نفس های آخر زاگرس/ گزارش جماران از تاراج منابع طبیعی توسط قاچاقچیان/ دست خالی جنگل بانان استان فارس برای حفظ درختان بلوط+ عکس و فیلم

گروه جامعه جی پلاس- وحید میرزایی: برداشت بی رویه و غیرقانونی چوب از جنگل های زاگرس در کنار آتش سوزی های پی در پی به دلیل دخالت عوامل انسانی و تغییرات اقلیمی بخش بزرگی از منابع طبیعی کشور را از بین برده تا جایی که طی 7 دهه گذشت حدود 60 درصد از جنگل های کشور از بین رفته است. 

همزمان تلاش های محیط بانان برای حفاظت از 5 میلیون هکتار از جنگل های زاگرس علی رغم مشکلات بسیار زیادیکه بر سر آنان است ادامه دارد. 

 گزارش پیش رو روایتی است از اتفاقات رخ داده طی 48 ساعت در جنگل های نورآباد ممسنی که طی همراهی خبرنگار جماران با محیط بانان ثبت شده است.  این شهرستان با دارا بودن 800 هزار هکتار عرصه جنگلی یکی از مهم ترین مناطق زاگرس به شمار می رود. 

 

مقصد زغال های زاگرس کجا است؟

بنابر اطلاعاتی که از سوی جنگل بانان مطرح شده است کوره های زغالی بیشتر در شهرستان کازرون قرار دارد که با نام کوره های درخت مرکبات ساخته شده اند اما بیشترین چوب مصرفی آنها چوب های زاگرس در نورآباد ممسنی است که از کازرون به بوشهر، اصفهان و تهران ارسال می شود.

صدور مجوز کوره زغال از سوی وزارت صمت به یکی از بزرگترین موانع برای مبارزه با این مراکز تبدیل شده است. تنها در شیراز و کازرون نزدیک به 70 کوره وجود دارد.

یکی از جنگل بانان می گوید در این سال ها آتش سوزی ها به شدت گسترش یافته است. بخش عمده ای از آتش سوزی ها البته به منظور شخم زدن زمین پس از آتش سوزی جهت تصاحب زمین کشاورزی صورت می گیرد اما بخشی از آنها برای تهیه چوب توسط عوامل انسانی رخ می دهد.

یکی از نیروهای حفاظت اداره منابع طبیعی شهرستان نورآباد ممسنی می‌گوید تا سه سال گذشته برخی به مبارزه با قاچاق چوب اعتقادی نداشتند که طی سه سال اخیر علی رغم فرهنگ سازی تلاش ها برای جلوگیری از قاچاق چوب و زغال ورود کرده ایم.

او می گوید: هر کیلو زغال در شهرهای مجاور 8 تا 10 هزار تومان فروخته می شود.

 

روز اول- قلع و قمع زمین تصرف شده توسط جنگل بانان

یکی از مناطقی که پس از آتش سوزی توسط افرادی تصرف شده است در منطقه چاه چنار قرار گرفته است که محیطبانان برای قلع و قمع تصرفات بنا بر حکم دادستانی نورآباد ممسنی عازم شده اند. 

یک محیط بان در این رابطه می گوید پس از بازدیدها متوجه شدیم که حدود 60 درصد مناطقی که دچار آتش سوزی شده اند به زمین کشاورزی تبدیل شده است. 

وی همچنین میگوید به تصرف کنندگان بارها تذکر داده شده است که اطراف زمین های ملی را محصور نکنند. 

در ماموریت ماموران منابع طبیعی جاده های پر پیچ و خم طی شد تا نهایت به محل مورد نظر رسیدیم.

آنجا متوجه شدیم که تصرف کنندگان خارج از حریم باغات خود درختان چندصدساله را در فاصله یک کیلومتری با سیم خاردار سیم پیچی کرده اند تا به مرور زمان خشک شود و  هر  سال با خشک شدن درختان، زمین های خود را گسترش می دهند. 

 

امیرعلی لشگری یکی از محیط بانان حاضر در این ماموریت جاده ای را نشان میدهد که شرکت نفت احداث کرده است و می گوید تمام ترانزیت قاچاق چوب به شیراز و جهرم از این جاده صورت می گیرد. 

کمی جلوتر یک بطری نفت توسط جنگل بانان کشف میشود که برای خشک شدن درختان توسط قاچاقچی ها تعبیه شده است

 

پس از قلع و قمع حصارکشی گشت جنگل بانان برای بررسی منطقه ادامه می یابد. یکی از محیط بانان به دره ای اشاره میکند که شب گذشته توسط چند موتورسوار در آن کمین و با عوامل منابع طبیعی درگیر شده بودند. 

