به گزارش ایرنا، بحران کمبود آب چه کاهش میزان آبهای سطحی و چه نزول سطح سفره های زیرزمینی آب در تمام نقاط کشور، در چند سال گذشته، جدی ترین چالش محیط زیست ایران بوده و باعث نگرانی مردم و مسوولان شده است.
کارشناسان دلایل بسیاری برای بحرانی شدن وضعیت منابع آبی ایران برمی شمرند؛ عواملی چون تغییر اقلیم و افزایش دوره های خشکسالی، استفاده بیش از حد از منابع زیرزمینی آب، کاهش بارش، افزایش جمعیت شهرنشین، شبکه آبرسانی فرسوده، توسعه ناپایدار، مدیریت نادرست منابع آبی، هدایت نکردن آب حاصل از بارش ها، الگوی نادرست مصرف آب خانگی، کشاورزی سنتی و استفاده بیش از اندازه از منابع آبی، دست به دست هم داده اند و بسیاری از مناطق و شهرهای ایران را در بحران کم‌آبی و حتی بی‌آبی فروبرده اند.
بر پایه آمارهای رسمی، بخش کشاورزی ایران حدود 90 درصد آب کشور را مصرف می کند و بازدهی این میزان مصرف آب در بخش کشاورزی تنها بین 30 تا 40 درصد برآورد شده است، برخی کارشناسان این حوزه بر این باورند که بهره وری فیزیکی در کشاورزی ایران از سال های دور تا کنون تفاوت چشم گیری نداشته است، میزان بهره وری آب کشاورزی در ایران به طور متوسط 35 درصد اعلام می شود که این رقم برای کشورهای توسعه یافته 65 درصد و برای کشورهای در حال توسعه 45 درصد است.
همچنین، بر پایه سایر آمارهای موجود میزان هدررفت آب به طور کلی، در کشور ایران 28 تا 30 درصد است درحالی که این مقدار اتلاف در دنیا 9 تا 12 درصد گزارش شده است که یکی از عوامل اصلی آن برداشت های غیرمجاز از شبکه آبرسانی و فرسودگی تاسیسات آب و شبکه های آبرسانی است.
در پیوندِ بحران کم آبی در ایران، بیان چند نکته ضروری به نظر می رسد: نخست اینکه بر اساس آمارهای موجود از متوسط میزان بارش و مقایسه آن با دهه های پیشین، به این نتیجه می رسیم که میزان بارش ها در کشور کاهش نیافته است بلکه افزایش جمعیت، توسعه ناپایدار و مدیریت ناصحیح منابع آبی مهمترین عوامل به وجود آورنده وضعیت کنونی هستند. همچنین بیشترین میزان هدررفت آب در بخش کشاورزی صورت می گیرد و اصلاح الگوی مصرف خانگی از سوی شهروندان، تنها سهم اندکی در مبحث مدیریت منابع مالی خواهد داشت. حفر چاه و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی نیز دیگر عامل تشدیدکننده وضعیت آبی کشور است. در این میان نبود قوانین بازدارنده و رعایت مصلحت کشاورزان آسیب جدی به این بخش وارد خواهد ساخت.
کسری مخزن آب زیرزمینی در استان سمنان بین 143 تا 150 میلیون متر مکعب در سال می‌رسد و گزارش‌هایی که تاکنون در باره بحران آب در سمنان انتشار یافته است، عامل اصلی بحران آب را خشکسالی ها قلمداد کردند، در حالی که بر اساس آمار، عامل اصلی بحران آب اضافه برداشت‌های مستمری است که توسط چاه‌های عمیق از آبخوان اصلی دشتها باعث شده است، یعنی به نوعی عامل اصلی برهم خوردن تعادل چرخه تغذیه و برداشت آب در حقیقت، بی‌توجهی به مساله مدیریت منابع آب در طول سال ها بوده است.
به گفته کارشناسان، به دلیل کاهش بارش های سال های متمادی، افت محسوس سطح آبهای زیرزمینی در سمنان وجود دارد و پیامدهای جبران ناپذیر بحران آب مانند شورشدن آب، نشست زمین و ایجاد شکافها در سطح دشتها، پدیده بیابانزایی به خاطر کاهش منابع زیرزمینی در دشت ها و سایر مشکلات زیست محیطی را به همراه داشته است.
در استان سمنان حدود یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب آب در سال تولید می شود که 87 درصد در بخش کشاورزی، حدود هشت درصد در بخش صنعت و خدمات و حدود پنج درصد در بخش آب آشامیدنی مصرف می شود.
میانگین سرانه مصرف آب در کشور حدود 200 لیتر در شبانه روز و در استان بیش از 700 هزار نفری سمنان 160 لیتر و کمتر از میانگین کشوری است.
** بارندگی در سمنان امسال 16 درصد کاهش یافت
مدیرکل هواشناسی استان سمنان گفت: میزان بارش بارندگی استان در سال زراعی 95-96 در مقایسه با بلند مدت 30 ساله 16 درصد کاهش یافت.
غلامرضا حسنی غربا افزود: متوسط بارش ثبت شده از ابتدای سال زراعی 95-96 تاکنون در سمنان 111.6 میلی متر است در حالی که متوسط بارندگی در دوره 30 ساله و بلند مدت 132.5 میلی متر بوده است.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس آمار مرکز ملی خشکسالی، تمام پهنای مرزی استان سمنان با چالش کمبود آب مواجه است و در همه شهرستان های استان کاهش بارش باران و پدیده خشکسالی مشهود است.
وی اضافه کرد: تغییر اقلیم در دراز مدت به افزایش دوره گرما در تابستان، تشدید سرما در زمستان، افزایش بارش های رگباری و سیلاب ، کاهش بارش های جامد مانند برف و افزایش تبخیر آب می انجامد.
مدیرکل هواشناسی استان سمنان ادامه داد: مهم ترین اقدام برای رفع چالش خشکسالی، انتقال آب بین حوضه ای، اجرای دقیق اصلاح الگوی کشت، پوشش کانال های انتقال آب در بخش کشاورزی به منظور جلوگیری از هدر رفت و تبخیر است.
