بر این اساس، عزاداری برای شهادت امام حسین(ع) می بایست با کارکرد اجتماعی خود باعث تغییر در زندگی مومنان سوگوار شود و از آنجا که پیامش تاکید بر فریضه امر به معروف و نهی از منکر است تاثیری مستقیم بر کاهش ناهنجاریهای اجتماعی داشته باشد.
به همین خاطر همچنانکه که شهید آیت الله مطهری تاکید کرد، نهادی که ریشه در رخدادی کهن و اعتقادی دارد و می تواند همچون سلاحی پرقدرت در جنگ با ناهنجاریها، بی اخلاقیها و انحرافات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همیشه زنده و پویا باشد خود نیازمند پاسداری از بدعتها و انحرافات است.
واقعه عاشورا طی سالهای متمادی از سوی برخی نابخردان و دشمنان مورد تحریف قرار گرفته و بدعتهایی در مراسم عزاداری را سبب شد که بعضا به صورت بیان داستانهای دروغین، شخصیت سازیها و حرکات غیرعقلانی در روضه خوانیها، مجالس سوگواری و هیاتهای مذهبی جلوه یافته است.
در این چارچوب نهاد روحانیت و روحانیون عالم تاکنون تلاشهایی گسترده در زدودن بدعتها و انحرافات با پررنگ کردن سنتهای پاک عزاداری داشته اند اما همچنان شاهد مواردی هستیم که از درون مراسم سوگواری سربرآورده و می تواند ذهن جوانان را نسبت به هدف قیام عاشورا و دین دچار اعوجاج و انحراف نماید.
این موضوع در میزگردی با عنوان 'بدعتها و سنتهای محرم' با حضور معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان، مسئول پژوهش و آموزش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این ستان در مشهد مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
* محبت امام حسین(ع) در قلبها جاری است
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: پیامبر اسلام درباره شخصیت امام حسین(ع)، هدف و منشی که آن حضرت داشت می فرمایند 'برای حسین در قلوب مومنان محبت و عشقی است که هرگز به سردی نمی گراید.'
حجت الاسلام علی اکبر نوایی افزود: این حرارت عشق می باشد که خداوند متعال در قلوب مومنان نسبت به امام حسین (ع) ایجاد کرده و طبیعی است به صورت ناخودآگاه در دلهای انسانهای عاشق، شیفته و مومن و حتی افراد آزادیخواه و نواندیش محبتی ایجاد کند که هرگز به خاموشی نمی گراید.
وی ادامه داد: محبت نسبت به امام حسین(ع) در دل انسانهای مومن، آزادیخواه، آزاده و نواندیش وجود دارد وعزت و کرامت انسانی را طلب می کند، این محبت در دلهای همه وجود دارد و تنها مربوط به به ایمان مذهبی نیست.
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان گفت: امام حسین(ع) در سراسر عالم شیفتگانی دارد چنانکه حتی در قسمتهایی از جزایر فیلیپین و دریای کارائیب گرایش به اباعبدالله(ع) در قالب مراسمی با عنوان 'حسی' در روز دهم محرم برگزار می شود.
وی افزود: وظیفه داریم نسبت به عاشورای حسینی و نهضتی که حضرت برپا کردند عاشقانه و با شیفتگی کامل راه آن امام همام را پاس بداریم و از رشادتها و از خودگذشتگی هایش تجلیل کنیم.
* بدعت در عاشورا ناشی از نگاه احساسی
حجت الاسلام نوایی ادامه داد: نگاه به حادثه عاشورا در دو بعد قابل بررسی است. یک دیدگاه آن است که به نهضت و حرکت عاشورا به صورت کاملا احساسی نگریسته می شود. تکیه صرف به اینکه امام حسین(ع) دردانه عالم هستی است و به عنوان سبط پیامبر اسلام و کسی که رسول اکرم(ص) فرموده 'حسین از من و من از حسین هستم' موجب این دیدگاه احساسی است.
وی گفت: این رویکرد باعث یک سری برداشتهای سطحی از روایات مرتبط با امام حسین(ع) شده است. در حقیقت منظور پیامبر اسلام از فرمایششان نسبت به امام حسین(ع) جنبه رسالت داشته لذا جنبه خویشاوندی ندارد اما تعمق ناکافی در آن باعث یک سلسله نگاههای سطحی شده است.
معاون حوزه علمیه خراسان افزود: در سطح جامعه به حادثه عاشورا از دیدگاه احساسی نگریسته و یک ماتم و تراژدی تاریخی تلقی می شود. از این منظر گریه برای امام حسین(ع) اصالت پیدا می کند. گرچه گریه برای امام حسین(ع) مساله بسیار مهمی است، گریه برای عاشورا و مصیبتهایی که در آن بوجود آمد به مثابه شرکت در حماسه عاشورا است اما گریه در دیدگاه احساسی نسبت به عاشورا، خود هدف می شود.
وی ادامه داد: وقتی گریه اصالت پیدا می کند تلاش می شود که در جلسات عزاداری مردم فقط گریانده شوند. وقتی که ماتم گونه به حادثه عاشورا نگریسته شود جنبه های تحلیلی، زمانمند، جامعه شناختی، روان شناختی، معرفت شناختی، هدف شناختی و انسان شناختی در حادثه کربلا دیده نمی شوند و فقط به جنبه احساسی آن توجه می شود.
حجت الاسلام نوایی گفت: نگاه احساسی صرف به مساله عاشورا باعث می شود که گریه اصالت پیدا کند و وقتی گریه اصالت پیدا می کند، ابزارهای گریاندن متنوع می شود و اینجاست که یک سلسله سنتها سر بر می آورند. برخی سنتها جنبه ارزشی دارند اما برخی دیگر صورت بدعت و نوآوری پیدا می کنند و آنچه نباید اتفاق افتد، رخ می دهد. بدعت چیزی است که خود امام حسین (ع) هم نمی خواهد اما دیگران آن را ایجاد می کنند.
وی اظهار داشت: وقتی حادثه عاشورا از دیدگاه ماتم و احساس نگریسته شود نوآوریهایی را در مراسم عزاداری بوجود می آورد که به آن بدعت گفته می شود.
* ثبت میراث معنوی، پایه ای برای علتیابی بدعت
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز میزگرد ایرنا در مشهد گفت: یکی از وظایف این سازمان جمع آوری اسناد تاریخی، گردآوری سنتها، آداب و رسوم جاری در کشور است که در قالب مطالعات مردم شناسی انجام می شود.
فرزاد قندهاریزاده اظهار داشت: پیش از این ثبت آثار ملی در قالب آثار تاریخی مادی مانند محوطه و آثار باستانی و غیره ثبت می شد اما سازمان میراث فرهنگی از چند سال پیش نسبت به ثبت میراث معنوی در قالب سنتها و مراسم اهتمام ورزیده است. ثبت میرات معنوی می تواند پایه و مبنایی برای تحلیل تغییرات در سنتها، آداب و رسوم و قابل شناسایی برای نسل آینده باشد. پایه این مطالعات مواردی است که سالها در بین مردم رواج داشته اند.
