توسعه پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی جامعه برای حداکثرسازی رفاه مردم همگانی بدون آسیب رساندن به توانایی نسل آینده برای برآوردن نیازهایشان و این مفهوم ناظر بر واقعیت انکارناپذیر اهمیت جلب مشارکت مردم در برنامه ها است.
جلب مشارکت مردم برای رسیدن به پیشرفت اجتماعی و اقتصادی همواره دغدغه مسئولان در هر نظام خواستار توسعه بوده و بر این اساس در ایران نیز طی سالهای اخیر برنامه ریزیها به همین سمت و سو هدایت شده است.
برای رسیدن به توسعه پایدار در مناطق روستایی و عشایری که مهمترین بخش از جامعه انسانی در اهداف کلان اقتصادی و اجتماعی به شمار می روند، تدوین سند توسعه برای هر روستا در دستور کار قرار گرفت و براساس آن برنامه ریزیهایی انجام شد.
بی تردید می توان یکی از موفقیتهای دولت یازدهم را در رسیدن به توسعه پایدار روستایی افزایش جلب مشارکت مردم در قالب سمنها و تشکلهای مردم نهاد دانست که منجر به توفیقاتی در روستاها و مناطق عشایری کشور از جمله خراسان رضوی شده است.
* اهمیت نقش مردم در توسعه روستا
یک جامعه شناس به خبرنگار ایرنا گفت: مشارکت، کنش یا فعالیتی هدفمند است که براساس اراده اعضای جامعه انجام می گیرد و در شکل دادن و رسیدن به توسعه پایدار جامعه و رفاه اجتماعی نقش مهمی ایفا می کند.
سید کمال الدین حسینی اظهار داشت: نمود عینی مشارکت مردمی در اداره جامعه را می توان در قالب انجمنها، سمنها و نهادهای محلی و غیردولتی دید.
وی ادامه داد: مشارکت مردم در اداره کشور نوعی تقسیم قدرت به شمار می رود و باعث خشنودی اجتماعی می شود. در واقع وقتی مردم احساس کنند در مدیریت امور نقش ایفا می کنند احساس رضایت پیدا کرده و برای پیشرفت جامعه خود تلاش می کنند.
معاون آموزشی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی گفت: مشارکت مردم در اداره جامعه فواید و کارکردهای متفاوتی دارد. در وهله نخست مشارکت مردم منجر به تقویت روابط بین گروهی و ارتقای سلامت اجتماعی شده و انسجام اجتماعی بوجود می آورد.
وی گفت: لازمه رسیدن به سلامت فرهنگ، پیوستگی اجتماعی و همبستگی بین اعضای جامعه است. زمانی جامعه ای قوی و مستحکم می شود که پیوستگی اجتماعی بین مردم آن بالا باشد. مشارکت مردمی نیز یکی از مولفه های سرمایه اجتماعی است لذا زمانی که مشارکت مردم در مدیریت امور یک روستا محقق می شود احساس تعلق جامعه محلی افزایش یافته و منجر به تقویت هویت روستایی می شود.
حسینی افزود: زمانی که هویت روستایی تقویت شود میزان ماندگاری مردم در روستاها و اعتماد به نفس آنان افزایش می یابد. مردم نسبت به اقدامات توسعه ای احساس مالکیت می کنند و میزان اثرگذاری اجرای طرحها و برنامه ها بیشتر می شود.
وی ادامه داد: زمانی که مشارکت اجتماعی در روستا محقق شود، تدوین طرحها و برنامه ها متناسب با نیازهای واقعی مردم خواهد بود و در این صورت روند اجرا و تحقق طرحها نیز شتاب می گیرد. همچنین در صورت تحقق مشارکت اجتماعی در روستاها مقاومت مردم نسبت به اجرای هر نوع برنامه کاهش می یابد. مشارکت مردم در اجرای طرحها هزینه ها را نیز کاهش می دهد و فعالیتهای خلاقانه و نوآورانه نیز افزایش می یابد.
این ئجامعه شناس گفت: مشارکت از سطوح مختلفی برخوردار است. مجموعه های مدیریتی خیلی به لایه های عمیق مشارکت نمی پردازند زیرا فاقد دانش لازم در این زمینه هستند در صورتی که باید از آگاهی کافی در این زمینه برخوردار باشند.
مدیرکل سابق دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی افزود: مردم می توانند مروجان و سفیران رفتارهای اجتماعی مطلوب در کشور باشند و توسعه پایدار بدون مشارکت مردم محقق نمی شود.
وی اظهار داشت: در طول فعالیت دولت یازدهم توسعه در قالب گسترش تشکلهای مردم نهاد در دستور کار قرار گرفت و در همین راستا تعداد 540 سمن و تشکل مردم نهاد خراسان رضوی سال 1392 با رشد 115 درصدی به هزار و 162 تشکل در پایان سال 1396 رسید.
حسینی افزود: این تشکلها در موضوعات مختلف از جمله مسائل مرتبط با مدیریت روستا و مناطق عشایری در خراسان رضوی شکل گرفته و زمینه ساز توسعه شدند. ظرف چند سال اخیر تشکلها در روستاهای خراسان رضوی گسترش جغرافیایی پیدا کردند و به تشکلهای موفقی تبدیل شدند، از جمله تشکل زیست محیطی که در روستای ازغد از توابع شهر طرقبه شکل گرفته است.
* 29 روستا الگوی توسعه پایدار در خراسان رضوی
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تاکنون 29 روستا به عنوان الگوی توسعه پایدار برای سایر روستاهای دارای دهیاری، در این استان معرفی شده اند.
محمدعلی همدمی نژاد افزود: برخی از این روستاها پیش از تدوین سند توسعه پایدار برای مناطق روستایی در خراسان رضوی مسیر پیشرفت را آغاز کرده بودند. به عنوان مثال سال 1390 در روستای اسوه اقدامی ابداعی در قالب رسیدن به توسعه انجام شد.
وی ادامه داد: سال 1392 نیز از طریق معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم نهاد ریاست جمهوری سند توسعه روستایی تدوین و دستورالعمل مرتبط با آن به استانداریهای سراسر کشور ابلاغ شد. از سال 1393 نیز اجرای این دستورالعمل در قالب یک برنامه مدون به استناد برنامه پنجم توسعه در تعدادی از روستاهای خراسان رضوی در دستور کار قرار گرفت.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی گفت: پارسال همزمان با ابلاغ برنامه ششم توسعه، بر اساس جزء یک بند الف ماده 27 قانون برنامه ششم توسعه دولت ملزم شد برای همه روستاهای کشور تا پایان این برنامه سند توسعه پایدار تدوین کند.
وی افزود: بر همین اساس در گام نخست تدوین سند توسعه پایدار در 2 430 روستای دارای دهیاری از خراسان رضوی آغاز شد که از این تعداد تهیه سند برای 467 روستا تا پایان پارسال انجام گرفت.
او ادامه داد: در راستای تدوین سند توسعه پایدار برای روستاهای خراسان رضوی مهمترین موضوع این است که چگونه می توان با جلب مشارکت مردم به توسعه پایدار رسید. برخی روستاها در استان پیش از دستورالعمل کشوری مبنی بر تدوین سند توسعه پایدار، به اهمیت جلب مشارکت مردم در امور روستا پی برده و از مرحله تدوین سند گذشته بودند و هم اینک این روستاها در حال اجرای برنامه های توسعه خود هستند.
همدمی نژاد گفت: بر این اساس 29 روستا در خراسان رضوی از مرحله تدوین سند عبور کرده بودند و فعالیتهای چشمگیری در حوزه های مختلف انجام دادند که به عنوان مدل های توسعه پایدار روستایی معرفی شد.
وی افزود: از آنجا که مناطق اطراف این روستاها نیز از آنها الگو گرفتند در مجموع شمار روستاهای توسعه یافته در خراسان رضوی بیش از 29 مورد خواهد بود.
* تقویت مدیران محلی
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی ادامه داد: جلب مشارکت مردم در روستا به عنوان کاملترین برنامه توسعه در دنیا مطرح است و در این نوع مدل توسعه مردم وارد عمل می شوند لذا طرح بطور کامل اجرا می شود و تا مدتها ماندگار است.
