استاد حوزه علمیه قم با انتقاد از اتهام به حوزه علمیه گفت: نقد به هر صورتی که باشد، حتی از یک فرد غیر حوزوی، قابل قبول است؛ هیچ اشکالی ندارد و در گذشته هم بود. اما گاهی اوقات به عنوان نقد هست ولی انگیزه دیگری پشت آن وجود دارد.
حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی در گفت و گو با خبرنگار جماران، در خصوص جایگاه حوزه علمیه اظهار داشت: همان گونه که در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) حوزه علمیه ای شکل گرفت که پایگاه دین و دیانت بود. در حقیقت پایه گذاری این موضوع در عصر امامان بزرگوار ما بوده است و امروز هم حوزه ها تابع آن اندیشه و بنیانی هستند که در گذشته به دست عترت طاهره برقرار شد. در طول این هزار سال این میراث بزرگ و عظیم رسالت و امامت به دست بزرگان در بخش های مختلف فقه، اصول، حکمت، کلام، تفسیر و معارف و دیگر جهات علمی دین ارائه شد؛ و جامعه دینی و دینداران همواره از این آموزه ها استفاده می کردند.
رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء افزود: بنابر این ما حوزه های علمیه را اصلی ترین پایگاه دین در عصر غیبت می شناسیم و عالمان دینی و اندیشه ورزانی که در حوزه دین تلاش می کنند را نایبان و جانشینان امامان می شناسیم که همواره سعی و تلاش داشته اند به عنوان «العلماء ورثة الأنبیاء» این حرکت عظیم علمی را سکانداری می کنند و جامعه دینی و علاقمندان به این گونه معارف را از این علوم بهره مند می سازند.
وی با بیان اینکه حفظ و صیانت از جامعه اسلامی و پیروان مکتب تشیع مرهون این پایگاه عظیم علمی و الهی است، گفت: البته طبیعی است که با توجه به آسیب های درونی و بیرونی گاهی مشکلاتی برای حوزه های علمیه پیش می آمد. اما چون هویت دین یک هویت خاص الهی است که هم به اندیشه ها و علوم توجه دارد و هم ارائه آن را به جامعه انسانی و اسلامی در درون خود می پروراند و دین داران را به سوی خدا فرا می خواند، این گونه نیست که فقط بخواهد یک نظم علمی را مورد اشاره قرار دهد.
جوادی آملی تصریح کرد: وقتی سخن از اوصاف و ویژگی های انبیاء الهی یا ائمه اطهار(ع) هست این نیست که آنها فقط عالمانی بودند که حقایق دین را تفسیر می کردند؛ بلکه آنها انگیزه دینداری یا دیانت را به جامعه تزریق می کردند و جامعه را بر اساس دینداری و تدیّن می پروراندند.
وی ادامه داد: این حوزه ها حوزه های خاص علمی نبودند که کتاب یا یک اندیشه علمی را بپرورانند بلکه همواره به همه اموری که به یک انسان مسلمان در حیات فردی و اجتماعی در بخش های مختلف اجتماع اعم از فرهنگ، سیاست و اقتصاد می پرداختند و در همه این مسائل آموزه هایی را تولید می کردند. بنابر این، چون هویت دین مسئولیت آور است و دین حقیقتی است که انسان ها را رها نمی کند و تا عمل صالح آنها را راهبری می کند، دانشمندان دینی و متدیّنان عالم سعی کرده اند که انسان ها را به ایمان و علم صالح فرا بخوانند؛ و طبعا در همه زمینه های فردی و اجتماعی مطالب ارائه می شد و دینداران هم دغدغه دینداری جامعه را داشته اند. چون هویت دین مربوط به همه عصرها می شود به جامعه کاملا مرتبط است.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: طبیعی است با پیشرفتی که در جامعه پیش می آید، دین به اقتضای نوآوری هایی که شکل می گیرد این اصل را جبران می کند و استنباط کنندگان احکام و معارف این نیازها را به جامعه ارائه می کردند. چون در درون حوزه های علمیه علم و دانش و آگاهی به صورت اجتهادی مطرح است همواره نقدها و اشکالات به صورت «إن قلت» و «قلت» در فضای علمی وجود داشته و عالمان دینی ضمن اینکه شبهات و سؤالات و نقدها را از جامعه می گرفتند و به قالب های علمی در می آورند، به عنوان استفتاء یا نظایر آن مطرح می کردند تا نیاز جامعه برطرف شود.