وی افزود: سازمان میراث فرهنگی تاکنون 30 مورد از سنتها، مراسم، آداب و رسوم را از خطه خراسان در قالب میراث ناملموس یا معنوی به ثبت ملی رسانده است. در برخی موارد افرادی از مشهد یا شهرستانهای مختلف خراسان رضوی با اداره کل میراث فرهنگی تماس می گیرند و آیینهایی را که در مناسبتهای مختلف در محل زندگیشان اجرا می شود و از دیدگاه آنان سابقه تاریخی دارد معرفی می کنند تا توسط این نهاد مورد بررسی قرار گیرد.
این مردم شناس 'مراسم تعزیه کاشمر، مراسم 28 صفر در مشهد، پرده خوانی، شبیه خوانی، علم گردانی و نخل گردانی' را از جمله آیینهایی برشمرد که از خراسان رضوی در فهرست میراث ناملموس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ثبت شده اند.
وی ادامه داد: مستندنگاری مراسم و آیینهایی که در محرم یا مناسبتهای مذهبی مختلف توسط سازمان میراث فرهنگی انجام می شود می تواند پایه بررسی تغییرات یا احتمالا بدعتها در مراسم سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) برای پژوهشگران باشد تا بتوانند پرسشها را پاسخ دهند.
* برجسته کردن آسیبها در مراسم عزاداری
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز میزگرد ایرنا گفت: مخالف این عقیده هستم که مساله عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) را با بدعت و مسائل خرافه عجین کنند. اینکه در مورد هیات های مذهبی و عزاداری برای امام حسین (ع) صحبت از بدعت، آسیب و خرافه می کنیم، ظلم به آن حضرت است.
عبدالله ابراهیمی احمدی اظهار داشت: صحبت از بدعت در مراسم عزاداری از آن جهت ظلم به امام حسین(ع) است که به جای پرداختن به ارزشمندی، تقدس و زیباییهای این مراسم، به نقد بدعتها و آسیبهای آن در رسانه می پردازیم. سالهاست که به آسیب شناسی مراسم عزاداری برای اباعبدالله حسین(ع) مشغولیم و آنقدر در این آسیب شناسیها صحبت از بدعت و انحراف کرده ایم که خانواده ها را نسبت به فرستادن فرزندانشان به مراسم نگران نموده ایم.
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: به عقیده من هر آنچه در عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) و خاندان ایشان وجود دارد زیبا است اما بطور معمول در هر برنامه یا مراسم یا حتی در عمل به تکالیف دینی خطاها و آسیبهایی وجود دارد ولی اینکه در حوزه عزاداری امام حسین(ع) به شدت به بدعتها بپردازیم و دنبال آسیبها باشیم، ظلم به آن حضرت است.
وی ادامه داد: در حوزه مراسم عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) بدعت و خرافه و آسیب زیادی وجود ندارد. سالها در جمهوری اسلامی در خصوص بدعت و انحرافات و خرافات در این مراسم فعالیت پژوهشی و فرهنگی انجام شده است. 15 سال پیش گروهی از پژوهشگران در ایام عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) در چهار ورودی حرم مطهر رضوی در مشهد مستقر شدند و هر آنچه را آسیب و بدعت در مراسم بود جمع آوری کردند و تحویل مراجع عظام تقلید دادند. این مهم منجر به صدور فتاوی مراجع و انتشار چندین کتاب شد.
ابراهیمی احمدی گفت: آسیبهای مختلف در حوزه عزاداری، مداحی، هیات گردانی، اشعار مربوط به مداحی و مقتل خوانی توسط پژوهشگران استخراج و تحلیل و بررسی شد سپس در قالب کتابچه هایی منتشر و به صورت 'احکام عزاداری درست' به هیاتها و دست اندرکاران آموزش منتقل گردید.
وی افزود: قمه زنی، سینه خیز رفتن تا حرم مطهر رضوی، استفاده بیش از حد از کتلها و علمها از موارد آسیب زای عزاداری برای سالار شهیدان بود که امروز در خراسان رضوی حذف شده اند و هیاتها در حرم بیشتر به سینه زنی می پردازند. هم اینک نیز بعضا در مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) حرکاتی مانند سینه زدن بر بدن برهنه یا نام امام حسین(ع) را پشت سر هم تکرار کردن دیده می شود که تذکرات لازم به خاطیان در این خصوص داده می شود.
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: وقتی صبحت از بدعت می کنیم منظور چیز نوینی است که در مراسم بوجود آمده و با شرع و عقل مطابقت ندارد اما اگر آن پدیده نوین با شرع و عقل مطابقت داشته باشد آرام آرام به سنت تبدیل می شود که نیاز به مراقبت دارد.
وی گفت: انسانها به فرهنگ و تمدنشان زنده هستند اما بدعت همانند مار افعی است که دور دین چسبیده و باید آرام آن را مهار کرد. در غیر این صورت دین را از بین می برد. امام حسین(ع) در جریان کربلا بخاطر مبارزه با بدعت و انحرافات در دین شهید شد.
* سنتهای ارزشمند در عزاداری
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: سنتهای عاشورایی را باید به دو گروه تقسیم کرد. یک گروه مربوط به سنتهای ارزشی می باشد که جنبه تکاملی دارد و گروه دوم سنتهای بازدارنده است. سنتهای ارزشی را باید پاس داشت و با سنتهای ضدارزشی که جنبه انحرافی دارد مقابله و از تبدیل آنها به سنت جلوگیری کرد.
وی افزود: در سنتهای ارزشی برای عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) همواره 'پرچم سرخ برافراشته' از سنتهای ارزشمند عاشورا است. این پرچم نماد عظمتی است که بیان می دارد باید با بسترسازی بتوان در هر زمان جلاد تاریخ را از بین برد.
حجت الاسلام نوایی ادامه داد: برپایی تعزیه از سنتهای ارزشمند عاشورا است اما نباید این تعزیه تبدیل به تعبیه شود، به این معنا که در تعبیه مردی را به صورت زن و زنی را به صورت مرد درآورند، تعزیه ای که در قالب درآوردن شبیه امام حسین و یاران باوفایش باشد اشکالی ندارد اما اگر به صورت تعبیه درآید حرام است.
وی گفت: در قالب یکی از سنتهای ارزشمند در عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) زنان در شهر آستانه اشرفیه شب یازدهم محرم به تبعیت از زنان قبیله بنی اسد به حرکت درمی آیند، نمادی از جسد یکی از شهدای عاشورا بر دوش می گیرند و به صورت نمادین آن را دفن می کنند.
معاون حوزه علمیه خراسان افزود: خیمه سوزان که منجر به برانگیختن احساسات در روز عاشورا شود یا برپایی محفل شیرخوارگان حسینی در نخستین جمعه ماه محرم، مراسم قفل بندی در گیلان که به منزله بستن قفل بر دستان ظالم است و علم برپا کردن بدون نشانه صلیب بر بالای آن همگی از سنتهای ارزشمند عزاداری برای عاشورا است که امروزه در کشور رواج دارند.
* بدعتها، خرافات و انحرافات
معاون حوزه علمیه خراسان در ادامه به بدعتها، خرافات و انحرافات در مراسم عزاداری نیز اشاره و بیان کرد: استفاده از موسیقی غنایی در مراسم عزاداری که همراه با ساز و آواز می باشد حرام است اما استفاده از موسیقی آیینی ایرادی ندارد.
