اهالی روستاهای منطقه شیوند، بارها نسبت به فعالیت استخرهای پرورش ماهی و تخلیه پساب آن که آب زلال رودخانه «شیوند» را آلوده می کند، اعتراض کرده اند؛ «البته آنچه به جایی نرسد، فریاد است».
مجموعه روستای شیوند از سه روستای بزرگ شیوند، نوشیوند و پشت آسیاب با جمعیت بیش از سه هزار نفر تشکیل شده، که از توابع دهستان دنباله رود شمال، بخش دهدز شهرستان ایذه است.
این روستاها به شکل مثلثی در دامنه کوه های زاگرس واقع شده اند، به گونه ای که آبشار بلند و مرتفع شیوند از دل کوه جاری می شود و رودخانه شیوند از میان سه روستا عبور می کند تا به باغ‌های پرتعداد انار، گردو و انگور و شالیزارها برسد.
استخرهای پرورش ماهی در سرشاخه رودخانه شیوند قرار دارند و پساب آنها نیز در همین رودخانه تخلیه می شود.
دهیار روستای «پشت آسیاب» می گوید: اهالی منطقه بارها نسبت به آلودگی استخرهای پرورش ماهی اعتراض و درخواست تعطیلی آن را کرده اند، اما مسئولان توجهی نکرده اند.
علی کیانی می افزاید: پساب حوضچه های پرورش ماهی بدون تصفیه وارد رودخانه شیوند شده و آن را آلوده می کند، در حالی که قرار بود تصفیه خانه پساب در این استخرها راه اندازی شود.
وی اضافه می کند: اهالی این منطقه در فصل بهار و تابستان در باغ های خود که از آب لوله کشی بی بهره اند زندگی می کنند و ناچار می شوند از آب آلوده رودخانه شیوند که وارد باغ ها می شود مصرف کنند، این مساله باعث مشکلات زیادی برای روستاییان شده که بیماری های پوستی، بیماری احشام و خشک شدن باغات و شالیزارها از آن جمله است.
کیانی توضیح می دهد: حوضچه های پرورش ماهی از سال ۱۳۷۴ در سرشاخه رودخانه شیوند کلنگ زنی شد، سه چهار سال پس از آن به صورت یک مجموعه دولتی آغاز به کار کرد و با وعده به مردم چند سالی کار ادامه یافت. پس از آن فعالیت به مدت ۶ سال متوقف و سپس به بخش خصوصی واگذار شد.
به گفته وی هیچکدام از اهالی در این واحد پرورش ماهی مشغول نیست، تنها ۶ نفر غیربومی و یک پیرمرد نگهبان بومی در این محل مشغول به کار است.
وی با بیان اینکه آب این رودخانه بارها نمونه برداری و آلودگی آن محرز شده، می گوید: این واحد پرورش ماهی به دلیل روابطی که داشته فعالیت خود را ادامه داده، چند بار حکم تخریب آن صادر اما هیچکدام اجرا نشده، اکنون نیز با وجود صادر شدن حکم تخریب قطعی، باز هم به آنها مهلت داده شده است.
استخرها و مخالفان محلی
سرپرست شیلات خوزستان اما معتقد است: طرح پرورش ماهی شیوند هیچ مشکلی ندارد و مخالفت های اجتماعی و محلی تنها مانع فعالیت آن است.
غلامرضا افتخاری نسب می گوید: طرح پرورش ماهی شیوند را یکی از قوی ترین مشاوران مطالعه کرده و هیچ مشکلی از این بابت ندارد، آب ورودی به استخرها از سرشاخه رود است و خروجی آن به باغات می رود و ارتباطی به آبشار ندارد.
وی می افزاید: در دنیا یکی از نشانه های شفافیت و سلامت آب، وجود ماهیان سردآبی است و تنها مشکل این مجتمع معارضان محلی هستند که با ادامه فعالیت آن مخالفت می کنند.
