شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد در پنجم مرداد سال ۱۳۱۱ در بهشهر متولد شد. او در محضر اساتیدی همچون امام خمینی، آیت الله بروجردی، علامه طباطبایی و... شاگردی کرد. وی در یک عملیات انتحاری در هفتم مهر سال ۱۳۵۸ به شهادت رسید.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی شهید حجت الاسلام و المسلمین شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد اختصاص دارد.
زندگینامه شهید سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد
شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد (۱۳۶۰-۱۳۱۱ش) عالم، نویسنده و از روحانیون مبارز انقلاب اسلامی در ایران بود. وی مبارزه با رژیم پهلوی را از سال ۱۳۴۲ آغاز و تا پیروزی انقلاب ادامه داد و پس از انقلاب دبیر حزب جمهوری اسلامی در مشهد شد. هاشمی نژاد با رای مردم استان مازندران به عنوان نماینده مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد. مناظرۀ دکتر و پیر، درسی که حسین علیه‌السلام به انسان‌ها آموخت و راه سوم بین کمونیزم و سرمایه‌داری از مشهورترین آثار اوست.
هاشمی‌نژاد ۷ مهر ۱۳۶۰ش هم زمان با شهادت امام جواد(ع) در محل دفتر حزب جمهوری اسلامی مشهد طی یک عملیات انتحاری به شهادت رسید.
اطلاعات فردی
نام کامل سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد
تاریخ تولد ۵ مرداد ۱۳۱۱ش
زادگاه بهشهر
محل زندگی مشهد
تاریخ وفات ۷ مهر ۱۳۶۰ش
محل دفن حرم امام رضا(ع)
اطلاعات علمی
استادان آیت اللّه کوهستانی، سید رضا صدر، آیت الله بروجردی، امام خمینی
تألیفات مناظرۀ دکتر و پیر، درسی که حسین علیه‌السلام به انسان‌ها آموخت
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، دبیر حزب جمهوری اسلامی مشهد
اجتماعی راه اندازی کانون بحث و انتقاد دینی
ولادت و کودکی
شهید سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد فرزند سید حسن، متولد ۵ مرداد سال ۱۳۱۱ش در شهرستان بهشهر استان مازندران. مادر وی ساره نام داشت که تربیت ابتدایی عبدالکریم را عهده‌دار بود. پدرش مغازه نفتفروشی داشت و در میان مردم به تقوا و ایمان مشهور بود. هاشمی نژاد تحصیلات ابتدایی را تا چهارده سالگی در همان محل سکونت پدری گذراند و پس از آن برای تحصیلات بیشتر به حوزه علمیه آیت الله کوهستانی واقع در روستای کوهستان (شش کیلومتری شهرستان بهشهر) در استان مازندران رفت. این دوران همزمان با حکومت رضاخان در ایران بود.[۱]
هجرت و ادامه تحصیل
هاشمی‌نژاد در طول ۴ سال دروس مقدمات حوزوی و مقداری از سطح فقه و اصول را به پایان رساند. پس از طی مقدمات تحصیل در کوهستان، برای تکمیل تحصیلات حوزوی به قم نقل مکان کرد. در این شهر علی کاشانی فریدالاسلام را به عنوان استاد اخلاق برگزید. وی مقاطع بالاتر دانش حوزوی را در مجلس درس اساتیدی چون محمد صدوقی، سید رضا صدر، آیت الله مجاهدی، شیخ علی کاشی و سید محمد محقق داماد گذراند. وی سپس در درس خارج فقه و اصول آیت الله بروجردی، علامه طباطبایی و امام خمینی شرکت کرد. مدت اقامت او در قم ۱۴ سال به طول انجامید. [۲]
پس از فوت آیت الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ش، هاشمی‌نژاد به مشهد مهاجرت کرده و در آن‌جا علاوه بر تدریس فقه و اصول و تشکیل جلسات و منابر تبلیغی، در درس خارج فقه آیت الله سید محمد هادی میلانی و مدتی نیز در درس شیخ مجتبی قزوینی شرکت کرد. [۳]
مبارزات سیاسی
پس از آغاز نهضت انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی در ۱۳۴۱ش، هاشمی‌نژاد نیز به جریان فعال انقلابیون پیوست و با سخنرانی‌های خود در مبارزه مشارکت داشت. وی در نیمه شب ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش، به همراه تعدادی از علما، فضلا و وعاظ در تهران دستگیر شد و مدت چهل و یک روز زندانی شد. پس از آزادی بار دیگر به دلیل سخنرانی انقلابی و حمله صریح به شاه در مسجد فیل مشهد، دستگیر و روانه زندان شد که بر اثر اعتراضات مردمی و تلاش علما، سرانجام پس از گذشت بیش از سه ماه حبس آزاد شد. [۴]
وی در کنار آیت الله خامنه‌ای و آیت الله واعظ طبسی، رهبری مبارزات علیه رژیم پهلوی را در مشهد شکل داده بود. [۵]
هاشمی نژاد در دوران مبارزه بارها بازداشت و زندانی شد؛ در سال ۱۳۵۰ش دستگیر و برای همیشه ممنوع‌المنبر شد، در ۲۴ خرداد ۱۳۵۳ش و به مناسبت سالگرد قیام ۱۵ خرداد، راهپیمایی اعتراضآمیزی در مشهد ترتیب داد و بار دیگر دستگیر شد و روانه زندان شد و در سال ۱۳۵۴ش با ایراد سخنرانی دیگری علیه رژیم توسط ساواک دستگیر و به ۲ سال زندان محکوم شد. [۶]
در آبان ۵۶ با شهادت حاج مصطفی خمینی، هاشمی‌نژاد یکی از رهبران اصلی حرکت علیه رژیم در مشهد بود. اعلامیه‌ای که وی به همراه دو تن دیگر از روحانیون برجسته مشهد انتشار داد و در آن به شخص شاه حمله شده بود، موجب دستگیری مجدد او شد اما به دلیل خشم و تظاهرات مردم مشهد پس از یک شبانه‌روز آزاد شد؛ مدتی بعد به قصد ترور وی به منزل مسکونی‌اش مواد منفجره پرتاب شد.
در جریان پیروزی انقلاب اسلامی، وی به همراه تنی چند از روحانیون سرشناس مانع از حمله به پادگان شهر و مصادره اسلحه آن شد.[۷]
پس از انقلاب اسلامی
هاشمی‌نژاد از بدو پیروزی انقلاب، مبارزه خود را با منافقین و لیبرالها آغاز کرد. وی در سال ۱۳۵۸ش دبیر حزب جمهوری اسلامی خراسان شد.[۸]
او در همان دوران با رأی مردم استان مازندران به مجلس خبرگان راه یافت [۹] و در تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ایفای نقش کرد. [۱۰]
در قضایای جنگ تحمیلی چند بار به همراه آیت الله خامنه‌ای به مناطق جنگی رفت و در افشای اعمال بنی‌صدر و جبهه متحد سلطنت‌طلب‌ها و منافقین سهم به‌سزایی داشت. هاشمی‌نژاد در سال ۱۳۵۸ش به همراه هیأتی از جمهوری اسلامی ایران به کشور لیبی رفت و در بهمن ۱۳۵۹ش به دو کشور ژاپن و بنگلادش سفر کرد و اهداف انقلاب و نظام اسلامی را برای علاقهمندان شرح داد. [۱۱]
فعالیت‌های علمی و دینی
سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد با همکاری شوهر خواهر خود سید حسن ابطحی «کانون بحث و انتقاد دینی» را در سال ۱۳۴۳ش در مشهد برای تربیت دینی نسل جوان تشکیل دادند که در آن روش جدید تبلیغ به صورت مباحثه و انتقاد، سؤال و جواب برای جوانان تحصیلکرده به کار گرفته می شد. کانون دارای دو شعبه بود که به ترتیب قبل از ظهر روز جمعه و بعد از ظهر همان روز در محل‌های مختلف شکل می گرفت. سال‌های بعد یک شعبه مرکزی و یک کتابخانه به این مجموعه اضافه شد. در سال ۱۳۴۴ش ساواک به نقل از اساسنامه، آن را غیر سیاسی و فعالیت آن را فقط پاسخ گفتن به شبهات دینی و پاسخ به سؤالات و پرسش‌های اعتقادی اعلام کرد. این تشکیلات از ۱۳۴۳ش تا ۱۳۵۰ش به فعالیت پرداخت و در سال ۱۳۵۱ش فعالیتش متوقف شد. [۱۲]
کانون بحث و انتقاد دینی
شرکت مؤثر در جلسات «انجمن جوانان بهشهر» که فعالیتی مشابه با کانون بحث و انتقاد دینی داشت، از دیگر فعالیت‌های هاشمی‌نژاد بود.[۱۳]
هاشمی نژاد در جهت فعالیت تبلیغی به تألیف کتاب نیز پرداخته است. «مناظره دکتر و پیر» از مشهورترین آثار اوست که در زمان خود با استقبال زیادی مواجه شد تا جایی که رژیم پهلوی چاپ و نشر آن را ممنوع کرد. [۱۴] وی در این کتاب که در سال‌های دهه چهل تالیف کرد در قالب یک رمان به نقد تمدن غرب و در کنار آن معرفی تمدن اسلامی و افتخارات جهان اسلام می‌پردازد. [۱۵]
تالیفات
از دیگر آثار او که بیشتر درباره مسائل اعتقادی اسلام با زبانی در سطح فهم عموم مردم نوشته شده‌اند می‌توان از این تالیفات نام برد:
درسی که حسین علیه‌السلام به انسان‌ها آموخت.