حسنی غربا با اشاره به اینکه بخش کشاورزی بیشترین سهم مصرف آب در کشور را دارد، گفت: بیش از 60 درصد از کانال های انتقال آب در اراضی کشاورزی استان سمنان فاقد پوشش برای جلوگیری از تبخیر است که باید برای رفع این چالش قدم های جدی تری از سوی سازمان جهاد کشاورزی سمنان برداشته شود.
مدیرکل هواشناسی استان سمنان با بیان این که در سال زراعی 94-95 بارندگی ثبت شده در سمنان 111.2 میلی متر و متوسط دمای هوا در ماه های خرداد، تیر و مرداد سال گذشته 30.3 درجه سانتی‌گراد بود، گفت: در ماه های خرداد، تیر و مرداد 96 متوسط دمای هوا در سمنان 30.7 سانتی‌گراد بوده که نسبت به متوسط سال گذشته چهاردهم درصد افزایش داشته است.
** چالش کمبود آب آشامیدنی 10 شهر و 50 روستای سمنان
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان گفت: 10 شهر و 50 روستای این استان به دلیل حفر غیرمجاز و افت سطح آب های زیرزمینی با چالش کمبود آب مواجه هستند.
ایرج حیدریان افزود : کمبود آب در تمامی شهرستان های این استان محسوس است و اقدامات پیشگیرانه و فرهنگ سازی برای صرفه جویی این منابع خدادادی ضروری است.
وی اظهارداشت : بیش از 10 روستای دامغان، هشت روستای گرمسار و 15 روستای شهرستان‌های شاهرود و میامی در شرایط فرابحرانی کمبود آب آشامیدنی قرار دارند که باید با تامین و تولید آب برای رفع این چالش تلاش کرد.
وی تصریح کرد : کمبود آب در مهاجرت از مناطق روستایی و راه اندازی نشدن بسیاری از واحدهای صنعتی و تولیدی آب بر در سمنان بسیار تاثیرگذار بوده است.
حیدریان یادآور شد: حفر چاه در طولانی مدت می تواند به روند تنش بیابانزایی در نقاط مختلف کشور تاثیرگذار باشد و بنابراین طرح های دیگری باید برای تولیدآب مدنظر قرار گیرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان افزود: انتقال آب از حوزه های مختلف به سمنان اقدامی ارزشمند است که باید در سطح ملی این موضوع پیگیری شود.
حیدریان تصریح کرد : شرکت آب منطقه ای سمنان همچنان مذاکرات فشرده ای را با سازمان حفاظت محیط زیست برای انتقال آب از سرچشمه های قطری به شاهرود و آب دریای خزر به سمنان درحال انجام است و در آینده ای نزدیک مهم ترین دستاورد این نشست ها به مردم اطلاع رسانی می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان اضافه کرد : رفع کمبود آب در این استان را می توان با مدیریت و فرهنگ سازی مصرف برطرف کرد و واحدهای صنعتی و تولیدی آب بر باید به امر صرفه جویی توجه ویژه ای داشته باشند.
** 10روستای استان سمنان مشمول طرح مقابله با تنش آبی شد
مدیر عامل آب و فاضلاب روستایی استان سمنان گفت: در 10 روستا از 44 روستای دارای کمبود شدید آب در استان طرح مقابله با بحران تنش آبی و آبرسانی اجرا می‌شود.
منصور کشاورزیان افزود: روستاهای باغچه و ارمیان، جوزانه و محمود آباد شهرستان میامی، سطوه و ابر شاهرود، سرکویر و کوه زر دامغان، سرخده و اگره شمال شهر دامغان، آبخوری و جام سمنان، سراور و چاشم مهدی شهر، کوشک و چنداب شهرستان گرمسار از جمله روستاهای هدف در طرح مقابله با بحران تنش آبی و آبرسانی هستند.
وی به افزایش بارندگی و بهبود شرایط در روستاهای های ایوانکی، چنداب گرمسار و مهدی شهر اشاره کرد و گفت: در سال آبی 95-96 به دلیل بارش کم منطقه کالپوش، منجر به جیره بندی آب در روستاهای سوداغلن، نام نیک و دشت شاد شد و این مناطق را دچار مشکل کرد.
کشاورزیان، به بهسازی 10 حلقه چاه آب روستاهای شهرستان های شاهرود و میامی اشاره کرد و گفت: با بهسازی این تعداد حلقه چاه میزان آب دهی به 13 لیتر بر ثانیه افزایش یافت.
وی با اشاره به اینکه کاهش بارندگی و خشکسالی‌های متوالی در سال‌های اخیر باعث کاهش دوره بهره‌‌برداری مفید از منابع آب روستایی شده است، بیان داشت: با توجه با کاهش بارندگی ها و اقلیم خشک، عمر متوسط چاه ها به هفت سال کاهش پیدا کرده است.
مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی استان سمنان، بر فرهنگ سازی برای مصرف بهینه آب برای مردم تاکید کرد و گفت: پایین بودن قیمت آب برای مردم باعث مصرف بی رویه شده و همچنین مطالبه عمومی را برای به بازگرداندن چرخه آب با استفاده از فناوری کاهش داده است.
** افزایش کمبود آب در شهرهای سمنان و شاهرود با گرمای هوا
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان گفت: بیشترین میزان کمبود آب آشامیدنی در استان مربوط به شهرهای سمنان و شاهرود است و این کمبود در شاهرود به دلیل افزایش تدریجی دمای هوا از 250 لیتر برثانیه به 300 لیتر بر ثانیه افزایش یافته است.
محمد طاهری افزود: سمنان و شاهرود به دلیل برخورداری از واحدهای صنعتی و تولیدی فعال و جمعیت حدود 200 هزار نفری و نبود منابع آبی با بحران خشکسالی دست وپنجه نرم می کنند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان گفت: در چهار سال گذشته چهار چاه عمیق برای رفع کمبود آب در شاهرود حفر شد و با وجود رفع این چالش در کوتاه مدت، باید برای میان مدت و دراز مدت برنامه های جامعی اتخاذ شود.
