در این میان باب سوء استفاده فرصت‌طلبان و کلاهبرداری در این حوزه نیز باز شده لذا لزوم بهره‌گیری از استادان دانشگاه و متخصصان رشته‌های مختلف به منظور آگاهی از سویه عام و کارکردهای اجتماعی علم ژنتیک و شناخت ادعاهای "شبه علمی" پیرامون این علم ضبه نظر می‌رسد.
ژن کوچک‌ترین واحد شیمیایی در بدن موجودات زنده است که اطلاعات وراثتی تعیین‌کننده موجودیت فیزیکی و هویت روانی از طریق آن منتقل می‌شود. این اطلاعات ژنتیکی علاوه بر نقش تعیین‌کننده در ساختار نوعی و کلی هر موجود زنده از جمله انسان، می‌تواند نوری باشد بر "ویژگیهای فردی" تا از این طریق نواقص، محدودیتها استعدادها و یا توانمندیهای شخصی هر فرد قابل تشخیص و پیش‌بینی باشد.
بر این اساس حتی شاخه جدیدی در علوم زیستی پدید آمده که از آن با عنوان "مهندسی ژنتیک" یاد می‌شود. در این شعبه از علم ژنتیک تلاش بر آن است تا ژنهای حامل ویژگیهای مثبت شناسایی و تقویت شده و یا ژنهای دیکته‌کننده خصوصیات ناخوشایند و منفی، از ساختار زیستی موجود زنده حذف شوند.
جذابیت و تازگی یافته‌های علم ژنتیک به حدی فراگیر شده که حتی در گفتار عامیانه و با کنایه از نقش وراثت در انتقال ویژگیهای مطلوب به "ژن خوب" تعبیر می‌شود.
اختلالات روانشناسی بر اساس تفاوت ژنها قابل تشخیص است
مرز میان رشته‌ها
استاد گروه آموزشی زیست شناسی دانشگاه فردوسی مشهد به خبرنگار ایرنا گفت: در موضوع ژنتیک، این دانشگاه براساس کار پژوهشی و علمی بر روی این مباحث فعالیت می‌کند و دانشگاه‌های علوم پزشکی بر روی اختلالات و بیماری‌ها و روش‌های درمانی بر اساس علم ژنتیک فعالیت دارند.
دکتر علی مقیمی افزود: به کمک دانش زیست شناسی می‌توان به برخی ویژگیهای فردی هر انسان دست یافت که منحصر به خود اوست به عنوان مثال، نوع مصرف اکسیژن، توانمندی فعالیت‌های بدنی، استقامتی یا سرعتی و اختلالات روانشناسی بر اساس تفاوت ژنها قابل تشخیص است.
وی ادامه داد: محققان این دانشگاه بر اساس آخرین مقالات منتشر شده در مجلات علمی و همچنین تحقیقات علمی، نظرات خود را اعلام می‌کنند ولی هیچگاه نمی‌توانیم در مسائل درمانی دخالت کنیم.
وی گفت: همانگونه که برخی پزشکان برای تشخیص بیماری، افراد را به آزمایشگاه‌ها معرفی می‌کنند و نتایج آزمایشها برای متصدیان قابل فهم است، حق دخالت پزشکی و تجویز دارو نیز فقط برعهده افرادی است که دارای مجوز از سوی سازمان نظام پزشکی هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به علوم میان رشته‌ای افزود: هر کدام از گرایش‌های علمی در حدود مرزی خود می‌توانند به کنکاش بپردازند، با این حال نیاز است تا دستاوردهای علمی خود را با دیگران به اشتراک بگذارند تا با هم افزایی و شناخت بیشتر بتوان در مسائل علمی ورود کرد و مجهولات دیگر را شناخت.
وی ادامه داد: در اویل دهه ۲۰ میلادی کتاب ژنوم انسان، شامل چند هزار صفحه منتشر شد و آنچه که مشخص است هر انسان دارای حدود ۲۵ هزار ژن است که ۹۹.۹ درصد ژنها در افراد یکسان هستند و تفاوت استعدادهای افراد در یک دهم درصد ژن‌هاست.
اختلالات ژنتیکی، در دوران جنینی قابل تشخیص است
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز گفت: ۲ تا پنج درصد از تولدهای زنده با اختلالات ژنتیکی همراه است در حالی که بیشتر این اختلالات در دوران جنینی قابل تشخیص و شناسایی هستند.
دکتر مسعود پزشکی راد در ارتباط با اهمیت شناخت اختلالات ژنتیکی افزود: بسیاری از بیماری‌ها منشاء ژنتیک دارند. در میان فرزندان حاصل از ازدواج‌های فامیلی اختلالات ژنتیکی سه تا چهار برابر بیشتر رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: همچنین این امکان وجود دارد که سه تا سه و نیم درصد جنین‌ها بدون هیچ سابقه فامیلی مشکلات ژنتیکی داشته باشند.
این پزشک متخصص رادیولوژی گفت: در صورت غربالگری و تشخیص اختلالات ژنتیکی، سقط جنین و ختم بارداری در سه ماه ابتدای بارداری، از راهکارهای درمانی به شمار می‌رود. همچنین برخی اختلالات ژنتیکی شناسایی شده در همان دوران جنینی قابل درمان هستند.
وی درمان اختلالات ژنتیک را پس از تولد مشکل و دارای هزینه دانست و افزود: اقدامات تشخیص زودهنگام در دوران جنینی این امکان را می‌دهد که بیماری جنین در سنین پایین تشخیص داده شده و اقدام مناسب برای درمان آن صورت گیرد.
دکتر پزشکی راد ادامه داد: هم اکنون بیشتر دستگاه‌های نوین تشخیص اختلالات ژنتیک در ایران بکار گرفته شده و فعالیت دارند.
هر انسانی دارای حدود ۲۵ هزار ژن است که ۹۹.۹ درصد ژنها در افراد یکسان هستند و تفاوت استعدادهای افراد در یک دهم درصد ژن‌هاست.ژنتیک و تشخیص استعدادها
یافته‌های علمی پژوهشگران حوزه ژنتیک ظرف سالهای اخیر به سمتی رفته تا بر اساس آن متخصصان رشته‌های مرتبط، در اقدامی میان‌رشته‌ای فعالیتهایی را برای شناسایی استعداهای فردی مبتنی بر صفات ژنتیکی آغاز کنند.
در همین چارچوب یکی از شرکتهای دانش‌بنیان زیر نظر دانشگاه فردوسی مشهد از دو سال پژوهشهایی را بر اساس جمع‌آوری اطلاعات بیوانفورماتیکی در مورد ژنها و صفات حاصله از آنها بطور آزمایشگاهی آغاز کرده که نتیجه آن تدوین و ارائه "شناسنامه ژنتیکی" به افراد متقاضی است. این شرکت دانش‌بنیان هفته پیش همایشی را با عنوان "ژنتیک و آینده کودک" در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار کرد.
دبیر اجرایی این همایش به خبرنگار ایرنا گفت: همه افراد دارای استعداد هستند ولی چون استعدادهای آنها شناسایی نشده است، احساس می‌شود برخی افراد بی‌استعداد هستند و علم ژنتیک می‌تواند در تشخیص این استعدادهای منحصر به فرد و شناسایی آن به راحتی کمک کند.
امیرحسین ودادیان افزود: در بروز استعدادهای فردی فراهم شدن عوامل مساعد محیطی برای شکوفا شدن استعدادهای نهان در ژنهای انسان بسیار حائز اهمیت است و بر همین اساس گاهی شاهد هستیم که در یک فعالیت مشابه، فردی نسبت به دیگران با کارآیی بهتری انجام وظیفه می‌کند.
وی ادامه داد: در آزمایشگاه‌های ژنتیکی تنها با نمونه‌برداری از یک میلی لیتر مایع بزاق دهان می‌توان به نتایج بسیار رسید.
