سازمان میراث فرهنگی، وزارتخانه می شود؟!

به گزارش خبرنگار فرهنگی جی پلاس - محمد حمیدی؛ سه مدیریتی که هر کدام دستگاهی، عریض و طویل هستند و مشکلات خودشان را هم دارند با هم ادغام شدند اما حالا چند سالی است که زمزمه وزارتخانه شدن این سازمان به گوش می رسد. سازمانی که در گذر زمان بارها دچار تغییر شده و بازهم در حال تغییر ماهیت است.

مهرداد بائوج لاهوتی - نماینده لنگرود و عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس از پی گیری دوباره طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی در مجلس شورای اسلامی خبر داد.

این نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: حال سازمان میراث فرهنگی خراب است، به همین جهت طرحی با امضای ۲۰۰ نماینده مجلس، آماده شده تا این سازمان به وزارتخانه تبدیل شود.

وی ادامه داد: در سال جاری این طرح به جریان خواهد افتاد، چراکه سازمان فوق عملاً تعطیل است و نتوانسته آنگونه که باید از ظرفیت‌های گردشگری در کشور بهره ببرد.

**پیشینه سازمان میراث فرهنگی در ایران

پیشینه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به سال 1314 هجری شمسی باز می گردد جایی که اداره‌ای در وزارت داخله (وزارت کشور) به نام «اداره سیاحان خارجی و تبلیغات» تأسیس می‌شود که البته فعالیت آن هم محدود به چاپ نشریات و کتابچه‌های راهنمای گردشگری ایران بوده است.

همین اداره پس از  پایین آمدن سلطنت رضاشاه و رسیدن قدرت به پسرش پس از شهریور 1320، پس از  6 سال جای خود را به «شورای عالی جهانگردی» می‌دهد که زیر نظر وزارت کشور فعالیت می‌کرده و در نهایت در سال 1342 با تصویب هیأت وزیران «سازمان جلب سیاحان» در ایران رسماً آغاز به کار می‌کند.

در سال 1353 با الحاق سازمان جلب سیاحان در وزارت اطلاعات، این وزارتخانه به عنوان «وزارت اطلاعات و جهانگردی» تغییر نام داد. با پیروزی انقلاب اسلامی کلیه امور مربوط به گردشگری و زیارتی به «وزارت ارشاد اسلامی» که از محصول ادغام وزارتخانه‌های «اطلاعات و جهانگردی» و «فرهنگ و هنر» بود سپرده شد. سپس به موجب مصوبه شورای عالی اداری، کلیه وظایف و مأموریت‌های معاونت امور سیاحتی و زیارتی در وزارت ارشاد به ‌«سازمان ایرانگردی و جهانگردی» منتقل شد تا در قالب سازمان به فعالیت خود ادامه دهد.

این سازمان که در طول حیات خود بارها دچار تغییر و تحول شده، هیچگاه هویتی مستقل نداشته است. بارها صحبت از وزارتخانه شدن این سازمان در مجلس شورای اسلامی به گوش رسیده اما هیچکدام به نتیجه نرسیده است.

**زمزمه های وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی از کجا آغاز شد؟

مدیریت اسفندیار رحیم مشایی شاید دلیل اصلی شکل گیری طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در مجلس هشتم شورای اسلامی بود. آن روزها رحیم مشایی ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را بر عهده داشت و به دلیل پاسخگو نبودن به نهادهای نظارتی، شاید دلیلی شد تا نمایندگان مجلس به این فکر بیافتند که این سازمان را به وزارتخانه تبدیل کنند.

** چرا در مجلس هشتم و نهم راه به جایی نبرد؟!

این اتفاق می تواند نظارت نمایندگان را بر این سازمان بیشتر کند. بهارستان نشینان وقت، طرحی یک فوریتی را به صحن علنی مجلس آوردند اما یک فوریت این طرح در صحن رای نیاورد و به کمیسیون های مربوطه ارجاع داده شد. در همین بین بود که مجلس هشتم به پایان راه خود رسید و طرح مسکوت ماند.

بسیاری از نمایندگان حامی این طرح همچون علی‌اکبر اولیاء نماینده یزد در مجلس هشتم که خود از طراحان طرح بود، به مجلس نهم راه پیدا نکردند و موضوع وزارتخانه شدن سازمان مذکور در مجلس نهم و میان نمایندگانی که بیشترشان برای اولین بار نمایندگی پارلمان را تجربه می‌کردند، به فراموشی سپرده شد.

اگرچه برخی نمایندگان مجلس نهم نیز در سال‌پایانی دولت دهم، اشاره‌هایی به وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی کردند، اما این پیگیری‌ها به دلایل مختلف هیچ گاه جدی نشد.

** دولت روحانی هم وزارتخانه شدن "سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری" را به صلاح نمی داند

بعد از روی کار آمدن حسن روحانی، محمد علی نجفی وزیر آموزش و پرورش دولت سازندگی، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شد. هرچند که نجفی سابقه ای در این حوزه نداشت اما مدیران و مشاوران توانمند در این حوزه را دوباره به سازمان میراث فرهنگی باز گرداند و این موضوع آرامشی نسبی را در آنجا ایجاد کند اما گویا این سازمان نمی توانست روی آرامش را به خود ببیند! با وجود مخالفت نجفی با طرح وزارتخانه شدن این سازمان، مجلس نشینان اما دو مرتبه طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی را مطرح کردند.

مهرداد بائوج لاهوتی که هم اکنون هم یکی از موافقان سرسخت طرح است، گفته بود: «از آنجا که سازمان میراث فرهنگی یکی از معاونت‌های زیرمجموعه ریاست جمهوری است هرگونه کمک، ارتباط یا پاسخگویی آن با ورود رئیس‌جمهور انجام‌پذیر است؛ بنابراین تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه به ارتباط بیشتر آن با قوه مقننه منجر می‌شود.»