وی نخستین عامل موثر توسعه پایدار روستایی را توسعه فرهنگی ذکر و بیان کرد: اگر فرهنگ یک روستا به سمت جلب مشارکت پیش رود آن روستا به یک منطقه توسعه یافته مبدل خواهد شد. ایجاد تنها یک شرکت توسعه روستایی در روستا نماد توسعه آن منطقه است، به این معنا که کار توسط مردم در حال انجام و مشارکت اقتصادی و اجتماعی محقق شده است و همین شاخص توسعه پایدار می باشد.
همدمی نژاد گفت: اگر سازمانهای مردم نهاد وارد موضوع توسعه در روستا شوند توسعه اتفاق می افتد، اگر هم مطالعه ای بخواهد برای ایجاد توسعه در روستا انجام گیرد باید تشکلهای محلی روستایی و فرهیختگان محور آن قرار گیرند.
وی افزود: اشتباه کلی در تدوین برنامه های کلان کشوری این است که برنامه ها از بالا به پایین نوشته می شوند در حالی که باید برنامه ها را از پایین به بالا نوشت و این مهم توسط مدیران محلی میسر می شود. در واقع تقویت مدیران محلی می تواند اقدام اصلی در رسیدن به توسعه پایدار روستایی باشد.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی ادامه داد: روستای اس جیل در شهرستان چناران، روستای فروتقه در کاشمر، روستای مزده در خلیل آباد، روستای جزین در بجستان و روستای حصار زبرخان در شهرستان نیشابور از جمله روستاهای توسعه یافته ای در این استان هستند که بدون دستورالعمل کشوری برای خود فعالیت تعریف کردند تا در یک بخش به موفقیت برسند.
بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 تعداد یک میلیون و 733 هزار و 121 نفر از جمعیت شش میلیون و 434 هزار و 501 نفری خراسان رضوی در قالب 516 هزار و 419 خانوار در سه هزار و 281 نقطه روستایی این استان زندگی می کنند که از این تعداد 882 هزار و 815 نفر مرد و 850 هزار و 306 نفر زن هستند.
7489/1858
انتهای پیام جلب مشارکت مردم برای رسیدن به پیشرفت اجتماعی و اقتصادی همواره دغدغه مسئولان در هر نظام خواستار توسعه بوده و بر این اساس در ایران نیز طی سالهای اخیر برنامه ریزیها به همین سمت و سو هدایت شده است.
برای رسیدن به توسعه پایدار در مناطق روستایی و عشایری که مهمترین بخش از جامعه انسانی در اهداف کلان اقتصادی و اجتماعی به شمار می روند، تدوین سند توسعه برای هر روستا در دستور کار قرار گرفت و براساس آن برنامه ریزیهایی انجام شد.
بی تردید می توان یکی از موفقیتهای دولت یازدهم را در رسیدن به توسعه پایدار روستایی افزایش جلب مشارکت مردم در قالب سمنها و تشکلهای مردم نهاد دانست که منجر به توفیقاتی در روستاها و مناطق عشایری کشور از جمله خراسان رضوی شده است.
* اهمیت نقش مردم در توسعه روستا
یک جامعه شناس به خبرنگار ایرنا گفت: مشارکت، کنش یا فعالیتی هدفمند است که براساس اراده اعضای جامعه انجام می گیرد و در شکل دادن و رسیدن به توسعه پایدار جامعه و رفاه اجتماعی نقش مهمی ایفا می کند.
سید کمال الدین حسینی اظهار داشت: نمود عینی مشارکت مردمی در اداره جامعه را می توان در قالب انجمنها، سمنها و نهادهای محلی و غیردولتی دید.
وی ادامه داد: مشارکت مردم در اداره کشور نوعی تقسیم قدرت به شمار می رود و باعث خشنودی اجتماعی می شود. در واقع وقتی مردم احساس کنند در مدیریت امور نقش ایفا می کنند احساس رضایت پیدا کرده و برای پیشرفت جامعه خود تلاش می کنند.
