باغ و عمارت شوکت‌آباد دوره قاجاریه در زمان حکمرانی امیر اسماعیل‌خان با مصالحی همچون آجر، خشت خام، ملات گل، کاهگل، گچ و سنگ ساخته شده و سال ۱۳۱۶ هجری قمری چهار سهم از آن وقف امور خیریه شد.
محمد ابراهیم‌خان مشهور به شوکت‌الملک در سال ۱۳۲۰ باقی سهام باغ و عمارت را هم وقف کرد و هم اکنون ۶ دانگ این باغ زیبا موقوفه است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی این مجموعه تاریخی در اختیار دانشگاه بیرجند و میراث فرهنگی قرار گرفت و از سال ۱۳۸۷ اداره کل اوقاف و امور خیریه آن را احیا کرد.
باغ زیبا و عظیم شوکت‌آباد، جلوه‌ای ویژه به روستایی با همین نام می‌دهد و در طول سال افراد زیادی را برای گذران اوقات و لذت از طبیعت بکر به سوی خود فرا می‌خواند.
شوکت‌آباد جزو باغ‌های ایرانی است و زیبایی گل‌ها، گیاهان و درختان منحصر به فرد در آن می‌تواند برای هر بیننده جلب توجه کند.
درختان میوه موجود در این محوطه شامل انار، سیب، انگور، گلابی و غیره است و درختان تزئینی همچون سرو، چنار، سپیدار و کاج نیز در آن چشم‌نوازی می‌کند.
عمارت اصلی باغ در جبهه جنوبی قرار دارد که مخصوص حاکم و خانواده او بوده است، این عمارت که هنرمندی معماران دوره قاجاریه را نشان می‌دهد در زمان قدیم برای تشریفات و پذیرایی از میهمانان مورد استفاده قرار می گرفت.
عمارت به صورت طولی و شرقی - غربی و به لحاظ فرم نیز یکنواخت است. از دیگر ویژگی‌های جالب این بنا ارتباط یافتن فضاهای داخلی با یکدیگر است که این ارتبـاط به وسیـله دالان‌ها، راهروها و اتاق‌ها میسر می‌شود.
عمارت نارنجستان یکی از فضاهای مهم در باغ محسوب شده و در پشت عمارت اصلی قرار دارد. این بنا اندرونی بـاغ بـه حساب آمده که زنـدگی خصوصی حاکم و خانواده او در این بخش جریان داشته است.
محوطه سازی باغ از نقطه نظر درختان و فرم بصورت منظم و دارای مسیرهای ارتباطی به طرف همدیگر است که تقاطع هایی را نیز در آن بوجود آورده و در حاشیه این مسیرها گل‌هایی زیـنت چشم نـوازی می‌کنـد. وجود یک استخر و کانال های متعدد باعث شده که آبیاری درختان این باغ تسهیل شود.
باغ و عمارت شوکت‌آباد با وسعتی حدود ۵.۸ هکتار و شماره ۲۳۶۳ در ۲۳ مرداد سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این باغ از سال گذشته به بخش خصوصی واگذار شد و با آماده‌سازی فضا و سالن پذیرایی، محوطه‌سازی و گل‌کاری، چایخانه و سفره‌خانه سنتی و نورپردازی قرار است قسمت اقامتگاه داخل باغ که به نام استادسرا شهرت دارد به یک هتل سنتی تبدیل شود.
چندی پیش در مجاورت این باغ و عمارت تاریخی استخر چند منظوره با انواع ماهیان کپور و آمور با ظرفیت ۵۰ تن، معادل ۳۰ هزار قطعه افتتاح شد و هم اکنون زمینه صید ماهی برای مردم و گردشگران در این مجموعه فراهم شده است.
همچنین در این مجتمع تفریحی کافی شاپ، شهربازی، فست فود و رستوران، آلاچیق، فضای سبز و محل نشیمن خانوادگی تعبیه شده است.
۱۱۹ باغ تاریخی شناسایی شده در خراسان جنوبی که ۶۵ باغ آن در فهرست آثار ملی و یک باغ (اکبریه) در فهرست میراث جهانی ثبت شده، نمادی از ذوق و هنر معماری ایرانی و اسلامی را به تصویر می کشد و با قرارگرفتن در حاشیه کویر زینت بخش شهر و روستاهای منطقه نیز شده است.
این باغ‌ها به تعداد زیاد در داخل شهر بیرجند و روستاهای اطراف پراکنده‌اند که از آن جمله می‌توان باغ و عمارت رحیم آباد، معصومیه، بهلگرد، امیرآباد شیبانی، علی‌آباد، شوکت‌آباد و ارگ کلاه فرنگی یا ارگ میرحسن خان اشاره کرد که از لحاظ معماری، تزئینات و طراحی شباهت فراوانی با یکدیگر دارند.
هر سال گردشگران داخلی و خارجی از این مکان‌های تاریخی دیدن می‌کنند.
۹۸۹۳*۳۰۲۸