وی تصریح کرد: انتقال آب از سرچشمه های قطری در حوزه گلستان به شاهرود به عنوان حق آبه از مطالبات اصلی مردم این شهرستان است.
وی اضافه کرد: بیش از 95 درصد عملیات لوله گذاری این طرح پیشرفت فیزیکی داشته است، نباید بدون دلیل اقناعی، اجرای این طرح مهم ملی متوقف شود.
طاهری گفت: تاکنون بیش از 40 میلیارد تومان برای اجرای این طرح اعتبار هزینه شده است و دیدگاه های استانی و تفکر جزیره‌ای نباید مانع اجرای کامل و تحقق اهداف این طرح از استانهای همجوار شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان گفت: انتقال آب از سد کالپوش به شاهرود یکی دیگر از منابع آبی پایدار برای رفع کمبود آب در این شهرستان است که امیدواریم با درایت شرکت آب منطقه ای سمنان اجرای این طرح انتقال در کمترین زمان ممکن عملیاتی شود.
** کمبود آب مانع اصلی اجرای طرح های توسعه اقتصادی در گرمسار
فرماندار گرمسار گفت : کمبود آب مانعی اساسی برای اجرای طرح های توسعه ای و راه اندازی واحدهای تولیدی و صنعتی در این شهرستان است.
داریوش طاهری افزود: بیش از 50 درصد از واحدهای صنعتی و تولیدی استان سمنان در گرمسار قرار دارد اما با وجود ظرفیت های سرشار اقتصادی، کمبود آب مانعی جدی در اجرای طرح های توسعه ای این شهرستان است.
وی اظهارداشت : میزان تولیدات آبی در گرمسار در مقایسه با حجم فعالیت های اقتصادی و صنعتی واحدهای تولیدی برابری ندارد و اکنون این شهرستان با کمبود بیش از 50 لیتر برثانیه مواجه است.
وی خاطرنشان کرد : شهرستان گرمسار با کسری بیش از 10 میلیون متر مکعب در مخازن ذخیره سازی مواجه است که باید با ارایه راهکارهای راهبردی برای رفع این چالش اقدام کرد.
طاهری یادآور شد : در سال گذشته حفر چهار حلقه چاه در دستور کار قرار گرفت اما با وجود رفع مشکل کم آبی در کوتاه مدت در این شهرستان، در برنامه ریزی بلند مدت باید اقدامات جامعی انجام شود.
فرماندار گرمسار اضافه کرد: انتقال آب از سد نمرود به گرمسار مطالبه به حق مردم این شهرستان از وزارت نیرو است که باید در دولت دوازدهم برای اجرای این طرح اقدام شود.
وی ادامه داد: انتقال آب از حوزه های همجوار شهرستان گرمسار در کاهش تنش آبی در استان سمنان بسیار تاثیرگذار است و باید برای تحقق این برنامه راهبردی طرح های جامعی اتخاذ شود.
طاهری اضافه کرد: اقتصاد استان سمنان با تامین زیرساخت های صنعتی شکوفا می شود و باید در سطح کلان به این موضوع بیشتر توجه شود.
فرماندار گرمسار تصریح کرد : در دولت یازدهم بیش از 30 درصد از واحدهای صنعتی این شهرستان به چرخه تولید بازگشتند و برنامه های جامع اقتصادی دولت دوازدهم هم می تواند گره گشای رفع مشکل بیکاری جوان دانش آموخته باشد.
** لزوم تغییر الگو و ترویج کشت گلخانه‌ای در بخش کشاورزی سمنان
رییس سازمان جهادکشاورزی استان سمنان با اشاره به استفاده 87 درصد آب استان در بخش کشاورزی، گفت: تغییر الگوی کشت و افزایش کشت گلخانه ای راهکارهای جدی افزایش تولید و کاهش مصرف آب است.
سیدحسن میرعماد افزود: این استان در کمربند خشک کره زمین و در شرایط بحرانی قرار دارد، مدیریت مصرف آب در این حوزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، یکی دیگر راهکارهای صرفه جویی تغییر الگوی کشت و افزایش کشت گلخانه ای است.
وی تاکید کرد: تغییر الگوی کشت بحث بسیار مهمی است که باید به آن توجه ویژه شود، در دنیای امروز دیگر صلاح نیست کشاورزان به سمت کاشت محصولات آب‌بَر و با ارزش افزوده پایین بروند.
وی افزود: استان سمنان نیز همگام با کشور، برای تحقق این امر به دنبال تدوین الگوی کشت بوده است و با همکاری مراکز تحقیقات این فعالیت را آغاز کرده است، تغییر الگوی کشت برنامه ملی می طلبد که این برنامه ملی در دست پیگیری است، در سمنان نیز بنا به ضرورت ، برنامه ابتدایی و بومی سازی شده الگوی کشت در دست تدوین است که در روزهای آتی ابلاغ می شود.
وی با تاکید بر اهمیت مدیریت کشت، تصریح کرد: باید بررسی شود که هر محصول به اندازه و در مکان مناسب کشت شود، به طور مثال سبزیجات و میوه های آب‌بر مانند هندوانه که نیاز مردم است را نمی توان دیگر تولید نکرد بلکه با مدیریت آن و کشت در مکان مناسب آن محصول را می توان تولید کرد.
میرعماد تصریح کرد: در الگوی کشت محصولات کشاورزی که ارزش افزوده بیشتری دارند و آب کمتری مصرف می کنند برای کاشت به کشاورزان توصیه می شود، کشاورزان نیز همیشه باید این 2 ملاک را مدنظر خود قرار دهند.
