پایگاه خبری جماران: روز جمعه سرانجام اروپا سازوکار مالی خود با ایران را راه‌اندازی کرد و از پیوستن 7 کشور اروپایی به اینستکس خبر داد. اینکه این سازوکار می‌تواند چه تاثیری بر روند مبادلات تجاری ایران داشته باشد نیازمند بررسی بیشتر است.
در همین‌باره، خبرنگار جماران به سراغ یک تحلیگر حوزه بین‌الملل رفته و نظر او را در این باره جویا شده است.
اینستکس یک گام مثبت است
قاسم محبعلی در گفت و گو با خبرنگار جماران گفت: در اینکه اینستکس یک گام مثبت بوده و باید از آن استقبال کرده و درک درستی هم نسبت به آن داشته باشیم، شکی نیست. باید دید توانایی‌ها و منافع اروپایی‌ها تا چه اندازه است؟ و آیا حاضرند بابتش هزینه بپردازند. زیرا امروز نه شرایط اروپایی‌ها به گونه‌ای است که بخواهند در مناقشه میان ایران و آمریکا جانب یک طرف به خصوص طرف ایران را بگیرند و نه امکانات و منافع آنها به گونه‌ای است که بخواهند در برابر فشارها و تحریم‌های آمریکا علیه ایران ایستادگی کنند.
وی افزود: اروپایی‌ها نیز با ایران همان مشکلاتی را دارند که آمریکایی‌ها دارند. یعنی در مسائلی نظیر هسته‌ای، موشکی، حقوق بشر و سیاست منطقه‌ای با ما مشکل دارند. همچنین در مسائل مربوط به زندانی‌های دوتابعیتی نیز کشورهایی مانند انگلیس با ایران مشکل دارند. بنابراین این‌گونه نیست که اروپا نیازمند ایران بوده و مسأله‌ای با ما نداشته باشد. همچنین ایران نباید توقع داشته باشد که اروپا تمام خواسته‌هایش را محقق کند. بلکه این مسأله‌ای دوطرفه است و باید دید ایران چگونه قادر است خواسته‌های اروپا را برآورده کند و اروپا هم چگونه قادر خواهد بود چنین کاری کند.
نفع ایران و اروپا در باقی ماندن در برجام است
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی با اشاره به اینکه موارد اینستکس بستگی به توانایی و امکانات اروپایی‌ها دارد، گفت: فراموش نکنیم هرچند توافق برجام ابتکار اروپایی‌ها و نتیجه تلاش آنها برای جلوگیری از گسترده‌تر شدن مناقشات میان ایران و آمریکا بود، ولی پایه اصلی آن آمریکایی‌ها بودند. از این رو، خروج آمریکا از برجام در واقع پایه اصلی مناقشه را از آن خارج کرد. بنابراین نمی‌توان از اروپایی‌ها توقع داشت وقتی طرف اصلی برجام از آن خارج شده، آنها بتوانند تمام مواردی که در برجام وجود دارد را مطابق خواست ایران برآورده کنند.
وی بیان کرد: هیچ کشوری قادر نخواهد بود که در این معادله، جای آمریکا را پُر کند. لذا ایران باید تاجایی که می‌توانست تلاش می‌کرد آمریکا از برجام خارج نشود نه اینکه بعد از خروج این کشور از برجام، توقع داشته باشد تا سایر طرفین جای آمریکا را پُر کنند. حالا نیز هم منافع اروپا هم ایران اقتضا می‌کند که برجام به همین شکلی که هست باقی بماند. زیرا اگر برجام از بین رود مفهومش این است که پرونده ایران بار دیگر به شورای امنیت بازگشته و حاکمیت مطلق در آن به دست آمریکایی‌ها می‌افتد. بنابراین نفع ایران و اروپا و نفع کسانی که مخالف تشنج و جنگ در منظقه خاورمیانه هستند در این است که برجام به همین شکلی که هست، باقی بماند و به شورای امنیت برنگردد.
اینستکس تسهیل مبادله مواد غذایی و داروهای ساخته شده با ایران را مدنظر دارد
محبعلی در خصوص تحریم‌های مربوط به حوزه دارو نیز گفت: یک بحث به دارو بازمی‌گردد و بحث دیگر به مواد اولیه مربوط می‌شود. از آنجا که پاره‌ای از مواد اولیه دارویی ممکن است شامل استفاده‌های دوگانه شود، طبیعتاً می‌تواند شامل تحریم‌های اروپا و آمریکا شود. اما آنچه در اینستکس مطرح بوده، تسهیل مبادله مواد غذایی و داروهای ساخته شده با ایران است. در این مرحله می‌توان از اینستکس انتظار داشت که کالاهای غیرتحریمی آمریکا را نظیر کالاهای کشاورزی، غذایی و دارویی تامین کند.
وی بیان کرد: اینکه انتظار داشته باشیم اروپا طبق اینستکس از ما نفت خریداری کند، به سختی قابل برآورده شدن است. زیرا شرکت‌های نفتی اروپایی خصوصی بوده و از تصمیمات دولتی یا اتحادیه‌ای پیروی نمی‌کنند. بلکه منافع خود را داشته و از آنجا که خصوصی هستند منافع خود را با آمریکا در نظرمی‌گیرند.
اینستکس یک کانال مبادله مالی مستقیم نیست
محبعلی اظهار داشت: اینستکس یک کانال مبادله مالی مستقیم نیست، بلکه یک نوع تهاتر در آن مطرح است به نوعی که کالاهایی که از ایران به اروپا می‌رود، معادل پولی‌اش در شعبه اروپای این نهاد ذخیره می‌شود و برعکس اگر شرکت‌های اروپایی خواستند به ایران جنس صادر کنند، معادل پولی‌اش در شعبه ایران ذخیره خواهد شد. بنابراین صادرکنندگان هر دو کشور می‌توانند از اعتبار به وجود آمده در شعبه‌های اینستکس برای برداشت پول خود استفاده کنند. از این رو، پولی میان دوطرف رد و بدل نخواهد شد. از آنجا که به خاطر تحریم‌های بانکی امکان مبادله پولی وجود ندارد اگر اینستکس بخواهد کارایی بیشتری داشته باشد باید در هر کشور که به آن می‌پیوندد نهادی متناظر داشته باشد تا بتواند نقل و انتقال را در درون کشور خود انجام دهد.
وی در پایان با بیان اینکه به نفع ایران و اروپاست تا با حفظ برجام آمریکا را در انزوا نگه دارند، گفت: اگر اینستکس وارد سطح خرید و فروش نفت یا کالاهایی که در لیست تحریم‌های آمریکا هستند شود، آمریکا رسما اعلام کرده که آن را تحریم خواهد کرد. بنابراین اینستکس می‌تواند در همین سطح محدود کارایی داشته باشد و این به نفع ایران و اروپاست که روابط خود را حفظ کرده و برجام را نگه دارند، تا آمریکا نتواند برای اقدامات خود علیه ایران سایر کشورها را با خود همراه کند.
