ایران، سرزمینی با جاذبه‌های گردشگری فراوان است. مردم ایران، کشورشان را با نام سرزمین چهارفصل می‌شناسند. جاذبه‌های گردشگری در ایران از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب، آن‌قدر زیاد است که کمتر کسی در طول عمر کوتاه خود، موفق به دیدن همه این جاذبه‌ها می‌شود.
به گزارش جی پلاس، بااین‌حال، در سال‌های اخیر، گردشگری در ایران آمار خوبی نداشته است. آمارها نشان می‌دهد مردم ایران در صورت داشتن توانایی مالی، کشورهای دیگر را برای گذراندن تعطیلات انتخاب کرده و هر سال، حدود چهار میلیون ایرانی به کشورهای مختلف سفر می‌کنند. هزینه‌ای که گردشگران ایرانی برای سفر به کشورهای ترکیه، عربستان، مالزی، تایلند و امارات می‌پردازند، حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان است.
کارشناسان حوزه گردشگری، دلایل استقبال ایرانیان از سفر به کشورهای دیگر را فراهم‌بودن شرایط مناسب اقامت و تفریح، زیرساخت‌های مناسب و ارائه خدمات استاندارد به گردشگران می‌دانند.
آمارها نشان می‌دهد درحال‌حاضر، یک میلیون و 200 هزار اثر تاریخی در کشور وجود دارد که درصد بسیار کمی از مردم ایران و همچنین تعداد کمی از گردشگران خارجی از آنها اطلاع دارند.
قائن، پایتخت طلای سرخ
شهرستان قائن با قدمت ۳۰ هزار ساله، امروز به‌عنوان پایتخت طلای سرخ جهان معروف است. این شهرستان از گذشته به‌عنوان نخستین زیستگاه بشر در شرق کشور شناخته می‌شود.
هرچند شواهد تاریخی، سابقه استقرار و سکونت بشر در غار خونیک واقع در ۱۸ کیلومتری جنوب قائن را مربوط به ۱۲ تا ۲۰ هزار سال پیش از میلاد می‌داند اما آخرین یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد سابقه سکونت در شهر قائن به دوران پارینه‌سنگی میانی یعنی حدود ۳۰ هزار سال قبل می‌رسد.
فخرالاسلام، پیدایش قائن را به عصر قابیل، پسر آدم نسبت داده و در فرهنگ دهخدا، بنای اولیه شهر قائن به سام بن‌نریمان و در احیاءالملوک به کی‌لهراسب، پدر گشتاسب منسوب شده است. این سخنان اگرچه از اعتباری علمی برخوردار نیستند اما بازگو‌کننده قدمتی بوده که چون غباری از روزگاران دور بر سنگ سنگ این شهر نشسته‌اند.
مسجد جامع قائن
مسجد جامع قائن، یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایرانی بوده که علاوه بر روحانیت معنوی، دارای فضایی دلچسب و فرح‌انگیز است. این مسجد تاریخی که در مرکز شهرستان و در مرکز شهر قائن قرار دارد، دارای دو هزار و ۴۷۰ مترمربع وسعت بوده که از این میزان، هزار و ۵۰ مترمربع زیربنای ایوان، شبستان‌ها و حجره‌ها و ۱۲۰ مترمربع عرصه داخلی است. در اطراف حیاط، حجره‌هایی به عمق دو متر قرار دارد؛ علاوه‌براین، ایوان‌هایی با ارتفاع ۱۸ متر، عرض ۱۱ متر و طول ۲۲ متر و به زیبایی مسجد گوهرشاد یکی از از شاهکارهای معماری مسجد به حساب می‌آید.
سقف ایوان چهارطاق و سه گنبد دارد که به زیبایی رنگ‌آمیزی و تزئین شده و معرق‌کاری‌هایش بسیار ظریف و زیباست، نقاشی‌های ایوان به شیوه اصفهانی است، در دوره صفویان انجام شده و در زمان‌های بعد روی آنها را رنگ زده‌اند. ساعت آفتابی توسط استاد توحیدی در میان صحن مسجد برای تعیین ظهر شرعی قائن ساخته شده، دو در مسجد، یکی به‌سوی بازار قدیمی در شرق با دری بزرگ و دیگری به‌سوی شمال (محل بازار فعلی) باز می‌شود. مسجد جامع دارای دو محراب بوده که احتمالا این امر ناشی از اختلاف اهل سنت و تشیع در محاسبات قبله‌یابی بوده یا محراب انتهایی ایوانیک نیایشگاه است.
در مورد سابقه تاریخی این بنا، نظرات متفاوتی وجود دارد اما استقرار یکی از پایه‌های مسجد روی آتشکده ساسانیان، گواه پیشینه تاریخی آن است؛ باوجوداین، کتیبه‌های متفاوت در این مسجد نشان می‌دهد که بنا بارها و بارها در دوران مختلف مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. در یکی از کتیبه‌های ایوان به سال ۷۹۶ هجری‌قمری نوشته شده است، این بنا به فرمان جمشید قارن از خاندان معروف قارن که در دوره امیر تیمور جهانگشا، حاکم قائن و مدتی حاکم ساری و دامغان بود، تعمیر و مرمت شد.
بسیاری معتقدند از قلعه کوه قائن تا دژ مرکزی شهر و مسجدجامع یک تونل زیرزمینی وجود داشته است. احتمال دارد این معبر با مسیر کاریز جعفرآباد یکی باشد که نزدیکی قلعه کوه، معبرش مجزا می‌شود. اگر کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شود، شاید بتوان بسیاری از شگفتی‌ها را شناسایی و معرفی کرد. این بنای تاریخی با 1100 سال قدمت که تا قبل از ساختن مسکن مهر، بلندترین عمارت قائن بوده، در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره ثبت «۲۹۵» در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
منطقه نمونه گردشگری بوذرجمهر
منطقه نمونه گردشگری بوذرجمهر با ۵۰۹ هکتار وسعت در چهار کیلومتری شهر قائن قرار دارد. این منطقه در ضلع شرق جاده قائن- بیرجند و همچنین جاده کمربندی وجود دارد که از سمت شرق و جنوب‌شرق به ارتفاعات کوه ابوذر و قلعه کوه از جنوب تا انتهای پارک جنگلی قهستان منتهی می‌شود. جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی ازجمله شاخصه‌های گردشگری این منطقه بوده که آرامگاه ابوالمفاخر، آرامگاه بوذرجمهر، قلعه چهل‌دختر و قلعه کوه ازجمله مهم‌ترین آنها محسوب می‌شود. اراضی کوهستانی همراه با دشت و چشم‌اندازهای مناسب در حومه شهر به منطقه بوذرجمهر جلوه خاصی بخشیده و برای میزبانی از مسافران آماده‌سازی شده است.
حکیم بوذرجمهر قائنی، یکی از سیاستمداران و شعرای اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری‌قمری بوده که در دربار سلطان مسعود غزنوی خدمت می‌کرد. قصیده بهاریه، ازجمله مهم‌ترین اشعار و قصیده‌های به‌جامانده از حکیم بوذرجمهر قائنی است. بنای مقبره بوذرجمهر که در قرن ۶ و ۷ هجری‌قمری بر فراز کوهی به نام ابوذر ساخته شده، دارای معماری زیبا و به سبک چلیپایی است که امروز به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری این شهرستان تبدیل شده است.
اراضی کوهستانی همراه با دشت و چشم‌اندازهای مناسب در حومه شهر که به منطقه بوذرجمهر جلوه خاصی بخشیده نیز از جاذبه‌های طبیعی این منطقه است. وجود درخت کهنسال بنه‌ای در کنار مقبره بوذرجمهر قائنی، زیبایی این بنا را به‌عنوان یکی از تفرجگاه‌ها و مکان‌های دیدنی شهر قائن دوچندان کرده است. گفتنی است؛ بنای مقبره بوذرجمهر قائنی با شماره «۲۷۵۹» در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
قلعه کوه قائن
قلعه کوه قائن واقع در سه کیلومتری شهر قائن از بزرگ‌ترین دژهای خراسان‌جنوبی بوده که سال‌ها، مرکز حکومت حکام ایالت قهستان بوده است. قلعه کوه قائن، یکی از پایگاه‌های عمده فداییان دوره اسماعیلیه است. همچنین این قلعه مشرف بر منطقه قهستان است؛ به‌طوری‌که حکام آن در هنگام خطر یا حمله دشمن از مناطق شرقی، با نور آتشی که برفراز قلعه کوه زردان در فاصله ۶۰ کیلومتری آن، توسط قوای نظامی خودی برافروخته می‌شد، آگاه می‌شدند.