برای رسیدن به آنجا باید از یک شیب تند عبور می کردیم. قاچاقچیان پس از درگیری فیزیکی با جنگل بانان چوب ها  و سوخت اره برقی خود را رها کرده بودند که همین امر باعث شد جنگل بانان ساعاتی در محل مستقر شوند تا در صورت بازگشتن قاچاقچیان، آنان را دستگیر کنند.

میزان درختان قطع شده توسط این افراد حدود 4 تن بوده است. 

 

 

پس از اطمینان از عدم بازگشت قاچاقچیان گشت زنی را به همراه جنگل بانان ادامه می دهیم تا به جاده های صعب العبور در ارتفاعات می رسیم. در برخی نقاط مخودروی اداره منابع طبیعی توان ادامه مسیر را ندارد و جنگل بان ها مجبور می شوند خودرو را هل دهند. 

در نهایت به ارتفاعات خِرِشک میرسیم که دارای درختان کهن سال و طبیعت بکری است اما آثار شدید قاچاق چوب در این منطقه مشهود است. درختان تنومند قطع شده، زخمی کردن درختان و سوزاندن آن از شیوه های قاچاقچیان در این منطقه بوده است. 

با تاریک شدن هوا به سمت روستای بلوطک حرکت می کنیم. عدم وجود تجهیزات ساده ای هم چون چراغ قوه اجازه گشت در شب را به جنگل بان ها نمی دهد. در مسیر بازگشت از روستا ماموران به خودرویی که بار سنگینی حمل میکرد مشکوک شدند و در جاده کمین کردند. آنها میگویند مجوز تعقیب و گریز و ایجاد دست انداز  با موانع فلزی را ندارند به همین دلیل خودروی مورد نظر با پنهان شدن در روستا توانست بگریزد.

در این حین گزارشی از روشن شدن اره برقی در جنگل های منطقه به ماموران رسید که مجددا آنان را وادار به بازگشت کرد که با مشاهده چراغ های روشن خودروی گشت توانستند خود را پنهان کنند.

 

 

روز دوم؛ کشف کارگاه تولید زغال

روز دوم همراهی جنگل بانان در ماموریتی برای کشف تولیدات یک کارگاه روستایی تولید زغال گذشت که بنابر گزارشات مردم محلی و با حکم دادستانی نورآباد ممسنی ماموران منابع طبیعی به محل اعزام شدند. 

پس از عبور از مسافتی از چندده کیلومتری و ناهموار به روستای مورد نظر رسیدیم. یک فرد در انبار خانه خود از طریق بشکه های بزرگ اقدام به تولید و بسته بندی زغال کرده بود که با مشاهده خودروی منابع طبیعی از محل گریخته بود. در جریان این کشف چندین گونی زغال کشف و لوازم تولید زغال امحا شد. 

یکی از جنگل بانان می گوید در هر بشکه 100 کیلو چوب سوزانده و در نهایت دو گونی 13 تا 17 کیلویی زغال تولید می شود که به قیمت 100 تا 150 هزار تومان فروخته می شود. جریمه تولید هر کیلو زغال 60 تا 120 هزار تومان است که اصلا بازدارنده نیست چرا 

 

اغلب کسانی که زغال تولید می کنند پولدار هستند

همیشه فقر افراد به عنوان یکی از عوامل تهیه زغال و چوب مطرح می شود اما یکی از محیط بانان می گوید عشایر و افراد محلی بیشتر برای مصرف شخصی خود به روش دَله کور در حلب های فلزی زغال تهیه می کنند که البته گهگاهی هم آن را می فروشند اما آنچه که زغال به روش کوره ای تولید می شود اغلب از سوی افراد طماع صورت می گیرد.

وی همچنین در ادامه می افزاید: اغلب فردی توانمند یک خودرو و یک اره برقی در اختیار یک فرد می گذارد و به راحتی چوب قاچاق می کند و تا جایی که من دیده ام  عمده قاچاق زغال توسط افرادی صورت می گیرد که دستشان به دهنشان میرسید. 

هرجا نیرو کم است آتش سوزی ها بیشتر بوده است

نیروی انسانی یکی از مهم ترین مشکلات مبارزه با سوداگران چوب های زاگرس است. در سال های اخیر طرح جذب قرق بان ها در روستاها توانسته میزان آتش سوزی را کاهش دهد و در صورت وقوع آتش سوزی افراد محلی قرق بان سریعا خود را به محل می رسانند تا محیط بان ها سر برسند. 

یکی از کارکنان حفاظت منابع طبیعی به جماران می گوید: کمبود نیرو به شدت احساس می شود. اگر انجمن های دوستدار طبیعت نباشند مشکلات زیادی به بار می آید. 