وی ادامه داد: قمه زنی در مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) حرام است زیرا پشت این کار دشمن به ویژه صهیونیستها قرار دارند که به ترویج آن دامن زده اند.
حجت الاسلام نوایی گفت: همچنین آیین خونچه گردانی که نمادی از برگزاری مراسم عروسی برای حضرت قاسم بن حسن است و در بندرعباس برگزار می شود هم جزو بدعتهای عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) به شمار می رود. برهنه شدن، سینه خیز رفتن، اصالت دادن به عزاداریها و ادامه دادن آنها تا بامداد بگونه ای که عزاداری بر تکالیف دینی مقدم شود نیز از جمله بدعتهای عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) محسوب می شوند.
وی حمل عکسهای منتسب به امام حسین(ع) یا حضرت ابوالفضل العباس، تطویل در خواندن برخی دعاها یا مقتل خوانی و مداحی، گل مالی بدن، آرایشهای سر و بدن بگونه ای که اسم آن حضرت یا شهدای کربلا را بر سر می تراشند یا بر روی بدن می کشند همه اینها آسیب مراسم عزاداری است.
او افزود: در برخی شعرخوانیها یا مداحیها و ذکر مصیبها نیز موارد یا داستانهایی نقل می شود که واقعیت ندارند. معمولا اینگونه موارد از کتابهایی نقل می شود که فقط هدفشان انتقال ماتم به جامعه است و به مساله عاشورا از دیدگاه ماتم گونه آن توجه کرده اند. از آنجا که در این کتابها به واقعه عاشورا به صورت ماتم نگریسته می شود، ماتم برای واقعه عاشورا اصالت پیدا می کند سپس گریاندن اصالت پیدا می کند و در نهایت ساختن یک حادثه دروغین اصالت پیدا می کند.
معاون حوزه علمیه خراسان ادامه داد: حادثه سازی و شخصیت سازی برای واقعه عاشورا حرام است اما این مورد به وفور در عزاداریها دیده می شود.
* تغییرات در نحوه عزاداری
کارشناس مردمشناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی هم در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: ریشه سوگواری در ایران به زمان سوگ سیاوش بازمی گردد نمونه هایی از سوگواری در ایران قبل از اسلام وجود دارد.
قندهاریزاده اظهار داشت: در دوران صفوی به مسائل و اعتقادات شیعه بهای زیادی داده شد سپس مردم فضا را برای سوگواری مهیا دیدند و آزادانه به سوگواری برای امام حسین(ع) پرداختند گرچه قبل از آن مراسم عزاداری به صورت پنهان و به اشکال خاصی برگزار می شد.
وی ریشه یابی عزاداری برای مراسم اباعبدالله الحسین(ع) را نیاز به مطالعات بسیار زیاد در سطحی گسترده ذکر و بیان کرد: فرهنگ یک جریان پویا است. اینکه در اشعار و مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) تغییراتی بوجود می آید یا آهنگ مراسم تغییر می کند بر اساس نیاز روز جامعه است. به هرحال ایجاد تنوع و تغییر در مراسم منجر به جذب جوانان به هیاتهای عزاداری می شود.
کارشناس مردمشناسی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود: طی 100 سال اخیر در آهنگهای مربوط به عزاداری تغییرات زیادی رخ داده است. مراسم عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) در مساجد تغییر کرده و تنها هیاتهای قدیمی هنوز سنتهای گذشته را بجا می آورند.
وی ادامه داد: معتقدم که شیوه های عزاداری باید جوانپسند باشد. وقتی جوان ببیند که شیوه عزاداری با خواسته هایش منافات دارد از مراسم دور می شود. افرادی که هیاتهای مذهبی و عزاداریها را مدیریت می کنند باید بر اساس نیاز روز جامعه تغییراتی در شکل و شیوه عزاداری ایجاد کنند.
او گفت: در این میان بسیار مهم است که به مداحان و برگزارکنندگان مراسم عزاداری آگاهیهای لازم داده شد که تغییرات در سوگواریها ا منجر به بدعت و آسیب به اصل عزاداری نشود. خیلی از فعالیتها باید انجام شود تا منجر به ایجاد یک وفاق اجتماعی گردد. برگزاری سنتهایی مانند روضه خوانی، شبیه خوانی و نذریها نیاز به یک وفاق اجتماعی دارد.
قندهاریزاده اظهار داشت: اگر بتوان از این وفاق اجتماعی به درستی استفاده کرد می توان هنجارها و بسیاری از فرهنگها را در این قالب بین مردم رواج داد.
* ملاک تشخیص بدعتها
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: با وفاق اجتماعی و همسو کردن مراسم عزاداری امام حسین(ع) با نیاز جامعه موافق نیستم زیرا معتقدم اگر این تغییرات در مراسم متناسب با شرع باشد اشکالی ندارد اما در غیر این صورت تغییرات در مراسم درست نیست.
ابراهیمی احمدی اظهار داشت: هم ریشه بدعتها در عزاداری و هم ملاکهای تشخیص بدعت از غیر بدعت در این مراسم شناسایی شده اند. ریشه بدعت از جهل عمومی و برخورد ذیرکانه منافقانی نشات می گیرد که با اسلام دشمنی دارند لذا باید عزاداریها را از این بدعتها مصون بداریم و حفظ کنیم.
وی افزود: اگر برخی از سنتهای عزاداری توسط عالمان دینی تایید شده اند این رسوم مربوط به گذشته است زیرا در آن زمان رسانه ها وجود نداشتند که دخالت دین را در نحوه عزاداری برای امام حسین(ع) کمرنگ کنند. در گذشته فقط یک عالم دینی در مورد بد یا خوب بودن شیوه عزاداری اظهار نظر می کرد و اظهارنظرش ملاک عمل بود.
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: هم اینک تاثیر رسانه، هنر و ارتباطات جدید مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) را دستخوش دگرگونیهایی کرده که تبدیل به بدعت شده اند.
وی گفت: ملاک ما برای برگزاری مراسم عزاداری درست، این نیست که شیوه مشروع در عزاداری مطلوب جوانان باشد یا نباشد. ملاک تشخیص بدعتها و انحرافات در مراسم عزاداری سه مورد عقل سالم منبعث از آگاهی، شرع و دین و داشتن علم است.
او افزود: برای حذف بدعتها باید بررسی کرد کدام گروهها، نهادهای فرهنگی و اجتماعی می توانند آنها را کمرنگ کنند و به جوانان سمت و سوی درست برای شرکت در مراسم عزاداری دهند.
* تحریفها از واقعه عاشورا
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان هم در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد به تشریح انواع تحریفها از حادثه عاشورا اشاره و بیان کرد: بطور دائم برخی روحانیون در منبرها به نقل از امام حسین(ع) می گویند 'من برای امر به معروف قیام کردم'. باید این حرف معنا شود.
حجت الاسلام نوایی اظهار داشت: امام حسین(ع) زمانی که نخستین تیر دشمن به خیمه جبهه آن حضرت خورد رو به صحابه اش فرمود 'این تیرها فرستاده این قوم به سوی شما هستند، با اینها مبارزه کنید' لذا هیچگاه صحبت از امر به معروف نشده است.
وی افزود: اگر فردی واقعه عاشورا را به درستی بشناسد به تحریف از آن بها نمی دهد. متاسفانه مواردی در نظام تبلیغات مذهبی کشور دیده می شود که واقعه عاشورا در آن تحریف شده چون برخی مبلغان واقعه شناس نیستند.
معاون حوزه علمیه خراسان ادامه داد: از آنجا که عشق به اسطوره وجود دارد و اسطوره گرایی اتفاق افتاده متاسفانه در برخی از موارد تبلیغات مربوط به واقعه عاشورا، شخصیت تحریف شده است. خود امام حسین(ع) تحریف و باعث شده که درباره آن حضرت در کربلا غلو شود.
وی گفت: می گویند امام حسین(ع) در روز عاشورا 300 هزار نفر را کشتند. عقل می گوید اگر ایشان در هر ثانیه سه نفر هم کشته باشند 83 ساعت وقت نیاز است یا اینکه حضرت ابوالفضل العباس 25 هزار نفر را کشت که به هیچوجه با عقل تناسب ندارد.
حجت الاسلام نوایی افزود: 'هاشم مرقال' از صحابه امام علی(ع) است و در جنگ صفین به شهادت رسید اما در موارد تحریف عاشورا از حضور او در کربلا نقل شده است. در حالی که از جنگ صفین تا واقعه عاشورا سه دهه فاصله است بعد می گویند که حادثه عاشورا تمام شده بود، هاشم مرقال از زمین بیرون آمد و با شمشیرش 15 هزار نفر را کشت.
وی ادامه داد: از دیگر موارد تحریف عاشورا این است که گفته می شود 'ام لیلا' مادر حضرت علی اکبر یا 'شهربانو' در کربلا حضور داشتند، در حالی که هیچیک از آنان در کربلا حضور نداشتند. یا گفته می شود که 'ام لیلا' در مدینه بوده و گفته که 'اگر علی اکبر برگردد، از مدینه تا کربلا ریحان خواهم کاشت' ولی این صحبت به هیچوجه عقلانی نیست.
معاون حوزه علمیه خراسان گفت: از آنجا که در اسطوره گرایی حالت احساسی بر عقلانیت غلبه می کند باعث بوجود آمدن تحریفها در یک واقعه تاریخی و واقعه سازی می شود لذا وقتی جوانان امروز با این تحریفات و داستان سراییها مواجه می شوند اعتقاد خود را به واقعه عاشورا از دست می دهند و آن را واقعی نمی دانند.
وی افزود: بیشترین تحریفات نسبت به واقعه عاشورا از کتابی تحت عنوان 'روضه الشهدا' مربوط به نویسنده ای به نام 'کاشفی' نشات می گیرد. کتاب 'اسرار شهاده' نیز مملو از تحریفات نسبت به واقعه عاشورا است. این کتابها زمانی مبدا نوحه خوانیها، عزاداریها و روضه خوانیها بوده اند. در همین روضه هایی که هم اینک در مراسم عزاداری برای اباعبدالله الحسین (ع) قرائت می شود نیز 40 درصد از وقایع ذکر شده توسط مداحان مشهور به هیچوجه در واقعه عاشورا نبوده است.
* در برابر تحریفه و بدعت چه کنیم؟
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان همچنین گفت: برای جلوگیری از تحریفها باید آگاهی جامعه نسبت به حقیقت عاشورا افزایش یابد. مطالعه خوب و زمانمند انجام گیرد و واقعه عاشورا و تحقیق درباره آن به عنوان طرحی برای آینده بشریت در نظر گرفته شود.
حجت الاسلام نوایی افزود: پرداختن به تحلیل جامعه شناختی عاشورا، پیامهای روزآمد حادثه عاشورا، جنبه های الهام بخش حادثه عاشورا، منش عاشورایی افراد در آن واقعه و انتقال آنها به درون جامعه می تواند از تحریفها جلوگیری کند.
وی اظهار داشت: اگر جوانان با اندیشه های بلند عاشورایی، با خصلت و منش و شخصیت افراد در واقعه عاشورا آشنا شوند و یک تبیین عقلانی، تحلیل جامعه شناختی و روانشناختی و تحلیل معرفت شناختی درباره واقعه عاشورا انجام گیرد عاشورا تبدیل به یک طرح برای همه تاریخ می شود.
او ادامه داد: واقعه عاشورا می تواند طرحی برای آینده بشریت باشد، لازمه اش این است که قضیه عاشورا را فردی نکنیم.
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: سازمان میراث فرهنگی وظیفه مستندنگاری مراسم و آیینها را دارد که ممکن است در این مراسم بدعتها و خرافه هایی نیز وجود داشته باشد.
قندهاریزاده اظهار داشت: تفسیر این اطلاعات و آگاهی دادن به جامعه نسبت به بدعتها و خرافات از وظایف سازمان میراث فرهنگی نیست بلکه این مهم در حوزه وظایف سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه های علمیه تعریف می شود. سازمان میراث فرهنگی اعتبارات پژوهشی محدودی دارد اما در مجموع باید در حوزه پاسداشت و حفظ سنتهای مناسب و پاک عزاداری تلاش کرد و این تلاش فقط از جانب سازمان میراث فرهنگی قابل انجام نیست.
وی افزود: سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه های علمیه دارای شبکه گسترده ای از مبلغان هستند که می توانند با آگاهی دادن و اطلاع رسانی مناسب به جامعه از بروز بدعتها و آسیبها در مراسم عزاداری جلوگیری کنند.
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز گفت: سازمان میراث فرهنگی زمانی که مسئولیت ثبت سنتها و آداب و رسوم را دارد باید همچنین ریشه دینی و فرهنگی آنها را بررسی و تناسب یا عدم تناسبشان را با شرع مشخص نماید.
ابراهیمی احمدی اظهار داشت: در گام نخست باید دولت با همکاری قوای قضاییه و مقننه نسبت به بدعت زدایی برنامه ریزی کند، به این نحو که قانونی برای مقابله وضع شود، بدعتگذار و مجری آن مجرم شناخته شود و نهادهای فرهنگی و رسانه ها نیز نسبت به آگاهی جامعه از بدعتها و انحرافات فعالیت کنند و رسانه ها مطالبه گر باشند.
وی افزود: اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز آموزشهای لازم را به هیاتهای مذهبی، مداحان و ذاکران اهل بیت(ع) ارائه داده است و هم اینک کمترین آسیب را در مراسم عزاداری در سطح استان شاهد هستیم.
او گفت: افرادی که دست به ترویج خرافات و داستانهای غیرواقعی در مداحی و عزاداری می زنند فاقد مجوز رسمی هستند، هرچند برخی از مداحان مجوزدار نیز برای گرم کردن مجالس مرتکب اشتباهاتی می شوند اما تعداد این اشتباهات اندک است.
این مسئول در اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: کسانی که این خرافات و داستانهای غیرواقعی را می گویند در واقع مداحان رسمی نیستند، مجوز ندارند و آموزش ندیده اند. البته مداحانی که آموزش هم دیدند بعضا برای گرم کردن مجالس مرتکب اشتباهاتی می شوند اما نادر است.
