در حال حاضر اهدای عضو در ایران از طریق پیوند عضو از بیماران مرگ مغزی انجام می‌شود که به دلیل چالشهای موجود تعداد اعضایی که بدین طریق پیوند می‌شود پاسخگوی بیماران نیازمند عضو نیست.
این در حالی است که اهدای عضو از طریق بیماران فوت شده قلبی هم در برخی از کشورها راه‌اندازی شده است و اکنون یکی از راهکارها در زمینه کمک به بیماران نیازمند عضو به شمار می‌رود.
بر اساس آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور در حال حاضر ۲۵ هزار بیمار نیازمند پیوند عضو در کشور وجود دارد که هر ۱۰ دقیقه یک نفر به این لیست اضافه می شود و این در حالی است که سالانه شمار زیادی از بیماران نیازمند پیوند در کشورمان به دلیل نبود عضو پیوندی جان می‌سپارند.
سالانه چهار هزار بیمار بر اثر ضربه مغزی ناشی از تصادف و یا سایر بیماریها در ایران دچار مرگ مغزی می‌شوند در حالی که اعضای یک چهارم از آنها اهدا و به بیماران نیازمند پیوند می‌شود و اعضای سه چهارم از آنها به دلیل چالشهایی مانند عدم رضایت در خاک مدفون می‌شود.
نهادینه سازی فرهنگ اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی طی دو دهه گذشته در کشورمان از رشد چشمگیری برخوردار بوده است اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب هنوز فاصله زیادی وجود دارد.
چنانکه گفته شد رویکرد جدید در مبحث اهدا، برداشت عضو از بیمار دچار مرگ قلبی و نجات جان بیماران نیازمند بدین طریق است که دانشگاه علوم پزشکی مشهد در زمینه پیگیری انجام برداشت عضو از بیمار فوت شده قلبی در سطح کشور پیشگام بوده است و در همین راستا طی روزهای اخیر جمعی از استادان حوزه و دانشگاه به همراه طلاب و دانشجویان در قالب نشست تخصصی فقه پیوند اعضا گرد هم آمدند و به بررسی این موضوع پرداختند.
بیماران زیادی به علت نرسیدن عضو فوت می‌کنند
مسوول هماهنگی اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: واحد پیوند عضو از بیماران مرگ مغزی این دانشگاه که از سال ۱۳۸۰ فعالیت خود را آغاز کرده و شمال شرق کشور را زیر پوشش دارد هم اکنون یکی از مراکز موفق به لحاظ شاخص اهدای عضو در سطح کشور به شمار می‌رود.
دکتر ابراهیم خالقی افزود: دانشگاه علوم پزشکی مشهد در کنار دانشگاههای شیراز و تهران یکی از سه دانشگاه علوم پزشکی کشور است که بالاترین شاخص اهدای عضو در سطح کشور را دارد به طوری که اکنون شاخص اهدای عضو (پی.ام.پی) در این دانشگاه ۲۱ اهدا به ازای یک میلیون نفر جمعیت است که طی سالهای گذشته رشد چشمگیری داشته است.
وی اضافه کرد: تاکنون ۹۷۵ بیمار مرگ مغزی در این دانشگاه تحت عمل جراحی اهدای عضو قرار گرفته اند و از این رهگذر جان بیش از سه هزار و ۹۹۰ بیمار نیازمند عضو نجات یافته است.
مسوول هماهنگی اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: هم اکنون پیوندهای کلیه، کبد، ریه، قلب، پانکراس، قرنیه و پوست از بیماران مرگ مغزی در واحد پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام می‌شود و در حقیقت تمامی پیوندها در این واحد قابل انجام است.
خالقی با اشاره به این که پیوند اعضا نیاز امروز جامعه است افزود: با وجود پیشرفت‌های حاصله در امر پیوند عضو از بیماران مرگ مغزی روزانه بیماران زیادی که در لیست انتظار به سر می برند به علت نرسیدن اعضای پیوندی در کشور جان خود را از دست می‌دهند به طوری که آمارهای رسمی از مرگ روزانه بین هفت تا ۱۰ بیمار نیازمند عضو در ایران خبر می‌دهند.
وی ادامه داد: از دو هزار بیمار دیالیزی زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد ۴۰۰ نفر از آنان طی سال گذشته فوت کرده اند و طی پنج سال گذشته ۳۰۸ بیمار دچار نارسایی کبد هم در لیست انتظار این دانشگاه به همین علت جان باخته‌اند در حالی که آمار مرگ و میر بیماران پیوند کلیه کمتر از پنج درصد و آمار مرگ بیماران پیوند کبد کمتر از ۱۰ درصد است.
مسوول هماهنگی اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: از سال ۱۳۹۲ تاکنون ۳۵۰ پیوند کبد در دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شده است.
خالقی افزود: از سوی دیگر بین ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماران دچار سوختگی بالا به دلیل شدت عوارض فوت می‌کنند که پیوند پوست از راهکارهای درمان این بیماران است و مرگ و میر بیمارانی که پیوند پوست می‌شوند کمتر از ۱۰ درصد برآورد می‌شود.