قلعه با تابعیت از ناهمواری‌های کوه، از دو بخش متمایز که یکی متعلق به سربازان و دیگری بخش امیرنشین بوده، ساخته شده و گنجایش هزاران سرباز را داشته است. قلعه کوه قائن از سمت جنوب و شرق به کوهستان و از سمت غرب و شمال مشرف به دشت قائن است و شکل معماری و فرم طاق‌ها، تاقچه‌ها و درگاه‌های به‌جامانده و تشابه آن با آشیانه عقاب در غرب استان فارس، قدمت این قلعه عظیم سنگی را تا دوره ساسانیان تأیید می‌کند. قلعه فعلی بر ویرانه‌های قلعه قدیمی ساخته شده و مصالح عمده‌ای که در ساختمان این قلعه به کار رفته، سنگ و ساروج بوده؛ ضمن آنکه تمام سطوح دیوارها و بدنه بیرونی حصار برج‌ها بندکشی شده است.
شهرستان شازند، منزلگاه چشمه‌ها و سراب‌ها
شهرستان شازند با استان‌های همدان و لرستان، هم‌مرز و دارای آب‌وهوای کوهستانی است. این منطقه تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سردی دارد و به‌علت بارندگی فراوان در این شهر، روستاها و کوه‌های اطراف آن، به یکی از مناطق گردشگری استان از نظر وجود جاذبه‌های طبیعی تبدیل شده است.
چشمه عمارت، جاری بر دامنه کوه «برآفتاب»
چشمه عمارت، در جنوب‌شرقی دشت شازند در دامنه کوه برآفتاب و کوه رازان در داخل روستای عمارت واقع شده است. فاصله این چشمه تا شهر شازند، از طریق قدمگاه حدود ۲۲ کیلومتر است و میزان آبدهی این چشمه در سال‌های مختلف با توجه به ریزش بارندگی متفاوت است اما به‌طور کلی، میزان آبدهی این چشمه را نزدیک به ۸۰۰ لیتر در ثانیه می‌توان تخمین زد.
این چشمه، یکی از سرچشمه‌های رودخانه شراء است که خود، شاخه اصلی رودخانه قره‌چای به حساب می‌آید. در اطراف این چشمه، کوه‌هایی از جنس آهک اربیتولین‌دار برف‌گیری وجود دارد که چشمه عمارت در پای این کوه‌ها به‌صورت دریاچه‌ای هویدا شده است و به طرف شمال جریان دارد.
چشمه عباس‌آباد، منطقه مشهور گردشگری شازند
چشمه عباس‌آباد در شرق شهر شازند در دامنه شمالی رشته‌کوه راسوند و در جنوب دشت شازند واقع شده است. میزان آبدهی این چشمه به‌طور متوسط حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ لیتر در ثانیه است.
چشمه بلاغ حک، یادآور افسانه کیخسرو
چشمه بلاغ حک در هفت کیلومتری شمال‌غرب شازند در دامنه جنوبی کوه راسبند در کنار کوه بلاغ واقع شده است. چشمه بلاغ حک از مکان‌های اسطوره‌ای ایران است و داستان کیخسرو و غار کیخسرو را با این چشمه ربط داده‌اند؛ به‌طوری‌که می‌گویند کیخسرو قبل از اینکه به غار پناه ببرد، خود را در این چشمه شست‌وشو داده و سپس به غار پناه برده است.
چشمه عنبرته، نگینی در دل کوه چال خاتون
چشمه عنبرته در جنوب‌شرق دشت شازند در دامنه شمالی کوه چال خاتون و در کنار روستای عنبرته واقع شده است. چشمه عنبرته، نزدیکی چشمه بزرگ عمارت قرار دارد. دسترسی به این چشمه، از طریق جاده‌ای که از قدمگاه به طرف بازنه و از بازنه به تجره و به عنبرته کشیده شده، امکان‌پذیر است. از آب این چشمه، اهالی عنبرته برای کشاورزی و شرب استفاده می‌کنند و این چشمه نیز در میان مزارع و مراتع زیبا و سرسبزی واقع شده است.