افتخاری نسبت اضافه می کند: سازمان آب و برق به دلیل نبود صدور مجوز محیط زیست، به این واحد مجوز تخصیص آب نداده، این در حالیست که با شکایت و ورود سازمان بازرسی، از سال ۱۳۹۵ پرونده تشکیل و به دادگاه ارجاع شد که این واحد پرورش ماهی در نهایت تبرئه شد.
وی با بیان اینکه مجوز این استخرهای پرورش ماهی تا سال ۹۰ با سازمان شیلات ایران بوده، اضافه می کند: برای راه اندازی این واحد ۲ هزار مترمربع خریداری شد اما بعدها مشخص شد که یک هزار مترمربع آن معارض دارد که همین مساله باعث شد همه مجتمع سند و مجوز کار نگیرد.
افتخاری نسب به مصوبات شورای تامین نیز اشاره می کند و می گوید: طبق مصوبه شورای تامین، این واحد باید رفع نقص و مشکلات زیست محیطی را برطرف کرده و مشکلات اجتماعی را حل می کرد؛ شیلات به شورای تامین پیشنهاد کرد که با توجه به تمایل مالک به فروش این واحد پرورش ماهی، آن را به یک سرمایه گذار بومی واگذار و یا یک شرکت تعاونی با سهامداری مردم بومی در منطقه تشکیل شود تا این واحد به فعالیت خود ادامه دهد.
وی می افزاید: با توجه به دستور قضایی درباره پساب این پرورش ماهی، تا پایان مهر امسال باید قسمت پرورش ماهی تعطیل شود؛ البته نیاز خوزستان و شیلات این است که یک مرکز تکثیر و پرورش (با رعایت مسایل زیست محیطی) فعال باشد.
افتخاری نسب با بیان اینکه این واحد پرورش ماهی بیش از ۸۰ میلیارد ریال ارزشگذاری شده، از میزان و نحوه تولید این واحد پرورش ماهی اظهار بی اطلاعی می کند و می گوید: بخش خصوصی اطلاعات دقیق ومستندی در این باره به ما ارایه نمی دهد.
مهلت دوباره به واحد غیرمجاز
مدیر دفتر حفاظت و بهره برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان در این باره می گوید: مجوز واحد پرورش ماهی شیوند حدود سه ماه پیش باطل شده و طبق قانون و رای قطعی دادگاه باید تخریب شود اما مهلت سه چهار ماهه از دادگاه دریافت کرده تا بچه ماهی هایی که به تازگی در استخر رهاسازی کرده بود، رشد کرده و پس از آن تخریب خواهد شد.
مهران مومن قریب درباره نحوه فعالیت این واحد آبزی پروری توضیح می دهد: موافقت اصولی برای این استخر پرورش ماهی در سال ۱۳۸۳ برای سازمان شیلات صادر شده اما این واحد بعدها به شخص ثالث واگذار شده است.
وی با اشاره به محدودیت زمانی موافقت اصولی می افزاید: قرار بود این واحد پرورش ماهی مجوزهای زیست محیطی و شیلات خود را به سازمان آب و برق ارایه دهد، اما با گذشت این چند سال به اخطارهای صادر شده توجهی نکرده و تاکنون هیچ مجوزی ارایه نداده است.
به گفته وی سازمان آب و برق آلودگی آب رودخانه شیوند را بررسی نکرده و نظر محیط زیست در این زمینه ملاک عمل است.
مومن قریب درباره اعتراض ساکنان محلی نسبت به فعالیت این واحد تولیدی، می گوید: در استانداری خوزستان نیز پیش از این نشستی برای تعیین تکلیف این واحد تشکیل و مقرر شد که در صورت مراجعه نکردن مالک، طبق مصوبات با او برخورد شود.
آب شیوند آلوده است
رییس شبکه بهداشت و درمان ایذه همچنین تصریح می کند: آخرین آزمایش در سال ۱۳۹۶ آلودگی آب رودخانه شیوند را نشان می دهد.
