی انقلاب را دست کم نگیرید. نقش امام و شاگردانش را در کنترل انقلاب دست کم نگیرید. امام، آیت الله بهشتی، آیت الله مطهری و دیگران آدم هایی بودند که جنسشان جنس پرخاشگری و خشونت نبوده است.
منصورنژاد ادامه داد: برخی افراد یک جمله امام را در می آورند که مثلا «ما اشتباه کردیم آزادی دادیم». نمی گویند چه زمانی امام این جمله را گفته است؛ زمانی که ضد انقلاب دارد سنندج و غروه را می گیرد. حفظ انسجام و تمامیت ارضی وظیفه همه افراد است. آنجا امام این جمله را گفته است. ممکن است یک نفر بگوید امام بیشتر از صلح در مورد جنگ حرف زده است. معلوم است که زمان جنگ از جنگ حرف می زنند. اما در آن فضا هم ادبیات صلح آمیز امام کم نیست.
وی تصری کرد: وقتی آقای خاتمی گفت ما با دولت آمریکا حرف نمی زنیم و با ملت آن حرف می زنیم، همه فکر کردند حرف جدیدی زده است. این حرف امام بود. ایشان در دیدار با ریچارد کاتم فرمودند «کارتر می رود؛ اما میزان، ملت امریکاست. ما می خواهیم تمام بشر، زندگی در صلح کند و ما با ملت حسن ظن داشته باشیم. کارهای کارتر ملت ما را به بدبینی به ملت امریکا می کشد. شما باید چاره ای بیندیشید؛ تنبهی به دولت بدهید.»(صحیفه امام، جلد 5، صفحه 288) ایشان جای دیگر می فرمایند «جمهوری اسلامی که بر مبانی فقه و احکام اسلامی استوار است چیزی نیست جز بشر دوستی و به نفع صلح و آرامش همه بشریت است».(صحیفه امام، جلد 5، صفحه 537)
عضو هیأت مدیره انجمن مطالعات صلح ایران یادآور شد: قرآن 114 سوره دارد که فقط یک سوره آن با «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع نمی شود. حتی همان یک سوره هم با صفاتی مثب جبار و امثال آن شروع نشده و خداوند سکوت کرده است. این موضوع برای ما پیام دارد. بهتر و کامل تر از تعریفی که یونسکو از صلح داشته را ما می توانیم از زبان اسلام بگوییم. من فکر می کنم صلح در صورت بندی که من گفتم قابل دفاع و مقدس است. در زندگی هر فردی می توانید جنبه های رحمت و خشونت پیدا کنید. اما به ما یاد داده اند «یا من سبقت رحمته غضبه». یعنی در فرهنگ دینی سبقت رحمت بر غضب است. این چیزی است که ما گم کرده ایم و الآن «سبقت غضبه رحمته» هستیم.
وی با تأکید بر اینکه رویکرد امام صلح آمیز است، گفت: می شود راجع به این کتاب نوشت که بار رحمت انقلاب ما خیلی زیاد بوده است. اما صلح یک موضوع بین رشته ای است. باید کارشناسان رشته های مختلف حقوق، اخلاق، جامعه شناسی، سیاست و سایر رشته ها در مورد صلح در اندیشه امام صحبت کنند. اگر ما ابعاد رحمت امام را نگوییم، چه کسی باید بگوید؟ دشمنان صدها کتاب ضد این اندیشه چاپ کرده اند اما به نظر می رسد آنچنان که باید در مقابل آنها کار نشده است. چند جلد کتاب در خصوص بُعد رحمت امام خمینی(س) چاپ کرده ایم؟