پاسخ ما به مشکلات جوانان.
اصول پنجگانه اعتقادی.
راه سوم بین کمونیزم و سرمایه‌داری.
مشکلات مذهبی روز.
ضرورت تشکیلات.
مبارزه با جهل و مادیت.
قرآن و کتاب‌های دیگر آسمانی.
رهبران راستین.
مسائل عصر ما.
زهرا مکتب مقاومت.
رسالت انقلابی امام حسین(ع).
ولایت فقیه.
تقریرات اصول شیخ علی کاشانی به زبان عربی. [۱۶]
کتاب هستی بخش، که در ۲ جلد به چاپ رسیده است.[۱۷]
شهادت
۷ مهر ۱۳۶۰ش هم زمان با شهادت امام جواد(ع)، سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در حال خروج از کلاس درس توسط یکی از منافقان با عملیات انتحاری ترور شد و به شهادت رسید. پیکر وی در «دارالزهد» حرم امام رضا(ع) به خاک سپرده شد و به مناسبت شهادت او در خراسان سه روز عزای عمومی اعلام شد. امام خمینی پس از شهادت هاشمی‌نژاد در پیامی شخصیت وی را ستود. [۱۸]
پانویس
۱. فریادگر شهر شهادت، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
۲. اسلامی، شهید هاشمی نژاد و استاد نخستین، ص۱۰۱.
۳. پایگاه اطلاع رسانی حوزه علمیه خراسان.
۴. فرهنگنامه علمای مجاهد، دانشنامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران.
۵. هاشمی‌نژاد، سید احمد، شهید هاشمی نژاد در قامت یک برادر، ص۱۳.
۶. مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
۷. فرهنگنامه علمای مجاهد، دانشنامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران.
۸. فرهنگنامه علمای مجاهد، دانشنامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران.
۹. پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
۱۰. مکارم شیرازی، سخنرانی‌های او از علل پیشرفت انقلاب بود، ص۵.
۱۱. فرهنگنامه علمای مجاهد، دانشنامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران.
۱۲. پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه علمیه خراسان.
۱۳. توکلی،شهید هاشمی‌نژاد و جوانان، ص۱۲-۱۱.
۱۴. پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
۱۵. اسماعیلی، شمسا، تقابل هویت اسلامی و هویت غربی در مناظره دکتر و پیره، ص۱۰۵-۱۰۲.
۱۶. اسماعیلی، شهید هاشمی‌نژاد در آینه آثار، ص۱۰۹-۱۰۸.
۱۷. سایت تبیان.
۱۸. پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
منابع
اسلامی، محمد مهدی، «شهید هاشمی نژاد و استاد نخستین»، مجله شاهد یاران، شماره ۳۵، تهران، مهر ۱۳۸۷.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه علمیه خراسان.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
توکلی، احمد، «شهید هاشمی نژاد و جوانان»، مجله شاهد یاران، شماره ۳۵، تهران، مهر ۱۳۸۷.
سایت تبیان.
شمسا، علی، «تقابل هویت اسلامی و هویت غربی در مناظره دکتر و پیره»، مجله شاهد یاران، شماره ۳۵، تهران، مهر ۱۳۸۷.
فرهنگنامه علمای مجاهد.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
اسماعیلی، قربان علی، «شهید هاشمی نژاد در آینه آثار»، مجله شاهد یاران، شماره ۳۵، تهران، مهر ۱۳۸۷.
مکارم شیرازی، ناصر، «سخنرانی‌های او از علل پیشرفت انقلاب بود»، مجله شاهد یاران، شماره ۳۵، تهران، مهر ۱۳۸۷.
هاشمی نژاد، سید احمد، «شهید هاشمی نژاد در قامت یک برادر»، مجله شاهد یاران، شماره ۳۵، تهران، مهر ۱۳۸۷.