در همان دوران بود که محمد علی نجفی رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی در اظهاراتی مخالفت خود را با این طرح اعلام و گفته بود: «تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه، این سازمان را ضعیف می کند و بر این اساس طرح مذکور در شرایط فعلی قابل دفاع و به نفع سازمان نیست.»

در ادامه هم سخنگوی فراکسیون گردشگری مجلس با اشاره به تجربه مدیریتی محمدعلی نجفی، به خبرگزاری میراث گفته بود: «موضوع وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی از دستور کار خارج شده است و پیگیری نمی‌شود.»

**برنامه پنجم توسعه سدی بر سر راه نمایندگان موافق

موضوع دیگری که می تواند مانعی بر سر راه وزارتخانه شدن این سازمان باشد، برنامه پنجم توسعه است. در این برنامه به صراحت ذکر شده که دولت نمی تواند تعداد وزارتخانه ها را افزایش دهد. از همین رو شجاعی کیاسری، نماینده مردم ساری در مجلس نهم نیز با اشاره به پی گیری طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی از سوی برخی نمایندگان، گفته بود: «براساس برنامه پنجم توسعه، تعداد وزارتخانه‌ها نمی‌تواند بیشتر شود و بر این اساس پی گیری تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه سرانجامی نخواهد داشت.»

به گزارش جی پلاس؛  حالا بعد از گذشت یک سال از عمر مجلس دهم، دوباره بحث وزارتخانه شدن این سازمان بر سر زبان ها افتاده است. مهرداد بائوج لاهوتی که در مجلس نهم هم این طرح را دنبال می کرد، در مصاحبه ای از راه اندازی دوباره این طرح در مجلس خبر می دهد.

** درآمد گردشگری ایران سالانه کمتر از یک میلیارد دلار است؟!

این عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس، می گوید: «درآمد بسیاری از کشورها از گردشگری تامین می‌شود، حال آنکه درآمد کشور ما از این مقوله سالانه کمتر از یک میلیارد دلار است و درآمد ۷ میلیارد دلاری در این حوزه، نادرست است.»

در این بین کارشناسان این حوزه عمدتا مخالف طرح هستند. دکتر ناصر رضایی کارشناس حوزه گردشگری که سعی دارد موضوع را از هر دو جنبه بررسی کند، هرچند او هم از مخالفان طرح وزارتخانه شدن سازمان فوق است.

** نظر موافق: با وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، نظارت مجلس بر آن بیشتر می شود

رضایی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگ و هنر جی پلاس، درباره تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه می گوید: این کار هم می تواند تبعات مثبت و هم تبعات منفی در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داشته باشد. وزارتخانه شدن این سازمان مهمترین اثرش می تواند کنترل و نظارت بیشتر مجلس بر این نهاد باشد. جنبه منفی آن هم این است که با این کار سازمان میراث فرهنگی محدود شده و آزادی عملی که اکنون دارد را از دست خواهد داد.

** نظر مخالف: با وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، تضمینی برای تحقق برنامه های بلندمدت نیست

وی در ادامه صحبت هایش گفت: من به عنوان کارشناس حوزه گردشگری، مخالف وزارتخانه شدن این سازمان هستم. دلیل اصلی مخالفت من هم این است که با وزارتخانه شدن این سازمان هیچ تضمینی برای پی گیری و محقق شدن برنامه های بلندمدت سازمان وجود ندارد.

این کارشناس حوزه گردشگری عریض و طویل کردن بدنه سازمان را برای حوزه گردشگری آسیب زا خواند و افزود: نمایندگان مجلس و اعضای فراکسیون گردشگری مجلس باید با کارشناسان این سازمان بیشتر مشورت کنند و نظر آنها را جویا شوند.

**گردشگری صنعتی پولساز در دنیا

میراث فرهنگی و گردشگری در کشورهای پیشرفته به صنعتی سودآور تبدیل شده و کشوری چون ترکیه اکنون جزو 10 کشور برتر دنیا در حوزه گردشگری به حساب می آید. این مهم در کشور ما محقق نخواهد شد مگر اینکه بخش خصوصی وارد شود و در این حوزه سرمایه گذاری کند.

رضایی درباره نحوه تصدی گری دولت و نحوه ورود بخش خصوصی به این بخش نیز به خبرنگار جی پلاس گفت: سازمان میراث فرهنگی، باید به گونه ای برنامه ریزی شده و فعالیت کند که دولت فقط در آن نقش قانون گذار را ایفا کند. در این صورت است که بخش خصوصی هم با آزادی عمل بیشتر می تواند در این بخش فعالیت کند که معتقدم با وزارتخانه شدن سازمان، این مهم هرگز محقق نمی شود.

** وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی نافی اصل حرکت در جهت کوچک سازی دولت!

رضایی اضافه کرد: همچنین وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، با موضوع کوچک سازی دولت و قانون برنامه پنجم توسعه که دولت را مکلف به کم کردن تعداد وزارتخانه ها کرده منافات دارد.

به گزارش جی پلاس؛ بحث وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی عمری به قدمت سه مجلس شورای اسلامی دارد و در هر دوره هم به دلایلی این طرح نتوانسته به نتیجه برسد.  شاید بهترین رویکرد بررسی بیشتر طرح فوق باشد تا حداقل گره ای بر مشکلات بی شمار دولت نزند و نهایتا تصمیمی اتخاذ شود تا ورود بخش خصوصی و فعالیت گسترده آن در امر گردشگری تسهیل شود تا شاهد رونق صنعت گردشگری در کشور و اشتغال ناشی از این حیث میان جوانان ایرانی باشیم.