استادان دانشگاه در خراسان رضوی دوشنبه شب چالش‌های قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی در ایران را با نگاهی به وقایع اخیر کشور طی نشستی با عنوان "بنزین، گران یا ارزان" مورد بحث و بررسی قرار دادند.
این برنامه به همت بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب سلسله نشست‌های تخصصی راهکارهای عقب زدن دشمن در جنگ اقتصادی برنامه‌ریزی شده بود.
کاهش اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی به دنبال گرانی بنزین، عدم شفافیت و بی توجهی به ادراک اجتماعی و انتخاب ساده ترین راه برای جبران کسری بودجه از محوری ترین مباحث مطرح شده در این نشست بود.
شفاف‌سازی و اطلاع رسانی قبل از گرانی بنزین ضروری بود
عضو هیات علمی گروه سیاسی دانشگاه حکیم سبزواری در این نشست گفت: در یک کشور توسعه یافته و در حال توسعه مباحثی که به عنوان منافع ملی در نظر گرفته می‌شود از اهمیت بسزایی برخوردار است.
دکتر امین کوشکی افزود: در ایران مباحثی مانند هدفمندی یارانه‌ها به عنوان منافع ملی در نظر گرفته می‌شود اما در نحوه اجرا مسیرهای متفاوت و آسیب زا دنبال می‌شود که این موضوع مانعی بر سر راه توسعه کشور اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌رود.
وی اظهار داشت: چه خوب بود قبل از اجرای این طرح مردم با صداقت، صراحت و شفافیت توجیه می‌شدند، نه اینکه تا یکی دو روز قبل از گرانی بنزین حتی برخی دولتمردان از رسانه ملی اعلام کنند که هیچ برنامه‌ای در این زمینه نداریم.
وی گفت: دولت‌ها برای تصمیمات خرد و کلان اقتصادی خود باید پیوست‌های سیاسی داشته باشند و آثار سیاسی آن را در نظر بگیرند چرا که بدون در نظر گرفتن این آثار تصمیمات دقیق و کارشناسی نخواهد بود.
کوشکی افزود: امروز مردم با سوالات بسیار روبرو هستند که باید به آنها پاسخ داده شود و عدم نظارت صحیح پیرامون افزایش قیمت‌ها به دنبال گرانی بنزین به رغم اطمینان دهی به مردم از مهمترین پرسش‌ها در این زمینه است.
عضو هیات علمی دانشگاه حکیم سبزواری به نقش رسانه‌ها در کنترل رویدادهای پس از گرانی بنزین پرداخت و گفت: گرچه شکی نیست که دشمنان ایران اسلامی از طریق جنگ رسانه‌ای تلاش می‌کنند بین مردم و نظام فاصله ایجاد کنند اما عدم اطلاع‌رسانی درست در روزهای گذشته باعث شد خلاء اطلاعات از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای پر شود و این موضوع به ایجاد فضای احساسی بین مردم، اعتراض‌ها و اغتشاش کمک کرد.
وی افزود: از سوی دیگر گرچه صدا و سیما با برنامه‌های خود طی این مدت سعی کرد اعتراض را از اغتشاش جدا کند و این موضوع به تعدیل فضای التهاب در جامعه کمک کرد اما واکنش و عملکرد این رسانه در گرانی بنزین قابل بررسی است و رسانه‌ها باید سطح مطالبه‌گری را در فضای علمی و نه احساسی ارتقا دهند.
ادراک اجتماعی نادیده گرفته شد
استاد دانشگاه و مدیر توسعه و تحول آستان قدس رضوی نیز در این نشست گفت: در گرانی بنزین، دولت راحت ترین و ساده ترین راه را برای جبران کسری بودجه و رفع مشکلاتش انتخاب کرد و به ادراک اجتماعی در این زمینه توجهی نکرد.
دکتر میثم ظهوریان افزود: در سیاستگذاری عمومی، سیاست‌های جایگزین با توجه به بررسی مصالح و مضار آن برای یک کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است، لذا به جای افزایش بنزین دولت می‌توانست بسته‌های سیاستی مختلفی را اجرا کند.
وی اظهار داشت: پرسشی که مطرح می‌باشد این است که چرا اقدامات جایگزینی بهتری با تبعات و آثار اجتماعی کمتر برای جبران کسری بودجه اجرا نشد، دولت می‌توانست در این زمینه به رانت ۱۶ تا ۳۰ هزار میلیاردی در حوزه خوراک پتروشیمی، نبود سیستم مالیاتی صحیح در کشور، احتکار در مسکن و مالیات بر تولید وارد شود.
وی گفت: بخشی از رخدادهای حاصله و ناآرامی‌ها پس از گرانی بنزین جدا از دخالت کشورهای خارجی، شوک روانی حاصل از افزایش سه برابری قیمت بنزین در یک شب و نادیده شدن ادراک اجتماعی و محروم شدن از اطلاعات شفاف و درست بود.