7489/1858
انتهای پیام به همین خاطر همچنانکه که شهید آیت الله مطهری تاکید کرد، نهادی که ریشه در رخدادی کهن و اعتقادی دارد و می تواند همچون سلاحی پرقدرت در جنگ با ناهنجاریها، بی اخلاقیها و انحرافات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همیشه زنده و پویا باشد خود نیازمند پاسداری از بدعتها و انحرافات است.
واقعه عاشورا طی سالهای متمادی از سوی برخی نابخردان و دشمنان مورد تحریف قرار گرفته و بدعتهایی در مراسم عزاداری را سبب شد که بعضا به صورت بیان داستانهای دروغین، شخصیت سازیها و حرکات غیرعقلانی در روضه خوانیها، مجالس سوگواری و هیاتهای مذهبی جلوه یافته است.
در این چارچوب نهاد روحانیت و روحانیون عالم تاکنون تلاشهایی گسترده در زدودن بدعتها و انحرافات با پررنگ کردن سنتهای پاک عزاداری داشته اند اما همچنان شاهد مواردی هستیم که از درون مراسم سوگواری سربرآورده و می تواند ذهن جوانان را نسبت به هدف قیام عاشورا و دین دچار اعوجاج و انحراف نماید.
این موضوع در میزگردی با عنوان 'بدعتها و سنتهای محرم' با حضور معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان، مسئول پژوهش و آموزش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این ستان در مشهد مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
* محبت امام حسین(ع) در قلبها جاری است
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: پیامبر اسلام درباره شخصیت امام حسین(ع)، هدف و منشی که آن حضرت داشت می فرمایند 'برای حسین در قلوب مومنان محبت و عشقی است که هرگز به سردی نمی گراید.'
حجت الاسلام علی اکبر نوایی افزود: این حرارت عشق می باشد که خداوند متعال در قلوب مومنان نسبت به امام حسین (ع) ایجاد کرده و طبیعی است به صورت ناخودآگاه در دلهای انسانهای عاشق، شیفته و مومن و حتی افراد آزادیخواه و نواندیش محبتی ایجاد کند که هرگز به خاموشی نمی گراید.
وی ادامه داد: محبت نسبت به امام حسین(ع) در دل انسانهای مومن، آزادیخواه، آزاده و نواندیش وجود دارد وعزت و کرامت انسانی را طلب می کند، این محبت در دلهای همه وجود دارد و تنها مربوط به به ایمان مذهبی نیست.
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان گفت: امام حسین(ع) در سراسر عالم شیفتگانی دارد چنانکه حتی در قسمتهایی از جزایر فیلیپین و دریای کارائیب گرایش به اباعبدالله(ع) در قالب مراسمی با عنوان 'حسی' در روز دهم محرم برگزار می شود.
وی افزود: وظیفه داریم نسبت به عاشورای حسینی و نهضتی که حضرت برپا کردند عاشقانه و با شیفتگی کامل راه آن امام همام را پاس بداریم و از رشادتها و از خودگذشتگی هایش تجلیل کنیم.
* بدعت در عاشورا ناشی از نگاه احساسی
حجت الاسلام نوایی ادامه داد: نگاه به حادثه عاشورا در دو بعد قابل بررسی است. یک دیدگاه آن است که به نهضت و حرکت عاشورا به صورت کاملا احساسی نگریسته می شود. تکیه صرف به اینکه امام حسین(ع) دردانه عالم هستی است و به عنوان سبط پیامبر اسلام و کسی که رسول اکرم(ص) فرموده 'حسین از من و من از حسین هستم' موجب این دیدگاه احساسی است.
وی گفت: این رویکرد باعث یک سری برداشتهای سطحی از روایات مرتبط با امام حسین(ع) شده است. در حقیقت منظور پیامبر اسلام از فرمایششان نسبت به امام حسین(ع) جنبه رسالت داشته لذا جنبه خویشاوندی ندارد اما تعمق ناکافی در آن باعث یک سلسله نگاههای سطحی شده است.
معاون حوزه علمیه خراسان افزود: در سطح جامعه به حادثه عاشورا از دیدگاه احساسی نگریسته و یک ماتم و تراژدی تاریخی تلقی می شود. از این منظر گریه برای امام حسین(ع) اصالت پیدا می کند. گرچه گریه برای امام حسین(ع) مساله بسیار مهمی است، گریه برای عاشورا و مصیبتهایی که در آن بوجود آمد به مثابه شرکت در حماسه عاشورا است اما گریه در دیدگاه احساسی نسبت به عاشورا، خود هدف می شود.
وی ادامه داد: وقتی گریه اصالت پیدا می کند تلاش می شود که در جلسات عزاداری مردم فقط گریانده شوند. وقتی که ماتم گونه به حادثه عاشورا نگریسته شود جنبه های تحلیلی، زمانمند، جامعه شناختی، روان شناختی، معرفت شناختی، هدف شناختی و انسان شناختی در حادثه کربلا دیده نمی شوند و فقط به جنبه احساسی آن توجه می شود.
حجت الاسلام نوایی گفت: نگاه احساسی صرف به مساله عاشورا باعث می شود که گریه اصالت پیدا کند و وقتی گریه اصالت پیدا می کند، ابزارهای گریاندن متنوع می شود و اینجاست که یک سلسله سنتها سر بر می آورند. برخی سنتها جنبه ارزشی دارند اما برخی دیگر صورت بدعت و نوآوری پیدا می کنند و آنچه نباید اتفاق افتد، رخ می دهد. بدعت چیزی است که خود امام حسین (ع) هم نمی خواهد اما دیگران آن را ایجاد می کنند.
وی اظهار داشت: وقتی حادثه عاشورا از دیدگاه ماتم و احساس نگریسته شود نوآوریهایی را در مراسم عزاداری بوجود می آورد که به آن بدعت گفته می شود.
* ثبت میراث معنوی، پایه ای برای علتیابی بدعت
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز میزگرد ایرنا در مشهد گفت: یکی از وظایف این سازمان جمع آوری اسناد تاریخی، گردآوری سنتها، آداب و رسوم جاری در کشور است که در قالب مطالعات مردم شناسی انجام می شود.
فرزاد قندهاریزاده اظهار داشت: پیش از این ثبت آثار ملی در قالب آثار تاریخی مادی مانند محوطه و آثار باستانی و غیره ثبت می شد اما سازمان میراث فرهنگی از چند سال پیش نسبت به ثبت میراث معنوی در قالب سنتها و مراسم اهتمام ورزیده است. ثبت میرات معنوی می تواند پایه و مبنایی برای تحلیل تغییرات در سنتها، آداب و رسوم و قابل شناسایی برای نسل آینده باشد. پایه این مطالعات مواردی است که سالها در بین مردم رواج داشته اند.
وی افزود: سازمان میراث فرهنگی تاکنون 30 مورد از سنتها، مراسم، آداب و رسوم را از خطه خراسان در قالب میراث ناملموس یا معنوی به ثبت ملی رسانده است. در برخی موارد افرادی از مشهد یا شهرستانهای مختلف خراسان رضوی با اداره کل میراث فرهنگی تماس می گیرند و آیینهایی را که در مناسبتهای مختلف در محل زندگیشان اجرا می شود و از دیدگاه آنان سابقه تاریخی دارد معرفی می کنند تا توسط این نهاد مورد بررسی قرار گیرد.
این مردم شناس 'مراسم تعزیه کاشمر، مراسم 28 صفر در مشهد، پرده خوانی، شبیه خوانی، علم گردانی و نخل گردانی' را از جمله آیینهایی برشمرد که از خراسان رضوی در فهرست میراث ناملموس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ثبت شده اند.
وی ادامه داد: مستندنگاری مراسم و آیینهایی که در محرم یا مناسبتهای مذهبی مختلف توسط سازمان میراث فرهنگی انجام می شود می تواند پایه بررسی تغییرات یا احتمالا بدعتها در مراسم سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) برای پژوهشگران باشد تا بتوانند پرسشها را پاسخ دهند.
* برجسته کردن آسیبها در مراسم عزاداری
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز میزگرد ایرنا گفت: مخالف این عقیده هستم که مساله عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) را با بدعت و مسائل خرافه عجین کنند. اینکه در مورد هیات های مذهبی و عزاداری برای امام حسین (ع) صحبت از بدعت، آسیب و خرافه می کنیم، ظلم به آن حضرت است.
عبدالله ابراهیمی احمدی اظهار داشت: صحبت از بدعت در مراسم عزاداری از آن جهت ظلم به امام حسین(ع) است که به جای پرداختن به ارزشمندی، تقدس و زیباییهای این مراسم، به نقد بدعتها و آسیبهای آن در رسانه می پردازیم. سالهاست که به آسیب شناسی مراسم عزاداری برای اباعبدالله حسین(ع) مشغولیم و آنقدر در این آسیب شناسیها صحبت از بدعت و انحراف کرده ایم که خانواده ها را نسبت به فرستادن فرزندانشان به مراسم نگران نموده ایم.
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: به عقیده من هر آنچه در عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) و خاندان ایشان وجود دارد زیبا است اما بطور معمول در هر برنامه یا مراسم یا حتی در عمل به تکالیف دینی خطاها و آسیبهایی وجود دارد ولی اینکه در حوزه عزاداری امام حسین(ع) به شدت به بدعتها بپردازیم و دنبال آسیبها باشیم، ظلم به آن حضرت است.
وی ادامه داد: در حوزه مراسم عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) بدعت و خرافه و آسیب زیادی وجود ندارد. سالها در جمهوری اسلامی در خصوص بدعت و انحرافات و خرافات در این مراسم فعالیت پژوهشی و فرهنگی انجام شده است. 15 سال پیش گروهی از پژوهشگران در ایام عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) در چهار ورودی حرم مطهر رضوی در مشهد مستقر شدند و هر آنچه را آسیب و بدعت در مراسم بود جمع آوری کردند و تحویل مراجع عظام تقلید دادند. این مهم منجر به صدور فتاوی مراجع و انتشار چندین کتاب شد.
ابراهیمی احمدی گفت: آسیبهای مختلف در حوزه عزاداری، مداحی، هیات گردانی، اشعار مربوط به مداحی و مقتل خوانی توسط پژوهشگران استخراج و تحلیل و بررسی شد سپس در قالب کتابچه هایی منتشر و به صورت 'احکام عزاداری درست' به هیاتها و دست اندرکاران آموزش منتقل گردید.
وی افزود: قمه زنی، سینه خیز رفتن تا حرم مطهر رضوی، استفاده بیش از حد از کتلها و علمها از موارد آسیب زای عزاداری برای سالار شهیدان بود که امروز در خراسان رضوی حذف شده اند و هیاتها در حرم بیشتر به سینه زنی می پردازند. هم اینک نیز بعضا در مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) حرکاتی مانند سینه زدن بر بدن برهنه یا نام امام حسین(ع) را پشت سر هم تکرار کردن دیده می شود که تذکرات لازم به خاطیان در این خصوص داده می شود.
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: وقتی صبحت از بدعت می کنیم منظور چیز نوینی است که در مراسم بوجود آمده و با شرع و عقل مطابقت ندارد اما اگر آن پدیده نوین با شرع و عقل مطابقت داشته باشد آرام آرام به سنت تبدیل می شود که نیاز به مراقبت دارد.
وی گفت: انسانها به فرهنگ و تمدنشان زنده هستند اما بدعت همانند مار افعی است که دور دین چسبیده و باید آرام آن را مهار کرد. در غیر این صورت دین را از بین می برد. امام حسین(ع) در جریان کربلا بخاطر مبارزه با بدعت و انحرافات در دین شهید شد.
* سنتهای ارزشمند در عزاداری
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: سنتهای عاشورایی را باید به دو گروه تقسیم کرد. یک گروه مربوط به سنتهای ارزشی می باشد که جنبه تکاملی دارد و گروه دوم سنتهای بازدارنده است. سنتهای ارزشی را باید پاس داشت و با سنتهای ضدارزشی که جنبه انحرافی دارد مقابله و از تبدیل آنها به سنت جلوگیری کرد.
وی افزود: در سنتهای ارزشی برای عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) همواره 'پرچم سرخ برافراشته' از سنتهای ارزشمند عاشورا است. این پرچم نماد عظمتی است که بیان می دارد باید با بسترسازی بتوان در هر زمان جلاد تاریخ را از بین برد.
حجت الاسلام نوایی ادامه داد: برپایی تعزیه از سنتهای ارزشمند عاشورا است اما نباید این تعزیه تبدیل به تعبیه شود، به این معنا که در تعبیه مردی را به صورت زن و زنی را به صورت مرد درآورند، تعزیه ای که در قالب درآوردن شبیه امام حسین و یاران باوفایش باشد اشکالی ندارد اما اگر به صورت تعبیه درآید حرام است.
وی گفت: در قالب یکی از سنتهای ارزشمند در عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) زنان در شهر آستانه اشرفیه شب یازدهم محرم به تبعیت از زنان قبیله بنی اسد به حرکت درمی آیند، نمادی از جسد یکی از شهدای عاشورا بر دوش می گیرند و به صورت نمادین آن را دفن می کنند.
معاون حوزه علمیه خراسان افزود: خیمه سوزان که منجر به برانگیختن احساسات در روز عاشورا شود یا برپایی محفل شیرخوارگان حسینی در نخستین جمعه ماه محرم، مراسم قفل بندی در گیلان که به منزله بستن قفل بر دستان ظالم است و علم برپا کردن بدون نشانه صلیب بر بالای آن همگی از سنتهای ارزشمند عزاداری برای عاشورا است که امروزه در کشور رواج دارند.
* بدعتها، خرافات و انحرافات
معاون حوزه علمیه خراسان در ادامه به بدعتها، خرافات و انحرافات در مراسم عزاداری نیز اشاره و بیان کرد: استفاده از موسیقی غنایی در مراسم عزاداری که همراه با ساز و آواز می باشد حرام است اما استفاده از موسیقی آیینی ایرادی ندارد.
وی ادامه داد: قمه زنی در مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) حرام است زیرا پشت این کار دشمن به ویژه صهیونیستها قرار دارند که به ترویج آن دامن زده اند.
حجت الاسلام نوایی گفت: همچنین آیین خونچه گردانی که نمادی از برگزاری مراسم عروسی برای حضرت قاسم بن حسن است و در بندرعباس برگزار می شود هم جزو بدعتهای عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) به شمار می رود. برهنه شدن، سینه خیز رفتن، اصالت دادن به عزاداریها و ادامه دادن آنها تا بامداد بگونه ای که عزاداری بر تکالیف دینی مقدم شود نیز از جمله بدعتهای عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) محسوب می شوند.
وی حمل عکسهای منتسب به امام حسین(ع) یا حضرت ابوالفضل العباس، تطویل در خواندن برخی دعاها یا مقتل خوانی و مداحی، گل مالی بدن، آرایشهای سر و بدن بگونه ای که اسم آن حضرت یا شهدای کربلا را بر سر می تراشند یا بر روی بدن می کشند همه اینها آسیب مراسم عزاداری است.
او افزود: در برخی شعرخوانیها یا مداحیها و ذکر مصیبها نیز موارد یا داستانهایی نقل می شود که واقعیت ندارند. معمولا اینگونه موارد از کتابهایی نقل می شود که فقط هدفشان انتقال ماتم به جامعه است و به مساله عاشورا از دیدگاه ماتم گونه آن توجه کرده اند. از آنجا که در این کتابها به واقعه عاشورا به صورت ماتم نگریسته می شود، ماتم برای واقعه عاشورا اصالت پیدا می کند سپس گریاندن اصالت پیدا می کند و در نهایت ساختن یک حادثه دروغین اصالت پیدا می کند.
معاون حوزه علمیه خراسان ادامه داد: حادثه سازی و شخصیت سازی برای واقعه عاشورا حرام است اما این مورد به وفور در عزاداریها دیده می شود.
* تغییرات در نحوه عزاداری
کارشناس مردمشناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی هم در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: ریشه سوگواری در ایران به زمان سوگ سیاوش بازمی گردد نمونه هایی از سوگواری در ایران قبل از اسلام وجود دارد.
قندهاریزاده اظهار داشت: در دوران صفوی به مسائل و اعتقادات شیعه بهای زیادی داده شد سپس مردم فضا را برای سوگواری مهیا دیدند و آزادانه به سوگواری برای امام حسین(ع) پرداختند گرچه قبل از آن مراسم عزاداری به صورت پنهان و به اشکال خاصی برگزار می شد.
وی ریشه یابی عزاداری برای مراسم اباعبدالله الحسین(ع) را نیاز به مطالعات بسیار زیاد در سطحی گسترده ذکر و بیان کرد: فرهنگ یک جریان پویا است. اینکه در اشعار و مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) تغییراتی بوجود می آید یا آهنگ مراسم تغییر می کند بر اساس نیاز روز جامعه است. به هرحال ایجاد تنوع و تغییر در مراسم منجر به جذب جوانان به هیاتهای عزاداری می شود.
کارشناس مردمشناسی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود: طی 100 سال اخیر در آهنگهای مربوط به عزاداری تغییرات زیادی رخ داده است. مراسم عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) در مساجد تغییر کرده و تنها هیاتهای قدیمی هنوز سنتهای گذشته را بجا می آورند.
وی ادامه داد: معتقدم که شیوه های عزاداری باید جوانپسند باشد. وقتی جوان ببیند که شیوه عزاداری با خواسته هایش منافات دارد از مراسم دور می شود. افرادی که هیاتهای مذهبی و عزاداریها را مدیریت می کنند باید بر اساس نیاز روز جامعه تغییراتی در شکل و شیوه عزاداری ایجاد کنند.
او گفت: در این میان بسیار مهم است که به مداحان و برگزارکنندگان مراسم عزاداری آگاهیهای لازم داده شد که تغییرات در سوگواریها ا منجر به بدعت و آسیب به اصل عزاداری نشود. خیلی از فعالیتها باید انجام شود تا منجر به ایجاد یک وفاق اجتماعی گردد. برگزاری سنتهایی مانند روضه خوانی، شبیه خوانی و نذریها نیاز به یک وفاق اجتماعی دارد.
قندهاریزاده اظهار داشت: اگر بتوان از این وفاق اجتماعی به درستی استفاده کرد می توان هنجارها و بسیاری از فرهنگها را در این قالب بین مردم رواج داد.
* ملاک تشخیص بدعتها
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: با وفاق اجتماعی و همسو کردن مراسم عزاداری امام حسین(ع) با نیاز جامعه موافق نیستم زیرا معتقدم اگر این تغییرات در مراسم متناسب با شرع باشد اشکالی ندارد اما در غیر این صورت تغییرات در مراسم درست نیست.
ابراهیمی احمدی اظهار داشت: هم ریشه بدعتها در عزاداری و هم ملاکهای تشخیص بدعت از غیر بدعت در این مراسم شناسایی شده اند. ریشه بدعت از جهل عمومی و برخورد ذیرکانه منافقانی نشات می گیرد که با اسلام دشمنی دارند لذا باید عزاداریها را از این بدعتها مصون بداریم و حفظ کنیم.
وی افزود: اگر برخی از سنتهای عزاداری توسط عالمان دینی تایید شده اند این رسوم مربوط به گذشته است زیرا در آن زمان رسانه ها وجود نداشتند که دخالت دین را در نحوه عزاداری برای امام حسین(ع) کمرنگ کنند. در گذشته فقط یک عالم دینی در مورد بد یا خوب بودن شیوه عزاداری اظهار نظر می کرد و اظهارنظرش ملاک عمل بود.
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: هم اینک تاثیر رسانه، هنر و ارتباطات جدید مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) را دستخوش دگرگونیهایی کرده که تبدیل به بدعت شده اند.
وی گفت: ملاک ما برای برگزاری مراسم عزاداری درست، این نیست که شیوه مشروع در عزاداری مطلوب جوانان باشد یا نباشد. ملاک تشخیص بدعتها و انحرافات در مراسم عزاداری سه مورد عقل سالم منبعث از آگاهی، شرع و دین و داشتن علم است.
او افزود: برای حذف بدعتها باید بررسی کرد کدام گروهها، نهادهای فرهنگی و اجتماعی می توانند آنها را کمرنگ کنند و به جوانان سمت و سوی درست برای شرکت در مراسم عزاداری دهند.
* تحریفها از واقعه عاشورا
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان هم در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد به تشریح انواع تحریفها از حادثه عاشورا اشاره و بیان کرد: بطور دائم برخی روحانیون در منبرها به نقل از امام حسین(ع) می گویند 'من برای امر به معروف قیام کردم'. باید این حرف معنا شود.
حجت الاسلام نوایی اظهار داشت: امام حسین(ع) زمانی که نخستین تیر دشمن به خیمه جبهه آن حضرت خورد رو به صحابه اش فرمود 'این تیرها فرستاده این قوم به سوی شما هستند، با اینها مبارزه کنید' لذا هیچگاه صحبت از امر به معروف نشده است.
وی افزود: اگر فردی واقعه عاشورا را به درستی بشناسد به تحریف از آن بها نمی دهد. متاسفانه مواردی در نظام تبلیغات مذهبی کشور دیده می شود که واقعه عاشورا در آن تحریف شده چون برخی مبلغان واقعه شناس نیستند.
معاون حوزه علمیه خراسان ادامه داد: از آنجا که عشق به اسطوره وجود دارد و اسطوره گرایی اتفاق افتاده متاسفانه در برخی از موارد تبلیغات مربوط به واقعه عاشورا، شخصیت تحریف شده است. خود امام حسین(ع) تحریف و باعث شده که درباره آن حضرت در کربلا غلو شود.
وی گفت: می گویند امام حسین(ع) در روز عاشورا 300 هزار نفر را کشتند. عقل می گوید اگر ایشان در هر ثانیه سه نفر هم کشته باشند 83 ساعت وقت نیاز است یا اینکه حضرت ابوالفضل العباس 25 هزار نفر را کشت که به هیچوجه با عقل تناسب ندارد.
حجت الاسلام نوایی افزود: 'هاشم مرقال' از صحابه امام علی(ع) است و در جنگ صفین به شهادت رسید اما در موارد تحریف عاشورا از حضور او در کربلا نقل شده است. در حالی که از جنگ صفین تا واقعه عاشورا سه دهه فاصله است بعد می گویند که حادثه عاشورا تمام شده بود، هاشم مرقال از زمین بیرون آمد و با شمشیرش 15 هزار نفر را کشت.
وی ادامه داد: از دیگر موارد تحریف عاشورا این است که گفته می شود 'ام لیلا' مادر حضرت علی اکبر یا 'شهربانو' در کربلا حضور داشتند، در حالی که هیچیک از آنان در کربلا حضور نداشتند. یا گفته می شود که 'ام لیلا' در مدینه بوده و گفته که 'اگر علی اکبر برگردد، از مدینه تا کربلا ریحان خواهم کاشت' ولی این صحبت به هیچوجه عقلانی نیست.
معاون حوزه علمیه خراسان گفت: از آنجا که در اسطوره گرایی حالت احساسی بر عقلانیت غلبه می کند باعث بوجود آمدن تحریفها در یک واقعه تاریخی و واقعه سازی می شود لذا وقتی جوانان امروز با این تحریفات و داستان سراییها مواجه می شوند اعتقاد خود را به واقعه عاشورا از دست می دهند و آن را واقعی نمی دانند.
وی افزود: بیشترین تحریفات نسبت به واقعه عاشورا از کتابی تحت عنوان 'روضه الشهدا' مربوط به نویسنده ای به نام 'کاشفی' نشات می گیرد. کتاب 'اسرار شهاده' نیز مملو از تحریفات نسبت به واقعه عاشورا است. این کتابها زمانی مبدا نوحه خوانیها، عزاداریها و روضه خوانیها بوده اند. در همین روضه هایی که هم اینک در مراسم عزاداری برای اباعبدالله الحسین (ع) قرائت می شود نیز 40 درصد از وقایع ذکر شده توسط مداحان مشهور به هیچوجه در واقعه عاشورا نبوده است.
* در برابر تحریفه و بدعت چه کنیم؟
معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان همچنین گفت: برای جلوگیری از تحریفها باید آگاهی جامعه نسبت به حقیقت عاشورا افزایش یابد. مطالعه خوب و زمانمند انجام گیرد و واقعه عاشورا و تحقیق درباره آن به عنوان طرحی برای آینده بشریت در نظر گرفته شود.
حجت الاسلام نوایی افزود: پرداختن به تحلیل جامعه شناختی عاشورا، پیامهای روزآمد حادثه عاشورا، جنبه های الهام بخش حادثه عاشورا، منش عاشورایی افراد در آن واقعه و انتقال آنها به درون جامعه می تواند از تحریفها جلوگیری کند.
وی اظهار داشت: اگر جوانان با اندیشه های بلند عاشورایی، با خصلت و منش و شخصیت افراد در واقعه عاشورا آشنا شوند و یک تبیین عقلانی، تحلیل جامعه شناختی و روانشناختی و تحلیل معرفت شناختی درباره واقعه عاشورا انجام گیرد عاشورا تبدیل به یک طرح برای همه تاریخ می شود.
او ادامه داد: واقعه عاشورا می تواند طرحی برای آینده بشریت باشد، لازمه اش این است که قضیه عاشورا را فردی نکنیم.
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: سازمان میراث فرهنگی وظیفه مستندنگاری مراسم و آیینها را دارد که ممکن است در این مراسم بدعتها و خرافه هایی نیز وجود داشته باشد.
قندهاریزاده اظهار داشت: تفسیر این اطلاعات و آگاهی دادن به جامعه نسبت به بدعتها و خرافات از وظایف سازمان میراث فرهنگی نیست بلکه این مهم در حوزه وظایف سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه های علمیه تعریف می شود. سازمان میراث فرهنگی اعتبارات پژوهشی محدودی دارد اما در مجموع باید در حوزه پاسداشت و حفظ سنتهای مناسب و پاک عزاداری تلاش کرد و این تلاش فقط از جانب سازمان میراث فرهنگی قابل انجام نیست.
وی افزود: سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه های علمیه دارای شبکه گسترده ای از مبلغان هستند که می توانند با آگاهی دادن و اطلاع رسانی مناسب به جامعه از بروز بدعتها و آسیبها در مراسم عزاداری جلوگیری کنند.
مسئول آموزش و پژوهش اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز گفت: سازمان میراث فرهنگی زمانی که مسئولیت ثبت سنتها و آداب و رسوم را دارد باید همچنین ریشه دینی و فرهنگی آنها را بررسی و تناسب یا عدم تناسبشان را با شرع مشخص نماید.
ابراهیمی احمدی اظهار داشت: در گام نخست باید دولت با همکاری قوای قضاییه و مقننه نسبت به بدعت زدایی برنامه ریزی کند، به این نحو که قانونی برای مقابله وضع شود، بدعتگذار و مجری آن مجرم شناخته شود و نهادهای فرهنگی و رسانه ها نیز نسبت به آگاهی جامعه از بدعتها و انحرافات فعالیت کنند و رسانه ها مطالبه گر باشند.
وی افزود: اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز آموزشهای لازم را به هیاتهای مذهبی، مداحان و ذاکران اهل بیت(ع) ارائه داده است و هم اینک کمترین آسیب را در مراسم عزاداری در سطح استان شاهد هستیم.
او گفت: افرادی که دست به ترویج خرافات و داستانهای غیرواقعی در مداحی و عزاداری می زنند فاقد مجوز رسمی هستند، هرچند برخی از مداحان مجوزدار نیز برای گرم کردن مجالس مرتکب اشتباهاتی می شوند اما تعداد این اشتباهات اندک است.
این مسئول در اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: کسانی که این خرافات و داستانهای غیرواقعی را می گویند در واقع مداحان رسمی نیستند، مجوز ندارند و آموزش ندیده اند. البته مداحانی که آموزش هم دیدند بعضا برای گرم کردن مجالس مرتکب اشتباهاتی می شوند اما نادر است.
7489/1858
کپی شد