رییس سازمان جهادکشاورزی استان سمنان ادامه داد: با توجه به اقدامات انجام شده، کشاورزان استان نیز به تغییر الگو کشت تمایل دارند، به طوری که سطح زیرکشت جالیز در سال های اخیر کاهش یافت و سطح زیر کشت برخی از گیاهان دارویی و پسته 2 برابر شده است، در 10 سال اخیر کشاورزان گام هایی هرچند کوچک در مسیر تغییر الگوی کشت برداشته اند و سازمان جهادکشاورزی نیز به دنبال سرعت بخشیدن در این راه هستند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان با اشاره به مزیت های فراوان کشت گلخانه ای، افزود: تولید در محیط های گلخانه ای 20 برابر افزایش و همچنین مصرف آب به شدت کاهش می یابد.
میرعماد تصریح کرد: شرایط برای توسعه کشت گلخانه ای در استان سمنان فراهم است، آنچه دولت باید در خصوص تامین تسهیلات و صدور مجوزها انجام دهد، به خوبی صورت گرفته است و تسهیلات مورد نیاز از طریق صندوق توسعه مهر به صورت نامحدود ارایه می شود.
** نیاز به تصمیم راهبردی دولت دوازدهم برای انتقال آب خزر به سمنان
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان با بیان این که راهکارهای استانی برای انتقال آب دریای خزر به این استان کارساز نبوده است ، گفت : باید در دولت دوازدهم با اتخاذ تصمیمات راهبردی برای رفع این چالش اقدام شود.
ایرج حیدریان افزود : تاکنون پیگیری های متعددی برای انتقال آب خزر از سوی مسوولان استانی انجام شده است، اما تصمیم راهبردی برای اجرای این طرح گرفته نشده است.
وی خاطرنشان کرد : هیچ منابع جایگزینی برای رفع کمبود آب در دراز مدت به غیر از انتقال آب خزر به سمنان وجود ندارد و باید با اتخاذ راهبرد صحیح و مذاکراتی فشرده و منسجم با مدیران ارشد سازمان حفاظت زیست این طرح مهم ملی اجرایی شود.
وی اضافه کرد : مهم ترین چالش در اجرا نشدن بسیاری از طرح های توسعه ای و به ویژه صنعتی، کمبود آب است و با افزایش تولیدات آبی و گسترش منابع می توان برای افزایش اشتغال در این استان تلاش کرد.
حیدریان تصریح کرد : یکی از علت های اصلی افزایش نیافتن جمعیت استان سمنان از سال 1357 تاکنون کمبود آب و مهاجرت جمعیتی بوده که ضروری است مشکل آب این استان در دولت دوازدهم برطرف شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه سمنان اضافه کرد : مجلس شورای اسلامی در برنامه ششم توسعه با اجرای طرح های انتقال آب بین حوزه ای به دلیل محدودیت های زیست محیطی مخالفت کرده بود که با درایت مسوولان و نمایندگان استانی انتقال آب خزر به سمنان در زمان اجرای این برنامه منع قانونی ندارد.
وی ادامه داد : چالش کمبود آب در شهرستان های سمنان، شاهرود، گرمسار و دامغان نسبت به سایر نقاط استان بحرانی تر است و باید با تصمیم درست و اجرای طرح های میان مدت و بلند مدت برای رفع این مهم اقدام کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه سمنان تصریح کرد : انتقال آب سد نمرود به شهرستان گرمسار، انتقال آب از سرچشمه های قطری گلستان به شهرستان شاهرود از جمله طرح میان مدت برای رفع کمبود آب در برخی از شهرستان های استان است.
** پرونده باز انتقال آب خزر به سمنان در کمترین زمان اجرایی شود
استاندار سمنان با اشاره به طرح ملی انتقال آب دریای خزر به سمنان گفت: پرونده این طرح در سازمان حفاظت محیط زیست باز است و نیاز است در کمترین زمان ممکن اجرایی شود.
محمدرضا خباز اضافه کرد: پرونده طرح ملی انتقال آب خزر به سمنان در سازمان حفاظت محیط زیست باز است و امیدواریم با تایید این سازمان و تخصیص اعتبار، این طرح ملی در کمترین زمان ممکن اجرایی تا نیاز این استان برطرف شود.
وی تاکید کرد: در تعدادی از شهرک های صنعتی سمنان با مشکل کمبود آب مواجه هستیم که با درایت و توانمندی دولت دوازدهم امیدواریم این مشکلات یکی پس از دیگری برای افزایش عمران و آبادانی استان سمنان برطرف شود.
استاندارسمنان افزود: با توجه به اینکه تغییر اقلیم استان سمنان و شرایط خشکسالی رو به شدیدترشدن است، راهی جز انتقال آب دریای خزر نداریم و همه ما باید در این خصوص به جمع بندی نهایی برسیم.
خباز خاطرنشان کرد: این تصمیم برای استان سمنان حیاتی است و مهمترین تصمیم خواهد بود و باید تمام مجموعه های استان همدل، هم صدا، با وحدت و با اراده جدی این امر را محقق کنند.
وی پیگیری طرح انتقال آب دریای خزر و اجرای این طرح را عامل همگرایی مردم و مؤثرین و مسوولان عنوان کرد و گفت: تنها راه تامین آب استان سمنان اجرا و عملیاتی کردن این طرح است.
استاندار سمنان با اشاره به مشخص شدن وظایف کشاورزان و دستگاههای اجرایی در قانون، گفت: در موادی از برنامه ششم توسعه وظایف کشاورزان و دستگاههای اجرایی برای حفاظت از منابع آب به تصویب رسیده و هر کدام باید به وظایف خود عمل کنند.
خباز، با اشاره به فعالیت بیش از 2 هزار واحد صنعتی در استان و افزایش این تعداد در آینده و همچنین صنعتی بودن سمنان، گفت: باید پیگیری شود تا میزان آب مورد نیاز برای صنعت استان افزایش یابد.
7339/6103 گزارش: محمدرضا یوسف نژاد ** انتشار دهنده: مصطفی دهقان
برای آگاهی از تازه‌ترین اخبار و رویدادها در استان سمنان به نشانی IRNASEMNAN@ کانال اخبار ایرنا سمنان مراجعه کنید.