این پژوهشگر به نقش وراثت در انتقال ژن اشاره و بیان کرد: با تهیه نقشه ژنتیکی و تشخیص الگوریتم، یک دهم درصد ژن متفاوت افراد مورد شناسایی قرار می‌گیرد.
وی با شاره به تقسیم ژنهای در سه دسته کلی "متابولیسمی، ساختاری و عضلانی" گفت: بهترین زمان برای انجام آزمایش و تشخیص ژنتیکی سنین سه تا ۶ سالگی است.
او افزود: در گذشته بر اساس سعی و خطا، ویژگیهای افراد مورد شناسایی قرار می‌گرفت ولی اکنون با انجام تست ژنتیکی در کمترین زمان می‌توان به این تشخیص رسید.
تست‌های که در حال حاضر توسط یک شرکت دانش بنیان در حال انجام است بر پایه ژنتیک مولکولی زیست شناسی است و این در حالی است که این نوع تشخیص‌ها در حوزه ژنتیک پزشکی قرار دارد.ودادیان گفت: نکته قابل تامل این است که اگر ویژگی ژنتیکی فردی تشخیص داده شود ولی فرد علاقه به آن نشان ندهد، با انجام تمرین و ممارست می‌تواند آن ویژگی فردی را تقویت کند و در میان رقیبان ممتاز شود.
روی دیگر سکه
مدیر گروه ژنتیک پزشکی و پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: آزمایشهای استعداد ژنتیک ورزشی، تحصیلی، تغذیه و بهداشت از نظر علمی هنوز به بلوغ نرسیده و در مرحله تحقیقات قرار دارد.
دکتر مجید مجرد افزود: نایج چنین آزمایشهایی مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیست.
وی ادامه داد: در این چارچوب مورد جدیدی دیگری هم رواج یافته که آزمایشهای ژنتیک در زمینه استعداد بوده و علاقه‌مندان بسیاری را به خود جلب کرده اما نکته قابل توجه آن است که پیش از اینکه این آزمایشها به جامعه تعمیم یابد باید بومی‌سازی شود. این مطالعات هنوز در مرحله ابتدایی قرار دارند و به مرحله بلوغ علمی لازم نرسیده‌اند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تحقیقات در خصوص اینگونه آزمایشها تست‌ها در جمعیت ایران انجام نشده و تفسیر نتایج آن نیز تفسیر مطمئنی نخواهد بود.
مدیر گروه ژنتیک پزشکی و پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه شاهدی مبنی بر اینکه تست‌های استعداد ژنتیکی تایید شده باشند وجود ندارد افزود: تست‌های که در حال حاضر توسط یک شرکت دانش بنیان در حال انجام است بر پایه ژنتیک مولکولی زیست شناسی است و این در حالی است که این نوع تشخیص‌ها در حوزه ژنتیک پزشکی قرار دارد.
دکتر مجرد ادامه داد: مردم علاقه‌مند هستند که فرزندانشان در رشته تحصیلی یا ورزشی و سلامت جسمی به سویی هدایت شوند که استعداد واقعی آنها در آن باشد و به همین دلیل به دنبال تست‌های استعداد ژنتیک می‌روند اما تحقیقات انجام شده در زمینه استعدادیابی بیشتر جنبه بازاریابی دارد و هنوز از پایه محکم علمی برخوردار نیست.
وی از خانواده‌ها خواست شتابزده عمل نکرده و چنانچه اصرار به انجام این تست‌ها دارند به مراکز و متخصصین دولتی که تحت نظارت دانشگاه علوم پزشکی فعال هستند، مراجعه کنند.
ژنتیک و ورزش
آنچه مسلم است در فضای رقابت شدید برای کسب امتیاز در هر زمینه‌ای، مدیران سعی در استفاده از افراد و اشخاصی دارند که بتوانند به خوبی کسب امتیاز کنند و بر همین اساس حتی گاهی به سوی تحلیل ژنتیکی افراد گام برمی‌دارند تا در زمان کم به نتایج دلخواه برسند.