معاون آموزشی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی گفت: مشارکت مردم در اداره جامعه فواید و کارکردهای متفاوتی دارد. در وهله نخست مشارکت مردم منجر به تقویت روابط بین گروهی و ارتقای سلامت اجتماعی شده و انسجام اجتماعی بوجود می آورد.
وی گفت: لازمه رسیدن به سلامت فرهنگ، پیوستگی اجتماعی و همبستگی بین اعضای جامعه است. زمانی جامعه ای قوی و مستحکم می شود که پیوستگی اجتماعی بین مردم آن بالا باشد. مشارکت مردمی نیز یکی از مولفه های سرمایه اجتماعی است لذا زمانی که مشارکت مردم در مدیریت امور یک روستا محقق می شود احساس تعلق جامعه محلی افزایش یافته و منجر به تقویت هویت روستایی می شود.
حسینی افزود: زمانی که هویت روستایی تقویت شود میزان ماندگاری مردم در روستاها و اعتماد به نفس آنان افزایش می یابد. مردم نسبت به اقدامات توسعه ای احساس مالکیت می کنند و میزان اثرگذاری اجرای طرحها و برنامه ها بیشتر می شود.
وی ادامه داد: زمانی که مشارکت اجتماعی در روستا محقق شود، تدوین طرحها و برنامه ها متناسب با نیازهای واقعی مردم خواهد بود و در این صورت روند اجرا و تحقق طرحها نیز شتاب می گیرد. همچنین در صورت تحقق مشارکت اجتماعی در روستاها مقاومت مردم نسبت به اجرای هر نوع برنامه کاهش می یابد. مشارکت مردم در اجرای طرحها هزینه ها را نیز کاهش می دهد و فعالیتهای خلاقانه و نوآورانه نیز افزایش می یابد.
این ئجامعه شناس گفت: مشارکت از سطوح مختلفی برخوردار است. مجموعه های مدیریتی خیلی به لایه های عمیق مشارکت نمی پردازند زیرا فاقد دانش لازم در این زمینه هستند در صورتی که باید از آگاهی کافی در این زمینه برخوردار باشند.
مدیرکل سابق دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی افزود: مردم می توانند مروجان و سفیران رفتارهای اجتماعی مطلوب در کشور باشند و توسعه پایدار بدون مشارکت مردم محقق نمی شود.
وی اظهار داشت: در طول فعالیت دولت یازدهم توسعه در قالب گسترش تشکلهای مردم نهاد در دستور کار قرار گرفت و در همین راستا تعداد 540 سمن و تشکل مردم نهاد خراسان رضوی سال 1392 با رشد 115 درصدی به هزار و 162 تشکل در پایان سال 1396 رسید.
حسینی افزود: این تشکلها در موضوعات مختلف از جمله مسائل مرتبط با مدیریت روستا و مناطق عشایری در خراسان رضوی شکل گرفته و زمینه ساز توسعه شدند. ظرف چند سال اخیر تشکلها در روستاهای خراسان رضوی گسترش جغرافیایی پیدا کردند و به تشکلهای موفقی تبدیل شدند، از جمله تشکل زیست محیطی که در روستای ازغد از توابع شهر طرقبه شکل گرفته است.
* 29 روستا الگوی توسعه پایدار در خراسان رضوی
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تاکنون 29 روستا به عنوان الگوی توسعه پایدار برای سایر روستاهای دارای دهیاری، در این استان معرفی شده اند.
محمدعلی همدمی نژاد افزود: برخی از این روستاها پیش از تدوین سند توسعه پایدار برای مناطق روستایی در خراسان رضوی مسیر پیشرفت را آغاز کرده بودند. به عنوان مثال سال 1390 در روستای اسوه اقدامی ابداعی در قالب رسیدن به توسعه انجام شد.