انتهای پیام کارشناسان دلایل بسیاری برای بحرانی شدن وضعیت منابع آبی ایران برمی شمرند؛ عواملی چون تغییر اقلیم و افزایش دوره های خشکسالی، استفاده بیش از حد از منابع زیرزمینی آب، کاهش بارش، افزایش جمعیت شهرنشین، شبکه آبرسانی فرسوده، توسعه ناپایدار، مدیریت نادرست منابع آبی، هدایت نکردن آب حاصل از بارش ها، الگوی نادرست مصرف آب خانگی، کشاورزی سنتی و استفاده بیش از اندازه از منابع آبی، دست به دست هم داده اند و بسیاری از مناطق و شهرهای ایران را در بحران کم‌آبی و حتی بی‌آبی فروبرده اند.
بر پایه آمارهای رسمی، بخش کشاورزی ایران حدود 90 درصد آب کشور را مصرف می کند و بازدهی این میزان مصرف آب در بخش کشاورزی تنها بین 30 تا 40 درصد برآورد شده است، برخی کارشناسان این حوزه بر این باورند که بهره وری فیزیکی در کشاورزی ایران از سال های دور تا کنون تفاوت چشم گیری نداشته است، میزان بهره وری آب کشاورزی در ایران به طور متوسط 35 درصد اعلام می شود که این رقم برای کشورهای توسعه یافته 65 درصد و برای کشورهای در حال توسعه 45 درصد است.
همچنین، بر پایه سایر آمارهای موجود میزان هدررفت آب به طور کلی، در کشور ایران 28 تا 30 درصد است درحالی که این مقدار اتلاف در دنیا 9 تا 12 درصد گزارش شده است که یکی از عوامل اصلی آن برداشت های غیرمجاز از شبکه آبرسانی و فرسودگی تاسیسات آب و شبکه های آبرسانی است.
در پیوندِ بحران کم آبی در ایران، بیان چند نکته ضروری به نظر می رسد: نخست اینکه بر اساس آمارهای موجود از متوسط میزان بارش و مقایسه آن با دهه های پیشین، به این نتیجه می رسیم که میزان بارش ها در کشور کاهش نیافته است بلکه افزایش جمعیت، توسعه ناپایدار و مدیریت ناصحیح منابع آبی مهمترین عوامل به وجود آورنده وضعیت کنونی هستند. همچنین بیشترین میزان هدررفت آب در بخش کشاورزی صورت می گیرد و اصلاح الگوی مصرف خانگی از سوی شهروندان، تنها سهم اندکی در مبحث مدیریت منابع مالی خواهد داشت. حفر چاه و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی نیز دیگر عامل تشدیدکننده وضعیت آبی کشور است. در این میان نبود قوانین بازدارنده و رعایت مصلحت کشاورزان آسیب جدی به این بخش وارد خواهد ساخت.
کسری مخزن آب زیرزمینی در استان سمنان بین 143 تا 150 میلیون متر مکعب در سال می‌رسد و گزارش‌هایی که تاکنون در باره بحران آب در سمنان انتشار یافته است، عامل اصلی بحران آب را خشکسالی ها قلمداد کردند، در حالی که بر اساس آمار، عامل اصلی بحران آب اضافه برداشت‌های مستمری است که توسط چاه‌های عمیق از آبخوان اصلی دشتها باعث شده است، یعنی به نوعی عامل اصلی برهم خوردن تعادل چرخه تغذیه و برداشت آب در حقیقت، بی‌توجهی به مساله مدیریت منابع آب در طول سال ها بوده است.
به گفته کارشناسان، به دلیل کاهش بارش های سال های متمادی، افت محسوس سطح آبهای زیرزمینی در سمنان وجود دارد و پیامدهای جبران ناپذیر بحران آب مانند شورشدن آب، نشست زمین و ایجاد شکافها در سطح دشتها، پدیده بیابانزایی به خاطر کاهش منابع زیرزمینی در دشت ها و سایر مشکلات زیست محیطی را به همراه داشته است.
در استان سمنان حدود یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب آب در سال تولید می شود که 87 درصد در بخش کشاورزی، حدود هشت درصد در بخش صنعت و خدمات و حدود پنج درصد در بخش آب آشامیدنی مصرف می شود.
میانگین سرانه مصرف آب در کشور حدود 200 لیتر در شبانه روز و در استان بیش از 700 هزار نفری سمنان 160 لیتر و کمتر از میانگین کشوری است.
** بارندگی در سمنان امسال 16 درصد کاهش یافت
مدیرکل هواشناسی استان سمنان گفت: میزان بارش بارندگی استان در سال زراعی 95-96 در مقایسه با بلند مدت 30 ساله 16 درصد کاهش یافت.
غلامرضا حسنی غربا افزود: متوسط بارش ثبت شده از ابتدای سال زراعی 95-96 تاکنون در سمنان 111.6 میلی متر است در حالی که متوسط بارندگی در دوره 30 ساله و بلند مدت 132.5 میلی متر بوده است.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس آمار مرکز ملی خشکسالی، تمام پهنای مرزی استان سمنان با چالش کمبود آب مواجه است و در همه شهرستان های استان کاهش بارش باران و پدیده خشکسالی مشهود است.
وی اضافه کرد: تغییر اقلیم در دراز مدت به افزایش دوره گرما در تابستان، تشدید سرما در زمستان، افزایش بارش های رگباری و سیلاب ، کاهش بارش های جامد مانند برف و افزایش تبخیر آب می انجامد.
مدیرکل هواشناسی استان سمنان ادامه داد: مهم ترین اقدام برای رفع چالش خشکسالی، انتقال آب بین حوضه ای، اجرای دقیق اصلاح الگوی کشت، پوشش کانال های انتقال آب در بخش کشاورزی به منظور جلوگیری از هدر رفت و تبخیر است.