عضو هیات علمی گروه فیزیولوژی ورزشی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یکی از روش‌های جدید استعدادیابی در دنیا، شناسایی افراد از طریق ژن است، در واقع براساس داده‌ها و تجزیه و تحلیل بر روی ژن افراد مشخص می‌شود که وی برای چه نوع ورزشی استعداد دارد و باید چه نوع تمرین‌هایی انجام دهد.
امیر رشید لمیر افزود: ورود آزمایش ژنتیک به ورزش در ایران زمان بسیار سپری نکرده است و این مطالعات نزدیک به یک دهه است که در ایران در حال پیگیری می‌باشد.
وی ادامه داد: اگر کار تجزیه و تحلیل ژنها به درستی انجام شود، می‌تواند یک راهکار خوب و مناسب جهت استعدادیابی حتی در دوران کودکی باشد.
وی گفت: اگر فردی به عنوان مثال استعداد ورزش شنا را نداشته باشد در این ورزش نمی‌تواند در رده‌های قهرمانی به فعالیت بپردازد و به نتیجه برسد.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به پیچیدگی در تحلیل نتایج این آزمایشها افزود: برای تحلیل داده‌ها نیاز به تخصص خاص وجود دارد، به عبارتی چه شخصی و با چه امکانات و دانشی قرار است، اطلاعات به دست آمده را تفسیر کند؟
وی با اشاره به افراد غیر متخصص که برای منفعت مالی و بازار جذاب این علم سعی در سوء استفاده از افراد می‌کنند اظهار داشت: یک سری از اطلاعات فردی از ظاهر افراد و وضعیت فیزیک بدنی آنها به دست می‌آید و افراد غیر متخصص بر اساس همین اطلاعات ابتدایی سعی در تفسیر و تحلیل می‌کنند که بیشتر شبیه فال بینی است.
وی گفت: برخی به دنبال سود اقتصادی هستند و با روش‌های ارزان و دقت اندک سعی در انجام این آزمایشها می‌کنند در حالی که نیاز است چند نوبت نمونه‌ها چک شود تا خطایی در آن اتفاق نیفتد.
رشید لمیر افزود: اندازه گیری به تنهایی عامل مهمی نیست، به عبارتی اگر ورزشکاری در یک رشته ورزشی استعداد دارد درصورتی که تمرین نکند نمی‌تواند به موفقیت دست یابد و به عبارتی لازمه رشد استعداد، تمرین و ممارست فردی است.
وی ادامه داد: آزمایش ژنتیکی وقتی ارزشمند است که بتوان یک سری فاکتورهایی را که به صورت ظاهری قابل شناسایی نیستند مشخص نمود.
افراد غیر متخصص بر اساس اطلاعات ابتدایی به دست آمده در نتایج آزمایش ژنتیک، سعی در تفسیر و تحلیل شبیه فال بینی می‌کنندسوء استفاده در باشگاه‌ها
بسیاری از جوانان و خانواده‌های آنها علاقه‌مند هستند جوانان و نوجوانان اوقات فراغت خود را در ورزش صرف کنند، بر همین اساس و به واسطه این علاقه برخی باشگاه‌های ورزشی در تبلیغات خود، انجام آزمایشهای ژنتیکی را مطرح می‌کنند در حالی که تست ژنتیکی در باشگاه‌ها به منزله جذب مخاطب است زیرا استعدادیابی چند بُعدی و پیچیده است و نمی‌توان به سادگی به آن نگریست.
رییس هیات بدن سازی و پرورش اندام خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: باشگاه‌ها مجاز به انجام تست‌های پزشکی و ژنتیکی در محیط ورزشی نیستند.
سروش پورآزاد افزود: بازرسان اداره ورزش و جوانان مشهد به همراه نماینده اداره کل بهداشت و اماکن به صورت سرزده از باشگاه‌ها بازدید می‌کنند و در صورت مشاهده تخلف، با آنها برخورد قانونی صورت می‌گیرد.
وی ادامه داد: توصیه می‌شود ورزشکارانی که می‌خواهند از وضعیت ژنتیکی خود مطلع شوند به افراد متخصص این امر در کلینیک‌های پزشکی مراجعه کنند.