وی ادامه داد: سال 1392 نیز از طریق معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم نهاد ریاست جمهوری سند توسعه روستایی تدوین و دستورالعمل مرتبط با آن به استانداریهای سراسر کشور ابلاغ شد. از سال 1393 نیز اجرای این دستورالعمل در قالب یک برنامه مدون به استناد برنامه پنجم توسعه در تعدادی از روستاهای خراسان رضوی در دستور کار قرار گرفت.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی گفت: پارسال همزمان با ابلاغ برنامه ششم توسعه، بر اساس جزء یک بند الف ماده 27 قانون برنامه ششم توسعه دولت ملزم شد برای همه روستاهای کشور تا پایان این برنامه سند توسعه پایدار تدوین کند.
وی افزود: بر همین اساس در گام نخست تدوین سند توسعه پایدار در 2 430 روستای دارای دهیاری از خراسان رضوی آغاز شد که از این تعداد تهیه سند برای 467 روستا تا پایان پارسال انجام گرفت.
او ادامه داد: در راستای تدوین سند توسعه پایدار برای روستاهای خراسان رضوی مهمترین موضوع این است که چگونه می توان با جلب مشارکت مردم به توسعه پایدار رسید. برخی روستاها در استان پیش از دستورالعمل کشوری مبنی بر تدوین سند توسعه پایدار، به اهمیت جلب مشارکت مردم در امور روستا پی برده و از مرحله تدوین سند گذشته بودند و هم اینک این روستاها در حال اجرای برنامه های توسعه خود هستند.
همدمی نژاد گفت: بر این اساس 29 روستا در خراسان رضوی از مرحله تدوین سند عبور کرده بودند و فعالیتهای چشمگیری در حوزه های مختلف انجام دادند که به عنوان مدل های توسعه پایدار روستایی معرفی شد.
وی افزود: از آنجا که مناطق اطراف این روستاها نیز از آنها الگو گرفتند در مجموع شمار روستاهای توسعه یافته در خراسان رضوی بیش از 29 مورد خواهد بود.
* تقویت مدیران محلی
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی ادامه داد: جلب مشارکت مردم در روستا به عنوان کاملترین برنامه توسعه در دنیا مطرح است و در این نوع مدل توسعه مردم وارد عمل می شوند لذا طرح بطور کامل اجرا می شود و تا مدتها ماندگار است.
وی نخستین عامل موثر توسعه پایدار روستایی را توسعه فرهنگی ذکر و بیان کرد: اگر فرهنگ یک روستا به سمت جلب مشارکت پیش رود آن روستا به یک منطقه توسعه یافته مبدل خواهد شد. ایجاد تنها یک شرکت توسعه روستایی در روستا نماد توسعه آن منطقه است، به این معنا که کار توسط مردم در حال انجام و مشارکت اقتصادی و اجتماعی محقق شده است و همین شاخص توسعه پایدار می باشد.
همدمی نژاد گفت: اگر سازمانهای مردم نهاد وارد موضوع توسعه در روستا شوند توسعه اتفاق می افتد، اگر هم مطالعه ای بخواهد برای ایجاد توسعه در روستا انجام گیرد باید تشکلهای محلی روستایی و فرهیختگان محور آن قرار گیرند.
وی افزود: اشتباه کلی در تدوین برنامه های کلان کشوری این است که برنامه ها از بالا به پایین نوشته می شوند در حالی که باید برنامه ها را از پایین به بالا نوشت و این مهم توسط مدیران محلی میسر می شود. در واقع تقویت مدیران محلی می تواند اقدام اصلی در رسیدن به توسعه پایدار روستایی باشد.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی ادامه داد: روستای اس جیل در شهرستان چناران، روستای فروتقه در کاشمر، روستای مزده در خلیل آباد، روستای جزین در بجستان و روستای حصار زبرخان در شهرستان نیشابور از جمله روستاهای توسعه یافته ای در این استان هستند که بدون دستورالعمل کشوری برای خود فعالیت تعریف کردند تا در یک بخش به موفقیت برسند.
بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 تعداد یک میلیون و 733 هزار و 121 نفر از جمعیت شش میلیون و 434 هزار و 501 نفری خراسان رضوی در قالب 516 هزار و 419 خانوار در سه هزار و 281 نقطه روستایی این استان زندگی می کنند که از این تعداد 882 هزار و 815 نفر مرد و 850 هزار و 306 نفر زن هستند.
7489/1858
کپی شد