حسنی غربا با اشاره به اینکه بخش کشاورزی بیشترین سهم مصرف آب در کشور را دارد، گفت: بیش از 60 درصد از کانال های انتقال آب در اراضی کشاورزی استان سمنان فاقد پوشش برای جلوگیری از تبخیر است که باید برای رفع این چالش قدم های جدی تری از سوی سازمان جهاد کشاورزی سمنان برداشته شود.
مدیرکل هواشناسی استان سمنان با بیان این که در سال زراعی 94-95 بارندگی ثبت شده در سمنان 111.2 میلی متر و متوسط دمای هوا در ماه های خرداد، تیر و مرداد سال گذشته 30.3 درجه سانتی‌گراد بود، گفت: در ماه های خرداد، تیر و مرداد 96 متوسط دمای هوا در سمنان 30.7 سانتی‌گراد بوده که نسبت به متوسط سال گذشته چهاردهم درصد افزایش داشته است.
** چالش کمبود آب آشامیدنی 10 شهر و 50 روستای سمنان
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان گفت: 10 شهر و 50 روستای این استان به دلیل حفر غیرمجاز و افت سطح آب های زیرزمینی با چالش کمبود آب مواجه هستند.
ایرج حیدریان افزود : کمبود آب در تمامی شهرستان های این استان محسوس است و اقدامات پیشگیرانه و فرهنگ سازی برای صرفه جویی این منابع خدادادی ضروری است.
وی اظهارداشت : بیش از 10 روستای دامغان، هشت روستای گرمسار و 15 روستای شهرستان‌های شاهرود و میامی در شرایط فرابحرانی کمبود آب آشامیدنی قرار دارند که باید با تامین و تولید آب برای رفع این چالش تلاش کرد.
وی تصریح کرد : کمبود آب در مهاجرت از مناطق روستایی و راه اندازی نشدن بسیاری از واحدهای صنعتی و تولیدی آب بر در سمنان بسیار تاثیرگذار بوده است.
حیدریان یادآور شد: حفر چاه در طولانی مدت می تواند به روند تنش بیابانزایی در نقاط مختلف کشور تاثیرگذار باشد و بنابراین طرح های دیگری باید برای تولیدآب مدنظر قرار گیرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان افزود: انتقال آب از حوزه های مختلف به سمنان اقدامی ارزشمند است که باید در سطح ملی این موضوع پیگیری شود.
حیدریان تصریح کرد : شرکت آب منطقه ای سمنان همچنان مذاکرات فشرده ای را با سازمان حفاظت محیط زیست برای انتقال آب از سرچشمه های قطری به شاهرود و آب دریای خزر به سمنان درحال انجام است و در آینده ای نزدیک مهم ترین دستاورد این نشست ها به مردم اطلاع رسانی می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان اضافه کرد : رفع کمبود آب در این استان را می توان با مدیریت و فرهنگ سازی مصرف برطرف کرد و واحدهای صنعتی و تولیدی آب بر باید به امر صرفه جویی توجه ویژه ای داشته باشند.
** 10روستای استان سمنان مشمول طرح مقابله با تنش آبی شد
مدیر عامل آب و فاضلاب روستایی استان سمنان گفت: در 10 روستا از 44 روستای دارای کمبود شدید آب در استان طرح مقابله با بحران تنش آبی و آبرسانی اجرا می‌شود.
منصور کشاورزیان افزود: روستاهای باغچه و ارمیان، جوزانه و محمود آباد شهرستان میامی، سطوه و ابر شاهرود، سرکویر و کوه زر دامغان، سرخده و اگره شمال شهر دامغان، آبخوری و جام سمنان، سراور و چاشم مهدی شهر، کوشک و چنداب شهرستان گرمسار از جمله روستاهای هدف در طرح مقابله با بحران تنش آبی و آبرسانی هستند.
وی به افزایش بارندگی و بهبود شرایط در روستاهای های ایوانکی، چنداب گرمسار و مهدی شهر اشاره کرد و گفت: در سال آبی 95-96 به دلیل بارش کم منطقه کالپوش، منجر به جیره بندی آب در روستاهای سوداغلن، نام نیک و دشت شاد شد و این مناطق را دچار مشکل کرد.
کشاورزیان، به بهسازی 10 حلقه چاه آب روستاهای شهرستان های شاهرود و میامی اشاره کرد و گفت: با بهسازی این تعداد حلقه چاه میزان آب دهی به 13 لیتر بر ثانیه افزایش یافت.
وی با اشاره به اینکه کاهش بارندگی و خشکسالی‌های متوالی در سال‌های اخیر باعث کاهش دوره بهره‌‌برداری مفید از منابع آب روستایی شده است، بیان داشت: با توجه با کاهش بارندگی ها و اقلیم خشک، عمر متوسط چاه ها به هفت سال کاهش پیدا کرده است.
مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی استان سمنان، بر فرهنگ سازی برای مصرف بهینه آب برای مردم تاکید کرد و گفت: پایین بودن قیمت آب برای مردم باعث مصرف بی رویه شده و همچنین مطالبه عمومی را برای به بازگرداندن چرخه آب با استفاده از فناوری کاهش داده است.
** افزایش کمبود آب در شهرهای سمنان و شاهرود با گرمای هوا
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان گفت: بیشترین میزان کمبود آب آشامیدنی در استان مربوط به شهرهای سمنان و شاهرود است و این کمبود در شاهرود به دلیل افزایش تدریجی دمای هوا از 250 لیتر برثانیه به 300 لیتر بر ثانیه افزایش یافته است.
محمد طاهری افزود: سمنان و شاهرود به دلیل برخورداری از واحدهای صنعتی و تولیدی فعال و جمعیت حدود 200 هزار نفری و نبود منابع آبی با بحران خشکسالی دست وپنجه نرم می کنند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان گفت: در چهار سال گذشته چهار چاه عمیق برای رفع کمبود آب در شاهرود حفر شد و با وجود رفع این چالش در کوتاه مدت، باید برای میان مدت و دراز مدت برنامه های جامعی اتخاذ شود.