حسین شاه ولی می گوید: مرکز بهداشت موظف به کنترل آب شرب است، و بررسی آب های سطحی بر عهده سازمان محیط زیست است، اما باید به این مساله توجه کرد که از نظر ما آب رودخانه شیوند جزو آب های سطحی است بنابراین برای شرب نامناسب است؛ به این ترتیب آب رودخانه چه پیش از ورود به استخر پرورش ماهی و چه پس از خروج از آن، مورد تایید نیست و نباید مورد استفاده اهالی قرار بگیرد و آنها باید از آب لوله کشی روستا مصرف کنند.
وی می افزاید: تاکنون بیماری ناشی از آب شرب در این روستا گزارش نشده است.
۲۰ سال تخلیه غیرمجاز پساب
رییس اداره حفاظت محیط زیست ایذه همچنین با اشاره به ممنوعیت توسعه این واحد، می گوید: واحد پرورش ماهی شیوند، تصفیه خانه پساب ندارد و تاکنون نیز از این سازمان درخواست پروانه نکرده که بخواهیم به آن مجوز بدهیم.
عباس سلطانی می افزاید: در ابتدای کار مجوز استقرار این واحد توسط محیط زیست صادر شده بود اما به دلیل مراجعه نکردن، هم اکنون پروانه بهره برداری ندارد؛ از سوی دیگر در زمان صدور مجوز استقرار، قوانین زیست محیطی نیز تفاوت داشت و اکنون تغییر کرده است.
وی ادامه می دهد: از ابتدا اهالی مخالف فعالیت این واحد پرورش ماهی بودند و هر چند یک بار اعتراض و شکایت آنها به جریان می افتاد، اما این واحد تاکنون در ۲ پرونده شکایت تبرئه شده است؛ به تازگی در پی اعتراض دوباره اهالی به فعالیت استخرهای پرورش ماهی، جلسه ای تشکیل و از آب رودخانه نمونه برداری شده که هنوز نتایج آزمایش مشخص نیست.
سلطانی می افزاید: اهالی مدعی هستند که پساب این واحد برای شرب و کشاورزی مشکل ساز است، اما آخرین آزمایش درباره پساب این واحد در زمینه استاندارد زیست محیطی (تخلیه به محیط زیست) پارسال بوده که مشکل خاصی را نشان نمی دهد؛ البته باید توجه داشت که این استانداردها متفاوت با شرایط بهداشتی آب شرب و یا کشاورزی و باغات است.
به گفته وی این واحد پروانه بهره برداری ندارد و سازمان بازرسی احداث تصفیه خانه پساب را ملزم دانسته است.
روستاهای حفاظت نشده
«شالو و منگشت» با حدود ۱۳ هزار هکتار وسعت در شرق خوزستان، از سال ۱۳۷۸ به عنوان منطقه حفاظت شده ثبت شده، این منطقه ۲۳۰ گونه گیاهی را در خود جای داده و چشم انداز بدیع و زیبایی را در منطقه زاگرس ایجاد کرده که هر گونه فعالیت را منوط به رعایت ضوابط مناطق حفاظت شده می کند.
روستاهای شیوند در دل منطقه حفاظت شده « شالو و منگشت» نیز در پیوندی عمیق با طبیعت اطراف هستند؛ رودخانه کارون در شرق آنها و جنگل های بلوط و کوهستان در طرف دیگر آنها را احاطه کرده است. از سوی دیگر این روستاها به عنوان یکی از مناطق نمونه گردشگری و از جاذبه های مهم خوزستان معرفی شده اند که این مساله نیز ضرورت توجه به طرح های مخرب محیط زیست را دوچندان می کند.
آیا طرح پرورش ماهی شیوند دوباره از رای دادگاه می گریزد؟
گزارش از نادره وائلی زاده
۹۷۵۴ / ۶۰۳۷