جریمه ها در خصوص برداشت چوب و زغال بازدارنده نیست

یکی از محیط بانان میگوید جریمه قطع هر درخت بلوط تا قطر 20 سانتی متر  4.7 میلیون تومان، جریمه قطع درخت با قطر 20 تا 50 سانتی متر 8 میلیون تومان و جریمه درخت با قطر بیش از 50 سانتی متر به ازای هرسانتیمتر 200 هزار تومان است که بازدارنده نیست و گاها افراد متخلف با یک تعهد آزاد می شوند. 

یک محیط بان دیگر به بیان خاطراتی از این دست پرداخت و به جماران گفت: کسی را می شناسیم که 100 اصله درخت را قطع کرده و می گوید جریمه اش را پرداخت میکنم. در کجای دنیا شما می بینید که یک قاچاقچی راه را بر اداره منابع طبیعی ببندد؟ این اتفاقات در حالی رخ می دهد که ما حتی بیسیم و یک دستبند نداریم و امکان دفاع شخصی از خود ندارد. ما هر کدام فقط یک قرآن جیبی با خود می بریم تا از ماموریت ها سالم برگردیم.

 

مشکلات معیشتی جنگل بانان

اغلب جنگل بانان فعال در نورآباد ممسنی حقوقی حدود 2 میلیون و ششصد هزار تومان می گیرند که به صورت شرکتی فعالیت می کنند. آنها می گویند نه تنها هیچگونه حق کشف، حق ماموریت و اضافه کاری ندارند بلکه همین حقوق اندک برای فعالیت شبانه روزی شان را هر 5 ماه یک بار می گیرند. 

یکی از جنگل بانان میگویند حتی امکانات سایر دستگاه های دولتی برای حمل و نقل نیروهای اطفا حریق اختصاص داده نمی شود و آنها از امکانات انجمن های داوطلبانه خود را به محل می رسانند. وی می گوید دوستداران طبیعت در سال های اخیر کمک حال خوبی برای محیط بانان شده اند و با نهایت شجاعت دل به آتش می زنند.

وی همچنین می گوید: دستگاه ها دولتی طبق قانون باید خودروهای خود را دراختیار اداره منابع طبیعی بگذارند چون تجهیزات لجستیکی این اداره جوابگوی وسعت ناطق نیست. از سویی کمبود دمنده، البسه مناسب اطفا حریق و تجهیزات مناسب درعملیات های شبانه و نبود بالگرد مانع بازدهی مناسب فعالان است. 

یکی دیگر از جنگل بانان می گویند انگیزه ها حتی با یک کارت هدیه صد هزار تومانی برای نیروها افزایش پیدا می کند چون آنقدر به محیط بان های شرکتی بی مهری می شود که گاهی وقت ها رمقی برای رفتن به ماموریت نمی ماند. 

یک محیط بان که 8 سال سابقه دارد می گوید گاها با دست و حتی لباس های خودمان آتش خاموش می کنیم. البته در چند سال اخیر دمنده هایی توسط انجمن های محیط زیستی تهیه شده است اما کافی نیست.

 

عشق به طبیعت ما را به اینجا کشیده است 

یکی دیگر از جنگل بانان میگوید عشق به طبیعت و ممسنی باعث شده است به کار خود ادامه دهد. وی می گوید ما مزایا و حقوقی نداریم اما غیرت مان اجازه نمی دهد در این طبیعت که با آن انس میگیریم ببینیم یک حیوانی جلوی چشم مان بسوزد.

او می گوید: ما برای اطفا حریق حتی در استان های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد نیز حضور پیدا می کنیم.

یک محیط بان دیگر می گوید  آتش سوزی دشت گل سخت ترین تجربه من بوده است که یکی از همراهان ما بعد ازساعت ها تلاش برای مهار آتش به قدرس تشنه بود که برای خیس کردن دهان خود از بنزین یکی از دمنده ها استفاده کرد چون می دیدیم آتش در یک دقیقه یک درختی را می سوزاند و این برای ما دردناک بود و اجازه نمی داد محل را ترک کنیم. 

به گزارش جماران، نبود امکانات لازم و شرایط حمایتی از محیط بانان برای حفاظت از عرصه های جنگلی کشور در کنار ضعف قوانین بازدارنده سرعت تخریب منابع ملی ایران را شدت بخشیده است که اقدامات فوری برای کنترل اوضاع از سوی دستگاه های را می طلبد.

این گزارش به پاس تلاش های دلسوزانه جنگل بانان به شهید محمدجواد مختاری که در جریان آتش سوزی در ارتفاعات فهلیان نورآباد ممسنی جان خود را فدای جنگل های زاگرس کرد تقدیم می شود.