«یحیی رحمتی» در این باره به خبرآنلاین گفت: سال گذشته درخواست ثبت زنجان به عنوان شهر جهانی ملیله را مطرح کردیم که با پذیرفته شدن این درخواست هم‌اکنون مراحل آماده سازی این پرونده در حال انجام است.
وی ادامه داد: پرونده ثبت جهانی ملیله در حاله آماده سازی است. در این راستا کلاس آموزشی تخصصی و طراحی محصول ملیله زنجان برای ایجاد شهر ملی و جهانی در زنجان برگزار می‌شود.
رحمتی افزود: این دوره ۴۰ ساعته با حضور ۳۰ هنرجو به منظور طراحی و نمونه سازی محصولات ملیله با موضوعیت کاربردهای جدید و حفظ اصالت سنتی تولید محصولات برپا می‌شود.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به این‌که زنجان تنها شهری است که مبدا و خاستگاه ملیله است، بیان کرد: در حال حاضر آثاری از دوره صفویه در خصوص ملیله داریم، اما قدمت ملیله در زنجان بسیار بیشتر از آن و به دوره سلجوقی می‌رسد.
رحمتی در خصوص این‌که زنجان برای شهر جهانی ملیله انتخاب شده است، اظهار کرد: کیفیت، ظرافت و عیار بالای ملیله زنجان با خلوص ۹۹ درصد است. در حالی که در بیشتر مناطق ایران ملیله نقره ای با خلوص ۷۰ درصد تهیه می‌شود و بالا بودن خلوص ملیله زنجان بر ظرافت آن می‌افزاید.
وی افزود: اصول، اسلوب، اصالت نقوش و ظرافت منحصر به فرد ملیله زنجان از علل و عوامل انتخاب این شهر به عنوان شهر جهانی ملیله است، چراکه زنجان تنها شهری است که تولید ملیله در آن از گذشته تا کنون در جریان است.
درباره تاریخچه ملیله زنجان اطلاعات جامعی در دست نیست ولیکن از دو طریق می توان به قدمت این هنر ارزنده پی برد. ۱) نوشته ها و سفرنامه های سیاحانی که به این منطقه سفر کرده و از هنر زیبای ملیله کاری در این منطقه یاد کرده اند. ۲) آثار باقی مانده ملیله بسیاراندک بوده و اکثرا متعلق به دو سده اخیر می باشد. در کتب تاریخی که اشاراتی درباره زنجان دارند از میان صنایع شهر زنجان بیش از هر چیز از صنعت فلز کاری آن سخن کفته اند از آنجا که ملیله کاری نیز یکی از شاخه های فلزکاری است می توان مسیر حرکت آن را در بطن فلزکاری منطقه جستجو کرد. با توجه به رونق شهر زنجان در دوره هخامنشیان ، اشکانیان و ساسانیان فلز کاری نیز که از صنایع پیشرفته هر یک از این تمدنهاست، در این منطقه وجود داشته است.
سابقه ملیله کاری در زنجان از قرن دهم هجری، به بعد روشن و مشخص است ((فردریک ریچارد))، مستشرق اروپایی، در سفر نامه خود می نویسد : (( شهر زنجان که شهر کوچکی است نقره، و ملیله کاری این شهر پر زرق و برق است)) .
ملیله کاری تا قبل از دوره پهلوی ، به عنوان هنر دستی بومی زنجان فقط در این شهر معمول بوده، منتهی در زمان حکومت رضاخان با مهاجرت تعدادی از هنرمندان این شهر به تهران و اصفهان در سایر نقاط کشور نیز رواج یافت. سرویس های چایخوری و شربت خوری ، جعبه جواهرات و دسته چاقو، عمده ترین محصولات تولیدی تا این دوران بوده اند. هنرمندان زنجانی در سال های بعد، به تدریج بر انواع این دست ساخته های های زیبا افزودند، شاید بتوان رونق این هنر صنعت را در زنجان، دوران سلجوقی دانست وهمچنین بر اساس آثارباقی مانده از دوره صفوی، این دوره را اوج شکوفایی این هنر دانست.
وضعیت فعلی هنر ملیله کاری در زنجان
این هنر وام دار هنرمندانی می باشد که با ابزار بسیار ابتدائی به خلق آثاری ارزشمند مبادرت ورزیده و گاه بینایی خود را در این راه از دست داده اند. از جمله هنرمندان ملیله کار زنجان: مرحوم کربلایی حسینعلی، مرحوم مشهدی رحمان ، مرحوم موسی کاظمیان مقدم ،مرحوم حاج صمد همامی، وهنرمندانی چون رحیم برجخانی ، حاج ابوالفضل ثبوتی و حاج قربانعلی پرداختی و... .
آثار قدیمی ملیله در زنجان به کلی از بین رفته و یا جهت استفاده مجدد از نقره ذوب گردیده است. متاسفانه به دلیل عدم وجود موزه در زنجان آثار نقره ای- ملیله کاری مورد حفظ و نگهداری قرار نگرفته است. امروزه در زنجان حدود ۳۰ کارگاه ملیله کاری فعال موجود می باشد که استادان ملیله کار این کارگاه ها همگی از شاگردان استاد ((منصور کاظمیان مقدم)) می باشند. این استاد گرانقدراز سال ۱۳۵۵ به منظور حفظ و بقای این هنر با همکاری سازمان صنایع دستی زنجان به آموزش ملیله کاری در مرکز آموزش استان اقدام نمودند. در پایان قابل ذکر است،دو تن از شاگردان ایشان به نامهای استاد ((عبدالحمید محرر)) در سال۸۶ محسن یزدانشناس در سال ۸۷ موفق به اخذ مُهر اصالت در این رشته از یونسکو گردیدند.
تفاوت ملیله زنجان و اصفهان
از لحاظ ساختار، ریز نقشها و عیار نقره مصرفی از یکدیگر متمایز می شوند. ( عیار نقره مصرفی در اصفهان ۹۵-۹۰ و شاید هم کمتر باشد اما در زنجان ، نقره مصرفی با خلوص۹/۹۹ معروف به عیار ۱۰۰ استفاده می شود) به لحاظ کیفیت ساخت ، ملیله اصفهان دارای نقوش بزرگتر نسبت به ملیله زنجان است و غنای ریز نقوش ، زیبایی و ظرافت کار آن با ملیله زنجان برابری نمی نماید. ملیله زنجان با توجه به طرحها و نقشهای اصیل و خصوصا ظرافت زیاد آن در مجموع از کیفیت بالایی برخوردار است.
ریز نقشهای رایج ملیله زنجان
ریز نقوش متداول در ملیله زنجان همانند سایر نقشهای صنایع دستی اکثرا ذهنی و الهام یافته از طبیعت و طرحهای سنتی است ، مهمترین و رایج ترین نقشهای ملیله زنجان عبارتند از: اشک، جغه، پیچک، ترمه و غنچه، برگ، واو ملیله، دو چشم، برگ فرنگ، سه چهارچشم، کورملیله و تابیده ،که هر یک دارای ویژگی خاص خود می باشد .
46
