آخرین بارى که پوپولیستها قدرت زیادى در جهان به دست آوردند در دهه ١٩٣٠ بود که اقتصاد جهان وارد بحرانى عمیق شده بود.
به گزارش جی پلاس، مطالعات انجام شده نشان میدهد که از یازده جنبش بزرگ پوپولیستى در کشورهاى توسعه یافته ، در ده مورد آن بر بستر ضعف شدید اقتصادى شکل گرفته است و به درستى این طور نتیجه گیرى شده است که رکود اقتصادى توام با نابرابرى طبقاتى و توزیع نامتعادل فرصتها زمینه هاى جدى پوپولیسم در جهان بوده است .
در سالهاى اخیر هم به واسطه عدم کارایى سیاستهاى پولى در کشورهاى توسعه یافته و افزایش شکاف طبقاتى و توزیع نامتعادل تر فرصت ها و استمرار رکود اقتصادى در ده سال گذشته ، راست افراطى به عنوان نماینده قدرتمند پوپولیسم در جهان در حال ظهور است ، به طورى که گستردگى این پدیده بعد از سال هاى ١٩٣٠ تا کنون بى سابقه بوده است .
به نظر می‌رسد که روابط بین الملل و سیاستهاى اقتصادى در سالهاى آینده به شدت تحت تاثیر شکل گیرى این جنبش در جهان خواهد بود. بر اساس مطالعات انجام شده روى جنبش هاى پوپولیستى ، سیاستهاى زیر در بیشتر این جنبش ها دیده شده است :
１- پوپولیسم نظم موجود را زیر سئوال مى برد و با اشاره به رکود اقتصادى و نابرابرى اجتماعى و اقتصادى ، تمامى مشکلات را به تشکیلات موجود نسبت مى دهد و معتقد است که این شرایط نیاز به یک منجى دارد. این منجى نه در اندازه یک سیستم بلکه در یک فرد متبلور مى شود که کار اول وى تخریب سیستم هاى موجود است .
２- راه جلب آراء عمومى توسط پوپولیستها توضیح مشکلات اقتصادى و ارایه راه حلهاى مردم پسند است .
３- حمایت از اقتصاد داخلى از طریق کاهش ارتباطات بین المللى از سیاستهاى محورى پوپولیستها است .
４- تکیه بر ملى گرایى ، منطقه گرایى ، نژاد پرستى و متکى بر یک ایدئولوژى خاص از ابزارهاى قدرتمند پوپولیستها براى ارتباط و انسجام مردمى است .
５- چون نظم موجود را قبول ندارند ، درگیرى با نظم موجود به یک سیاست مهم داخلى تبدیل مى شود که توام با درگیرى هاى بین المللى در نهایت منتهى به یک میلیتاریسم قوى در درون کشور مى گردد.
６- درگیرى ، رادیکالیسم ، عدم توجه به ارزشهاى دموکراتیک ، تأکید بر اجرا در کوتاه ترین زمان از ویژگى هاى دیگر پوپولیسم است .
７- تلاش براى کنترل وسایل ارتباط جمعى و إیجاد محدودیت براى روزنامه ها و شبکه هاى اجتماعى جهت کانالیزه کردن ایده هاى مردم اجتناب ناپذیر است .
８- بر اساس این مطالعات پوپولیستها عمدتا در کشورهاى توسعه یافته از میان احزاب راست افراطى و در کشورهاى کمتر توسعه یافته از میان احزاب چپ و افراطى شکل گرفته اند.
９- اخیرا مهاجرت به لیست فوق اضافه شده است و پوپولیستها با این استدلال که مهاجرین مشاغل ملى را غصب کرده اند ، هم با پدیده مهاجرت و هم با پدیده تروریسم که منافع ملى را به مخاطره انداخته است سر ناسازگارى دارند. پروراندن یک رابین هود که میخواهد همه مشکلات اقتصادى را از طریق بهم زدن وضع موجود در سریعترین زمان حل کند ، محور این جنبش است .
این افراد منجى، در دوران کنونى عمدتا از مسیر انتخابات قدرت را در دست میگیرند و با عدم اعتقاد به سیاستهاى پولى و مالى ، تأکید بر توسعه زیربناهاى فیزیکى و هزینه هاى رشد یابنده دولتى دارند . به همین دلیل است که نتیجه فعالیت این ها عمدتا به کسر بودجه هاى بزرگ منجر مى شود . اقتصاد ایران با توجه به مشکلات اقتصادى موجود و گره در هم تنیده سیستم پولى و بانکى و بیکارى گسترده ، مستعد شکل گیرى یک جنبش پوپولیستى است و چون هنوز این ایده وجود دارد که اقتصاد را با قدرت حاکمیت و دولت فراگیر میتوان در کوتاه ترین زمان و از طریق هزینه کردن سرو سامان داد ، بسترهاى آن در حوزه سیاستگذارى هم قوى است .
با توجه به حساسیت بالاى اقتصاد ایران از نظر سیاست گذارى و رفع مشکلات موجود که به شدت وابسته به استمرار نظم موجود است ، یک قدرت پوپولیستى مى تواند مشکلات پنهان موجود را تبدیل به یک بحران تمام عیار کند.
*اقتصاددان،پژوهشگر اقتصادی و رییس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد
