سید عبدالاعلی موسوی سبزواری؛ مرجعی که غریبانه به خاک سپرده شد

آیت الله العظمی سید عبدالاعلی موسوی سبزواری در هجدهم ذیحجه ۱۳۲۸ در سبزوار متولد شد. ایشان مدت کوتاهی زعیم شیعیان بود اما پس از یک سال در ۲۷ صفر ۱۴۱۴ رحلت کرد.

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی سید عبدالاعلی موسوی سبزواری اختصاص دارد.

زندگینامه سید عبدالاعلی سبزواری

سید عَبْدُالاَعْلی موسوی سبزواری،(۱۳۲۸ - ۱۴۱۴ق) مرجع تقلید و مفسر شیعه در قرن پانزدهم. او پس از وفات آیت الله خویی در ۱۴۱۳ق، مدت کوتاهی عهده‌دار ریاست حوزه علمیه نجف بود. کتاب تفسیری مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن و کتاب فقهی مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام از آثار برجسته اوست. برخی معتقدند وی توسط رژیم بعث عراق مسموم و شهید شده است.

اطلاعات فردی

سیدعبدالاعلی سبزواری

تاریخ تولد ۱۸ ذی‌الحجه ۱۳۲۸ق

زادگاه سبزوار

محل زندگی سبزوار، مشهد، نجف

تاریخ وفات دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ش (برابر با ۲۷ صفر ۱۴۱۴ق)

محل دفن نجف اشرف

اطلاعات علمی

استادان محمدحسین نائینی، آقاضیاء عراقی، محمدحسین غروی اصفهانی، سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ عباس قمی ، عبدالله مامقانی

تألیفات

مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، مهذب‌الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، تهذیب الاصول، لباب المعارف، رفض الفضول عن علم الاصول، منهاج الصالحین، مناسک الحج

فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی

سیاسی حمایت از انقلاب اسلامی ایران، حمایت از انتفاضه شعبانیه

اجتماعی مرجع تقلید، رئیس حوزه علمیه نجف، تجدید بنای مسجد سهله و مسجد کوفه، فرستادن نمایندگانی به اروپا، امریکا و کشورهای عربی و آسیایی

زندگی‌نامه

سید عبدالاعلی در ۱۸ ذی‌الحجه ۱۳۲۸ق در سبزوار به دنیا آمد. مقدمات ادبیات عرب، فقه، اصول و ... را از پدر و عمویش، آیت‌الله سید عبدالله برهان (م ۱۳۸۴ق)، فراگرفت. او تا ۱۴ سالگی در زادگاه خود به تحصیل مقدمات علوم اسلامی و عربی پرداخت.[۱]

سید عبدالاعلی در سال ۱۳۴۲ق به مشهد رفت و در آنجا نزد عبدالجواد ادیب نیشابوری (م‌۱۳۴۴ق)، میرزا عسکر شهیدی، معروف به ‹‹آقا بزرگ حکیم›› (م ۱۳۵۴ق)، سید محمّد عصّار لواسانی‌ (م ۱۳۵۶ق) و علی اکبر نهاوندی (م ۱۳۶۹ق) شاگردی کرد.

سبزواری پس از حدود هشت سال اقامت در مشهد، برای تکمیل درس سطح فقه و اصول‌ و نیز فلسفه و تفسیر و دیگر علوم اسلامی به نجف اشرف سفر کرد و در آن شهر در درس نائینی‌ (م ۱۳۵۵ق)، آقاضیاء عراقی (م ۱۳۶۱ق)، محمدحسین غروی اصفهانی (م ۱۳۶۱ق)، سید ابوالحسن اصفهانی و سیدحسین بادکوبه ای (م ۱۳۵۸ق) و... شرکت کرد. وی تفسیر قرآن و مناظره و کلام را با حضور در جلسات تفسیری علامه محمد جواد بلاغی فراگرفت. او همچنین از عبدالله مامقانی(م ۱۳۵۱ق) و شیخ عباس قمی (م ۱۳۵۹ق) و دیگران اجازه روایتی و اجتهادی دریافت کرد. او از سال ۱۳۶۵ق به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت.[۲]

وفات

سیدعبدالاعلی سبزواری دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ش مطابق با (۲۷ صفر ۱۴۱۴ق)[۳] و مصادف با شب رحلت رسول خدا(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) در نجف درگذشت. برخی معتقدند که وی توسط رژیم بعث عراق مسموم و شهید شده است.[۴]

بعد از درگذشت، به علت سخت‌گیری‌های رژیم بعثی صدام، مراسم دفن وی، تنها با حضور پنج نفر از نزدیکان، در مسجدی که نماز می‌خواند و درس می‌گفت، برگزار شد و در همان‌جا دفن شد.[۵]

دوران مرجعیت

پس از وفات آیت الله خویی در ۸ صفر ۱۴۱۳ق. سید عبدالاعلی سبزواری، مرجع تقلید شیعیان و همچنین عهده‌دار ریاست حوزه علمیه نجف شد. البته دوران مرجعیت تقلید وی کوتاه(یک سال) بود و وی در ۲۷ صفر سال ۱۴۱۴ق وفات یافت.[۶]

ویژگی‌های شخصیتی و سیاسی

درباره ویژگی‌های شخصیتی سید عبدالاعلی سبزواری گفته‌اند که وی مردی متواضع، بردبار، کم سخن و دائم‌الذکر و از حافظان قرآن کریم بود. وی در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ایران و عراق نقش داشت و از انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن - امام خمینی - کمال حمایت و پشتیبانی را کرد. در زمان اقامت امام خمینی در نجف، در کنار وی بود و از امام و نهضت وی حمایت می‌ کرد. چندین بار درس خویش را برای توجّه‌ دادنِ حوزه علمیه نجف، به وقایع انقلاب اسلامی ایران تعطیل کرد و به هنگام همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی، در فروردین ۱۳۵۸ ش. پیامی مبنی بر حمایت از آن صادر کرد.[۷]

وی همچنین حامی مردم مظلوم و مسلمان عراق بود و در انتفاضه شعبانیه حمایت خویش را از این انقلاب با صدور فتوایی اعلام کرد.[۸] او با رژیم بعث حاکم بر عراق سازش نکرد و چند بار منزلش به محاصرهِ نظامیان بعث درآمد و رژیم بعث برایش محدودیت‌هایی قائل شد.[۹]

از اقدامات تبلیغی و اجتماعی وی، می‌توان به فرستادن نمایندگانی به اروپا، آمریکا و کشورهای عربی و آسیایی، و نیز طرح وسیع ایشان برای تجدید بنای مسجد سهله و مسجد کوفه اشاره کرد.[۱۰]

آثار و تالیفات

مواهب الرحمن

از آثار و تألیفات وی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:

مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن

این کتاب با موضوع تفسیر قرآن است که مفسر طرح آن را در ۳۰ جلد ریخته بود و تاکنون قریب به ۱۲ جلد آن به چاپ رسیده و متأسفانه باقی مجلدات در صورت وجود، چاپ و منتشر نشده است.

این تفسیر به عربی است و نخستین‌بار تا جلد چهارم آن، در "مطبعه`‌الاداب" نجف به سال ۱۴۰۴ق به چاپ رسید و در سال ۱۴۰۹ق مؤ‌سسهِ اهل‌البیت بیروت آن را تجدید چاپ کرد.

چاپ دیگر آن در همان سال در "مطبعه`‌الدیوان" بغداد صورت پذیرفت. امّا چاپ بهتر و با حروف‌چینی و تحقیق جدید، با اشراف فرزند مفسر، در سال ۱۴۱۴ق انجام گرفت که متأ‌سفانه با درگذشت وی در همان جلد اول توقف یافت و بعد با همکاری "مؤ‌سسه`‌المنار" حدود ۱۲ جلد آن به چاپ رسید.

مهذب‌الاحکام فی بیان الحلال و الحرام

این کتاب در فقه امامی است و شامل یک دورهِ کامل فقه استدلالی در ۳۰ جلد وزیری در مطبعة الاداب نجف به سال ۱۹۸۲م. چاپ شد.

تهذیب الاصول

یک دوره اصول فقه، به صورت فشرده، ولی روان در ۲ جلد که به طبع رسیده است.

لباب المعارف

در علم کلام و دفاع از عقاید شیعه و از جمله اولین آثار آیت‌الله سبزواری است که در ۲ جلد به عربی تأ‌لیف شده است.

افاضة الباری فی نقد ما ا‌لّفه الحکیم السبزواری

این کتاب در نقد و بررسی آثار فلسفی حکیم ملاهادی سبزواری (م ۱۲۸۹ق) نگاشته شده است.

رفض الفضول عن علم الاصول، در علم اصول.

منهاج الصالحین، در فقه.

مناسک الحج، در مسائل حج.

رسالهِ توضیح المسائل، به فارسی‌

حاشیه بر برخی از کتاب‌های شیعه چون: عروة‌الوثقی، وسیلةالنجاة، حدائق‌الناظره، جواهرالکلام، مستندالشیعه، اسفار، تفسیر صافی، شرح منظومهِ حکیم سبزواری، و...

مجموعه‌ای در رسائل فقهی و... .[۱۱]

کنگره بزرگداشت عبدالاعلی سبزواری

در سال ۱۳۸۹ش، کنگره بزرگداشت آیت الله العظمی سیدعبدالاعلی سبزواری برگزار شد؛ ۲۱ اردیبهشت در سبزوار و ۲۳ اردیبهشت در قم.

در کنگره برگزار شده در قم، آیت الله سبحانی، آیات عظام و حجج اسلام نمازی (امام جمعه کاشان)، مقتدایی (مدیر وقت حوزه علمیه قم)، باغانی (از علمای سبزوار) و سید علی سبزواری، فرزند آیت الله سیدعبدالاعلی، در پژوهشگاه قرآنى علامه طباطبایى سخنرانی کردند.[۱۲]

در کنگره برگزارشده در سبزوار نیز، ابراهیمی (امام جمعه سبزوار)، ابوترابی (نایب رییس وقت مجلس) و سیدان (از علمای مشهد) ازجمله سخنرانان اصلی این همایش بودند.[۱۳]

مطالعه بیشتر

آفتاب سبزوار؛ زندگینامه و سیری در آرا و اندیشه‌های حضرت آیت الله العظمی سید عبدالاعلی سبزواری، تألیف: احمد عابدی، شرکت تعاونی کار آفرینان فرهنگ و هنر، ۱۳۸۹ش.

پانویس

۱. دانشنامه موضوعی قرآن کریم.روش تفسیری آیت الله سبزواری در «مواهب الرحمن»

۲. عالم ربانی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

۳. پیام تسلیت به مناسبت ارتحال آیت‌الله العظمی سید عبدالاعلی سبزواری، سایت آیت‌الله خامنه‌ای.

۴. دانشنامه موضوعی قرآن کریم.روش تفسیری آیت الله سبزواری در «مواهب الرحمن»

۵. عالم ربانی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

۶. دانشنامه موضوعی قرآن کریم.روش تفسیری آیت الله سبزواری در «مواهب الرحمن»

۷. عالم ربانی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

۸. عالم ربانی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

۹. روش تفسیری آیت الله سبزواری در «مواهب الرحمن»، دانشنامه موضوعی قرآن کریم.

۱۰. عالم ربانی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

۱۱. عالم ربانی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.