وی تصریح کرد: انتقال آب از سرچشمه های قطری در حوزه گلستان به شاهرود به عنوان حق آبه از مطالبات اصلی مردم این شهرستان است.
وی اضافه کرد: بیش از 95 درصد عملیات لوله گذاری این طرح پیشرفت فیزیکی داشته است، نباید بدون دلیل اقناعی، اجرای این طرح مهم ملی متوقف شود.
طاهری گفت: تاکنون بیش از 40 میلیارد تومان برای اجرای این طرح اعتبار هزینه شده است و دیدگاه های استانی و تفکر جزیره‌ای نباید مانع اجرای کامل و تحقق اهداف این طرح از استانهای همجوار شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان گفت: انتقال آب از سد کالپوش به شاهرود یکی دیگر از منابع آبی پایدار برای رفع کمبود آب در این شهرستان است که امیدواریم با درایت شرکت آب منطقه ای سمنان اجرای این طرح انتقال در کمترین زمان ممکن عملیاتی شود.
** کمبود آب مانع اصلی اجرای طرح های توسعه اقتصادی در گرمسار
فرماندار گرمسار گفت : کمبود آب مانعی اساسی برای اجرای طرح های توسعه ای و راه اندازی واحدهای تولیدی و صنعتی در این شهرستان است.
داریوش طاهری افزود: بیش از 50 درصد از واحدهای صنعتی و تولیدی استان سمنان در گرمسار قرار دارد اما با وجود ظرفیت های سرشار اقتصادی، کمبود آب مانعی جدی در اجرای طرح های توسعه ای این شهرستان است.
وی اظهارداشت : میزان تولیدات آبی در گرمسار در مقایسه با حجم فعالیت های اقتصادی و صنعتی واحدهای تولیدی برابری ندارد و اکنون این شهرستان با کمبود بیش از 50 لیتر برثانیه مواجه است.
وی خاطرنشان کرد : شهرستان گرمسار با کسری بیش از 10 میلیون متر مکعب در مخازن ذخیره سازی مواجه است که باید با ارایه راهکارهای راهبردی برای رفع این چالش اقدام کرد.
طاهری یادآور شد : در سال گذشته حفر چهار حلقه چاه در دستور کار قرار گرفت اما با وجود رفع مشکل کم آبی در کوتاه مدت در این شهرستان، در برنامه ریزی بلند مدت باید اقدامات جامعی انجام شود.
فرماندار گرمسار اضافه کرد: انتقال آب از سد نمرود به گرمسار مطالبه به حق مردم این شهرستان از وزارت نیرو است که باید در دولت دوازدهم برای اجرای این طرح اقدام شود.
وی ادامه داد: انتقال آب از حوزه های همجوار شهرستان گرمسار در کاهش تنش آبی در استان سمنان بسیار تاثیرگذار است و باید برای تحقق این برنامه راهبردی طرح های جامعی اتخاذ شود.
طاهری اضافه کرد: اقتصاد استان سمنان با تامین زیرساخت های صنعتی شکوفا می شود و باید در سطح کلان به این موضوع بیشتر توجه شود.
فرماندار گرمسار تصریح کرد : در دولت یازدهم بیش از 30 درصد از واحدهای صنعتی این شهرستان به چرخه تولید بازگشتند و برنامه های جامع اقتصادی دولت دوازدهم هم می تواند گره گشای رفع مشکل بیکاری جوان دانش آموخته باشد.
** لزوم تغییر الگو و ترویج کشت گلخانه‌ای در بخش کشاورزی سمنان
رییس سازمان جهادکشاورزی استان سمنان با اشاره به استفاده 87 درصد آب استان در بخش کشاورزی، گفت: تغییر الگوی کشت و افزایش کشت گلخانه ای راهکارهای جدی افزایش تولید و کاهش مصرف آب است.
سیدحسن میرعماد افزود: این استان در کمربند خشک کره زمین و در شرایط بحرانی قرار دارد، مدیریت مصرف آب در این حوزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، یکی دیگر راهکارهای صرفه جویی تغییر الگوی کشت و افزایش کشت گلخانه ای است.
وی تاکید کرد: تغییر الگوی کشت بحث بسیار مهمی است که باید به آن توجه ویژه شود، در دنیای امروز دیگر صلاح نیست کشاورزان به سمت کاشت محصولات آب‌بَر و با ارزش افزوده پایین بروند.
وی افزود: استان سمنان نیز همگام با کشور، برای تحقق این امر به دنبال تدوین الگوی کشت بوده است و با همکاری مراکز تحقیقات این فعالیت را آغاز کرده است، تغییر الگوی کشت برنامه ملی می طلبد که این برنامه ملی در دست پیگیری است، در سمنان نیز بنا به ضرورت ، برنامه ابتدایی و بومی سازی شده الگوی کشت در دست تدوین است که در روزهای آتی ابلاغ می شود.
وی با تاکید بر اهمیت مدیریت کشت، تصریح کرد: باید بررسی شود که هر محصول به اندازه و در مکان مناسب کشت شود، به طور مثال سبزیجات و میوه های آب‌بر مانند هندوانه که نیاز مردم است را نمی توان دیگر تولید نکرد بلکه با مدیریت آن و کشت در مکان مناسب آن محصول را می توان تولید کرد.
میرعماد تصریح کرد: در الگوی کشت محصولات کشاورزی که ارزش افزوده بیشتری دارند و آب کمتری مصرف می کنند برای کاشت به کشاورزان توصیه می شود، کشاورزان نیز همیشه باید این 2 ملاک را مدنظر خود قرار دهند.