چشمه قاقان، میزبان کوهنوردان
در گردنه قاقان، چندین چشمه پرآب وجود دارد که مهم‌ترین آنها چشمه قاقان است که در ارتفاع دو هزار و ۱۵۰متری از سطح دریا قرار گرفته است. دسترسی به آن از طریق جاده‌ای که تجره را به قاقان از طریق گردنه قاقان وصل می‌کند، امکان‌پذیر است. کیفیت آب این چشمه نیز خوب بوده و اهمیت آن برای کوهنوردان قابل‌توجه است.
چشمه پنجه‌علی
چشمه پنجه‌علی در شمال‌غرب شازند و در مسیر جاده اصلی اراک- بروجرد واقع شده است. این چشمه در دامنه کوه پنجه‌علی و نزدیکی کوه قازک قرار دارد. این چشمه از مکان‌های زیبا و دیدنی شهرستان شازند و استان مرکزی به شمار می‌رود و دسترسی به این چشمه از راه اصلی اراک- بروجرد امکان‌پذیر است.
چشمه دوخواهران، میزبان درختان کهنسال
دسترسی به این چشمه، از طریق جاده شازند- نورآباد امکان‌پذیر است. چشمه دوخواهران در بالای روستای دوخواهران قرار دارد و برای عامه مردم و اهالی روستایی دوخواهران، این چشمه جنبه تقدیس و زیارتی دارد. در مسیر این چشمه تا روستای دوخواهران، درختان کهنسالی چون گردو، صنوبر، بید و... وجود دارد که منظره زیبایی به این چشمه داده است.
در این چشمه، دو تونل به‌صورت غار موجود است؛ یک تونل که از آن آب چشمه بیرون می‌زند و ارتفاع این تونل نزدیک به دو متر و عمق آن حدود هشت متر است. در بالای این تونل، تونل دیگری وجود دارد که بیش از ۱۰ متر عمق داشته و این دو تونل معروف به غار دو خواهران است که طبق اعتقاد اهالی روستای دوخواهران، دو خواهران از نوادگان امام علی(ع) در داخل این غار غایب و مخفی شده‌اند.
منطقه شکارممنوع چال خاتون
منطقه شکارممنوع چال خاتون شازند به‌عنوان یک زیستگاه طبیعی با ۱۳هزار و ۸۹۷ هکتار وسعت و اکوسیستم کوهستانی، تپه ماهوری و دشتی، یکی از چشم‌اندازهای زیبای طبیعی استان مرکزی را به خود اختصاص داده و از نظر ظرفیت‌های تنوع زیستی گیاهی و جانوری غنای زیادی دارد. این منطقه از نظر جغرافیای گیاهی به ناحیه ایرانی- تورانی تعلق داشته و طیف متنوعی از گیاهان علفی، بوته‌ای و درختچه‌ای را در خود دارد.
منطقه چال خاتون شازند تا سال گذشته، یکی از شکارگاه‌های آزاد استان مرکزی بود که با توجه به ظرفیت‌های بالقوه طبیعی متعدد و تنوع زیستی باارزش، به‌عنوان منطقه شکارممنوع در حمایت محیط‌زیست کشور قرار گرفته است.
غار سوله خونزا
غار سوله خونزا در کوه‌های شمس‌آباد واقع شده و نزدیک‌ترین راه آن از طریق جاده اراک- شازند، در تقاطع راه روستای قدمگاه است. در طرف راست دیواره سنگی کوه، دهانه اولیه غار نمایان است و دهانه دوم در ارتفاعات بالاتر قرار دارد. نام سوله خونزا یا سوله خونزاب به معنی سوراخ‌خانه چشمه‌دار است. طول این غار، ۲۷ متر بوده و در قسمت‌های بالاتر این غار، غار دیگری وجود داشته که چشمه‌های آب گوارا دارد. این غار شامل دو دهانه و در انتهای آن، حوضی با ساروج ساخته شده است.