وی افزود: امروزه جای این اشکال وجود دارد که طبیعتا باید با بزرگان و مراجع مطرح شود و با دغدغه هایی که آنها نسبت به جامعه دینی دارند به این نقدها و اشکالات توجه می شود و پاسخ درخوری هم وجود دارد. اما اگر مسأله از قالب نقد بیرون آید و احیانا غرض ها و آفت هایی را به همراه داشته باشد که عملا نقد محسوب نشود بلکه مخالفت و معاندتی با حوزه داشته باشد، طبیعی است که قابل طرح نیست.
جوادی آملی در پاسخ به سؤالی در مورد نقد افراد غیر حوزوی به آنچه که در درون حوزه اتفاق می افتد، گفت: نقد به هر صورتی که باشد، حتی از یک فرد غیر حوزوی، قابل قبول است؛ هیچ اشکالی ندارد و در گذشته هم بود. اما گاهی اوقات به عنوان نقد هست ولی انگیزه دیگری پشت آن وجود دارد.
وی با بیان اینکه اشکال ندارد مردم به حوزه انتقاد کنند، تأکید کرد: اگر بدون شناخت و آگاهی به جای انتقاد اتهامی مطرح شود، مثلا حوزه متهم به سکولاریزم شود در حالی که تمام جهات وجودی او با این گونه از مسائل اجتماعی و سیاسی به نظام پیوسته شده است و بسیاری از مسئولین نظام مثل ائمه جمعه و خبرگان از حوزه استفاده می کنند، انتقاد نیست و اتهام است.
رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء ادامه داد: اگر برخوردی شده و مقابله ای وجود دارد به این دلیل است که طراحان یا از روی جهالت و یا از روی غرض مطرح می شود و به همین دلیل نمی توان آن را انتقاد نامید. این یک اتهام است و اگر بزرگان حوزه و مراجع در این خصوص موضع گرفته اند برای این است که افراد جایگاه خودشان را بدانند. اگر بنا است انتقادی داشته باشند حوزه با کمال استقبال از فضای انتقاد بهره خواهد گرفت. زیرا انتقاد باعث پیشرفت، تکامل و اصلاح شئون و اموری است که وجود دارد.
وی تأکید کرد: در اعتراضات کوری که می شود عده ای انگشت اتهام را به سمت حوزه می برند و متأسفانه منتهی به این می شود که حوزه ها آسیب ببینند. اگر قبلا نهادهای انحرافی مورد تعرض بود، امروزه گاهی اوقات می بینیم که انگشت اعتراضات به سمت حوزه های علمیه می رود. همان طوری که در زمان پهلوی سلطنت طلبان و ساواک به حوزه های علمیه حمله می کردند امروز این اعتراضات کور به این صورت مطرح می شود.
جوادی آملی اظهار داشت: حوزه با همه وجود از انتقاد استقبال می کند و آن را برای خودش یک نعمت می داند. اما اگر اتهام باشد طبیعی است که جهات دفاعی حوزه برای صیانت و حفظ این پایگاهی که متعلق به دین، جامعه و نظام است اقدام می کند و اجازه طرح چنین اتهاماتی را نخواهد داد.
وی با بیان اینکه بهترین دفاع را دستاوردهای علمی و فرهنگی و فکری حوزه های علمیه با خود دارد، تصریح کرد: حوزه های علمیه سلاحی برای دفاع در اختیار ندارند بلکه جنبه های علمی آنها و پژوهش هایی که متأسفانه امروزه به آن بی مهری می شود و از جایگاه نظامی که ادعا می کند یک نظام دینی است نسبت به آنها توجه نمی شود، می تواند پاسخ خوبی در این زمینه باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: ما باید سؤال کنیم که نسبت بین حکومت و حوزه ها چیست؟ امروزه یک سؤال ناروا و ناصواب می شود که نسبت بین حوزه و حکومت چیست. حکومت از نظر علمی باید متأثر از حوزه های علمیه عمل کند. البته اگر چنین حکومتی واقعا متأثر از آموزه های دینی حوزه ها عمل کردند طبیعی است که این نظام بار اسلامیت را به دوش دارد و حوزه ها موظف هستند که از آن حمایت کنند. اما اگر مثلا بانکداری که امروز به دروغ بانکداری اسلامی معرفی شده است، بی توجه به همه آموزه ها و فتاوایی که در فضای دینی گفته شده در مسیر بانکداری اسلامی پیش می رود، چگونه حوزه ها بتوانند از این فضا حمایت کنند؟ دیگر بخش ها هم همین طور است.