ظهوریان افزود: از سوی دیگر دولتمردان نه تنها مردم را برای افزایش قیمت بنزین آماده نکردند و اطلاع رسانیانجام نشد، بلکه ۲ نفر از آنان چند روز قبل از این اعلام کردند که دولت هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد که بدین ترتیب سرمایه‌های اجتماعی تبدیل به هزینه اجتماعی با آثار و تبعات بسیار شد.
سیاست‌ها در جهت شکاف بیشتر بین فقیر و غنی است
یک پژوهشگر اقتصادی نیز در این نشست با اشاره به نقش تورم در ایجاد شکاف بین فقیر و غنی و نقش هدفمندی یارانه‌ها گفت: تورم باعث می‌شود دهک‌های پایین جامعه آسیب بیشتری ببینند و تاکنون سیاست‌ها در کشور تورم زا و به گونه‌ای بوده است که هر کس بیشتر مصرف کند، بیشتر یارانه می‌گیرد.
دکتر رضا تنهایی افزود: با این سیاست‌ها انرژی را ارزان تزریق کرده و رانت می‌دهیم که این امر باعث کاهش بهره‌وری و تنبل شدن تولید می‌شود و با این رویکردها شکاف بین طبقه غنی و فقیر نه تنها بهبود نیافته بلکه هر روز در حال افزایش است.
وی اظهار داشت: به دنبال گرانی بنزین و ناآرامی‌های حاصله، سیاستگزاران دچار شوک و انفعال شدند، دولتی‌ها ساکت ماندند و به جای اینکه وزارت صمت و نفت بیانیه بدهد، وزارت اطلاعات و قوه قضاییه بیانیه داد.
وی با اشاره به تدبیر رهبر معظم انقلاب در مدیریت و کنترل شرایط حاصله گفت: فرمایشات معظم له نباید به گونه‌ای تلقی شود که مجلس و مسوولان در این موضوع به سوی انفعال بروند چرا که اکنون فرصت مناسب برای مجلس است که سیاست‌ها در این زمینه را در قالب بودجه ۹۹ اصلاح کند.
تنهایی با بیان اینکه راهکارهای اصلاحی بسیار است و مردم را باید باور داشته باشیم افزود: راهکار درست این است که مردم را صاحب دارایی کنیم و صاحب سرمایه شدن در مرحله دوم قرار می‌گیرد بدین منظور به جای اینکه پول بنزین بدهیم دارایی بنزین را به مردم بدهیم.
وی اظهار داشت: در اصلاح سیاستگزاری‌های اقتصادی ابتدا باید نظام مالیاتی را اصلاح کنیم و نظام‌های توزیع، بانکی و یارانه‌ای در مرحله بعد قرار می‌گیرند در حالی که در اقدام اخیر عکس آن عمل شد و اصلاح نظام یارانه‌ای که آخرین مرحله بود در ابتدا به عنوان ساده ترین راهکار اجرا شد.
بی اطلاعی مردم از افزایش قیمت فضای بی اعتمادی را گسترش داد
عضو هیات علمی گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد نیز گفت: در ایران سیاست‌های اقتصادی تحت تاثیر فضای سیاسی است و رویکردهای سیاسی به شدت در این زمینه مداخله دارد.
دکتر وحید ارشدی افزود: اکنون در موضع بی‌اعتمادی به دولت قرار داریم چرا که فضای اجرای سیاست گرانی بنزین نامناسب بود و دولت ۶ سال وقت داشت و قانون هدفمندی یارانه‌ها را اجرا نکرد.
وی با اشاره به تورم و التهابات اقتصادی کشور در سال گذشته اظهار داشت: سیاست‌های دولت به رغم شعارهای داده شده و اصالت دادن به سیاست خارجی در قالب برجام به دنبال تحریم‌ها از طریق رشد فزاینده نقدینگی، افزایش تورم و انباشت بدهکاری بانک‌ها تاکنون بازدهی برای مردم نداشته است.
وی با بیان اینکه سیاست افزایش نرخ حامل‌های انرژی حتی اگر راهکار درست باشد ناقص اجرا شده است گفت: اکنون قیمت بنزین افزایش یافته اما در قیمت گازوئیل تغییری حاصل نشده است که این موضوع به مخازن گازوئیل فشار می‌آورد و صف‌های طویل را موجب شده است.
ارشدی افزود: این شرایط باعث می‌شود دولت به زودی مجبور به افزایش قیمت گازوئیل شود و شوک دیگر به مردم وارد خواهد شد.
وی اظهار داشت: دولت در این مدت نشان داد به جای سیاست‌های "تکانه زدایی"، در حوزه‌های مختلف "تکانه زا" عمل کرده است همچنانکه مبلغ یارانه معیشتی بنزین نسبت به آغاز این طرح در زمان احمدی نژاد، پول معنی داری نیست و بسیاری از مردم می‌گویند این پول را ندهید اما بنزین را گران نکنید.