رییس سازمان جهادکشاورزی استان سمنان ادامه داد: با توجه به اقدامات انجام شده، کشاورزان استان نیز به تغییر الگو کشت تمایل دارند، به طوری که سطح زیرکشت جالیز در سال های اخیر کاهش یافت و سطح زیر کشت برخی از گیاهان دارویی و پسته 2 برابر شده است، در 10 سال اخیر کشاورزان گام هایی هرچند کوچک در مسیر تغییر الگوی کشت برداشته اند و سازمان جهادکشاورزی نیز به دنبال سرعت بخشیدن در این راه هستند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان با اشاره به مزیت های فراوان کشت گلخانه ای، افزود: تولید در محیط های گلخانه ای 20 برابر افزایش و همچنین مصرف آب به شدت کاهش می یابد.
میرعماد تصریح کرد: شرایط برای توسعه کشت گلخانه ای در استان سمنان فراهم است، آنچه دولت باید در خصوص تامین تسهیلات و صدور مجوزها انجام دهد، به خوبی صورت گرفته است و تسهیلات مورد نیاز از طریق صندوق توسعه مهر به صورت نامحدود ارایه می شود.
** نیاز به تصمیم راهبردی دولت دوازدهم برای انتقال آب خزر به سمنان
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان با بیان این که راهکارهای استانی برای انتقال آب دریای خزر به این استان کارساز نبوده است ، گفت : باید در دولت دوازدهم با اتخاذ تصمیمات راهبردی برای رفع این چالش اقدام شود.
ایرج حیدریان افزود : تاکنون پیگیری های متعددی برای انتقال آب خزر از سوی مسوولان استانی انجام شده است، اما تصمیم راهبردی برای اجرای این طرح گرفته نشده است.
وی خاطرنشان کرد : هیچ منابع جایگزینی برای رفع کمبود آب در دراز مدت به غیر از انتقال آب خزر به سمنان وجود ندارد و باید با اتخاذ راهبرد صحیح و مذاکراتی فشرده و منسجم با مدیران ارشد سازمان حفاظت زیست این طرح مهم ملی اجرایی شود.
وی اضافه کرد : مهم ترین چالش در اجرا نشدن بسیاری از طرح های توسعه ای و به ویژه صنعتی، کمبود آب است و با افزایش تولیدات آبی و گسترش منابع می توان برای افزایش اشتغال در این استان تلاش کرد.
حیدریان تصریح کرد : یکی از علت های اصلی افزایش نیافتن جمعیت استان سمنان از سال 1357 تاکنون کمبود آب و مهاجرت جمعیتی بوده که ضروری است مشکل آب این استان در دولت دوازدهم برطرف شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه سمنان اضافه کرد : مجلس شورای اسلامی در برنامه ششم توسعه با اجرای طرح های انتقال آب بین حوزه ای به دلیل محدودیت های زیست محیطی مخالفت کرده بود که با درایت مسوولان و نمایندگان استانی انتقال آب خزر به سمنان در زمان اجرای این برنامه منع قانونی ندارد.
وی ادامه داد : چالش کمبود آب در شهرستان های سمنان، شاهرود، گرمسار و دامغان نسبت به سایر نقاط استان بحرانی تر است و باید با تصمیم درست و اجرای طرح های میان مدت و بلند مدت برای رفع این مهم اقدام کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه سمنان تصریح کرد : انتقال آب سد نمرود به شهرستان گرمسار، انتقال آب از سرچشمه های قطری گلستان به شهرستان شاهرود از جمله طرح میان مدت برای رفع کمبود آب در برخی از شهرستان های استان است.
** پرونده باز انتقال آب خزر به سمنان در کمترین زمان اجرایی شود
استاندار سمنان با اشاره به طرح ملی انتقال آب دریای خزر به سمنان گفت: پرونده این طرح در سازمان حفاظت محیط زیست باز است و نیاز است در کمترین زمان ممکن اجرایی شود.
محمدرضا خباز اضافه کرد: پرونده طرح ملی انتقال آب خزر به سمنان در سازمان حفاظت محیط زیست باز است و امیدواریم با تایید این سازمان و تخصیص اعتبار، این طرح ملی در کمترین زمان ممکن اجرایی تا نیاز این استان برطرف شود.
وی تاکید کرد: در تعدادی از شهرک های صنعتی سمنان با مشکل کمبود آب مواجه هستیم که با درایت و توانمندی دولت دوازدهم امیدواریم این مشکلات یکی پس از دیگری برای افزایش عمران و آبادانی استان سمنان برطرف شود.
استاندارسمنان افزود: با توجه به اینکه تغییر اقلیم استان سمنان و شرایط خشکسالی رو به شدیدترشدن است، راهی جز انتقال آب دریای خزر نداریم و همه ما باید در این خصوص به جمع بندی نهایی برسیم.
خباز خاطرنشان کرد: این تصمیم برای استان سمنان حیاتی است و مهمترین تصمیم خواهد بود و باید تمام مجموعه های استان همدل، هم صدا، با وحدت و با اراده جدی این امر را محقق کنند.
وی پیگیری طرح انتقال آب دریای خزر و اجرای این طرح را عامل همگرایی مردم و مؤثرین و مسوولان عنوان کرد و گفت: تنها راه تامین آب استان سمنان اجرا و عملیاتی کردن این طرح است.
استاندار سمنان با اشاره به مشخص شدن وظایف کشاورزان و دستگاههای اجرایی در قانون، گفت: در موادی از برنامه ششم توسعه وظایف کشاورزان و دستگاههای اجرایی برای حفاظت از منابع آب به تصویب رسیده و هر کدام باید به وظایف خود عمل کنند.
خباز، با اشاره به فعالیت بیش از 2 هزار واحد صنعتی در استان و افزایش این تعداد در آینده و همچنین صنعتی بودن سمنان، گفت: باید پیگیری شود تا میزان آب مورد نیاز برای صنعت استان افزایش یابد.
7339/6103 گزارش: محمدرضا یوسف نژاد ** انتشار دهنده: مصطفی دهقان
برای آگاهی از تازه‌ترین اخبار و رویدادها در استان سمنان به نشانی IRNASEMNAN@ کانال اخبار ایرنا سمنان مراجعه کنید.
کپی شد