وی ادامه داد: طی سال گذشته ۲۳۰ بیمار دچار سوختگی در واحد پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد پیوند شده‌اند.
نهادینه سازی پیوند عضو از افراد دچار مرگ قلبی ضرورت است
مسوول هماهنگی اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به لزوم نهادینه سازی پیوند عضو از بیماران فوت شده قلبی علاوه بر بیماران مرگ مغزی گفت: اهدای عضو از بیمار مرگ مغزی (دی.بی.دی) و اهدای عضو از بیمار فوت شده بر اثر مرگ قلبی (دی.سی.دی) نامیده می‌شود.
دکتر خالقی افزود: در روزهای اخیر این دانشگاه میزبان نشستی با موضوع برداشت عضو از بیماران فوت شده بر اثر مرگ قلبی با حضور استادان حوزه و دانشگاه، جمعی از طلاب و دانشجویان بود تا مشکلات شرعی و فقهی این گونه پیوند عضو در جامعه برطرف شود.
وی اضافه کرد: هم‌اکنون اهدای عضو از فرد فوت شده بر اثر عارضه قلبی تنها در چند کشور جهان مانند اسپانیا انجام می‌شود چرا که در این کشورها تمام بیماران مرگ قلبی آنها رضایت به اهدا می‌دهند لذا بیمار فوت شده قلبی در کمتر از دو ساعت اعضایش برداشته می‌شود.
مسوول هماهنگی اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: به محض این که قلب بایستد اعضایی مانند قلب، کبد، کلیه و پانکراس از بین می‌روند بنابر این این گونه اهدا و برداشت عضو شرایط خاصی را می‌طلبد که به دلیل طولانی بودن فرآیند رضایت در ایران در شرایط فعلی قابل اجرا نیست.
خالقی افزود: رویکرد نشستی که با موضوع فقه و پیوند اعضا برپا شد بررسی مسایل فقهی و شرعی پیرامون اهدای بافت از بیمار دچار مرگ قلبی است چرا که بافت‌های بدن مانند قرنیه، دریچه‌های قلب، تاندون، استخوان و پوست می‌تواند ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از ایست قلبی اهدا شود.
وی اضافه کرد: امیدواریم با برطرف شدن مسائل شرعی اهدای عضو از فرد دچار مرگ قلبی، بتوانیم جان بیماران بیشتری که نیازمند پیوند عضو هستند را نجات بخشیم.
مسائل شرعی و فقهی پیوند اعضا مرتفع می شود
دبیر هیات اندیشه‌ورز فقه و سلامت حوزه علمیه خراسان هم گفت: هیات اندیشه ورز حوزه علمیه استان بر اساس یک طرح علمی، تحقیقی و پژوهشی از یک سال گذشته کار خود را آغاز کرده است.
حجت الاسلام محمد ضیاء روحانی افزود: عمده فعالیت هیات اندیشه ورز در زمینه فقه پزشکی با توجه به نیاز مبرم در این جهت و خلاهای فقهی و شرعی در حوزه پزشکی و سلامت بوده است.
وی اضافه کرد: برقراری و حفظ ارتباط با فضاهای دانشگاهی مهم ترین نگرش هیات اندیشه ورز فقه و سلامت بوده است و با توجه به این که در مسائل شرعی شناخت موضوع به ویژه در حوزه پزشکی در صدور حکم از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است لذا سعی کرده‌ایم از دانش و علم جامعه پزشکی در این راستا حداکثر بهره را ببریم.
دبیر هیات اندیشه‌ورز فقه و سلامت حوزه علمیه خراسان گفت: هیات اندیشه ورز حوزه علمیه خراسان در این مدت موضوعات مختلفی مانند سقط جنین، تغییر جنسیت و پیوند اعضا را دنبال کرده است که پیوند عضو با توجه به نیاز جامعه و حیاتی بودن آن از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است.
روحانی افزود: در این خصوص نشست‌های علمی و تخصصی مختلفی با مسوولان ذیربط برگزار شده است و به دنبال آن هستیم که مشکلی از جامعه برطرف شود و مسائل شرعی و فقهی در زمینه انواع پیوند اعضا مانند پیوند از بیمار فوت شده قلبی برطرف شود.
وی اضافه کرد: در جلسه‌ای که با رییس مرکز مدیریت پیوند وزارت بهداشت پیرامون مسائل فقهی پیوند اعضا برگزار شد دکتر شادنوش رییس این مرکز از تمام مراکز پیوند اعضای کشور خواستند که تمام سوالها و دغدغه‌های فقهی خود را مطرح کنند که در این زمینه تاکنون بیش از ۱۰۰ سوال جمع‌آوری شده است.
او ادامه داد: نشست‌های تخصصی فقه پزشکی همچنان ادامه دارد و علما و فقها برای بررسی و رفع چالشها در این خصوص تمام تلاش خود را به کار خواهند گرفت.
