آیت الله سید احمد حسینی معروف به شبیری زنجانی در سال ۱۳۰۸ قمری در زنجان به دنیا آمد. وی در سال ۱۳۴۶ق به قم آمد و تا آخر حیاتش آنجا ماند. او در اداره حوزه قم نقش مهمی داشت. از ایشان آثار فراوانی به جای مانده است.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله سید احمد شبیری زنجانی اختصاص دارد.
آیت الله سید احمد شبیری زنجانی (۱۲۷۰ – ۱۳۵۲ش) فقیه شیعی و از اساتید حوزه علمیه قم. وی از دوستان نزدیک امام خمینی و از نزدیکان آیت الله حجت کوه کمره ای و عضو ارشد شورای استفتائات او بود. زنجانی سرپرست مدرسه حجتیه قم را برعهده داشت. او مدتی امام جماعت مدرسه فیضیه و حرم حضرت معصومه(س) بود. کتاب الکلام یجر الکلام از آثار مشهور اوست. آیت الله سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید شیعه فرزند اوست.
باز هم در این زمینه بخوانید:
از زندگی میرزا جمال الدین کلباسی چه می دانید؟
حکیم شمس الدین بهبهانی که بود؟
نجف دریا بندری که بود؟/تاثیر او بر ادبیات داستانی چه بود؟/ آیا او را فقط باید یک مترجم به حساب آورد؟
اطلاعات فردی
سید احمد شبیری زنجانی
زادگاه زنجان
آرامگاه حرم حضرت معصومه(س)
محل زندگی قم
استادان میرزا محمدصادق خاتون‌آبادی، محمدرضا نجفی اصفهانی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی
نقش‌های برجسته فقیه
آثار الکلام یجرّ الکلام
فرزندان سید موسی شبیری زنجانی
زندگینامه آیت الله سید احمد زنجانی
آیت الله سید احمد حسینی (شبیری) در سال ۱۳۰۸ق در شهر زنجان به‌دنیا آمد.[۱] زنجانی نسب خود را چنین برای آقا بزرگ تهرانی نوشته است: احمد بن عنایت اللّه بن محمد علی بن امام قلی بن اوجاق قلی الحسینى الزنجانى الدوسروانى.[۲] سید احمد زنجانی را قمی نیز شناسانده اند.[۳]
پدرش سید عنایت الله فرزند مهر علی دوسرانی از شاگردان ملا قربانعلی زنجانی بود. تحصیلات دوره مقدماتی و سطح را در زادگاهش خواند، بعد از مدتی تدریس در مدرسه سید، برای ادامه تحصیل و استفاده از آیت اللّه شیخ عبدالکریم حائری در سال ۱۳۴۶ق به قم مهاجرت کرد و تا پایان زندگی، ساکن قم بود.[۴]
تحصیلات
آیت الله سید احمد زنجانی تحصیل را در زادگاه خود آغاز کرد و همانجا به تدریس نشست. او در مدیریت حوزه علمیه نقش مهمی ایفا می کرد.[۵]
او از سال ۱۳۳۹ق به مدت هفت سال در مشهد الرضا(ع) به تحصیل خود ادامه داد و سپس به قم مقدسه مهاجرت کرد.[۶] او در قم طبق رسم آموزشی حوزه، دروس حوزوی را با امام خمینی و سید محمد محقق داماد به مباحثه می نشست.[۷]
اساتید
حوزه علمیه زنجان
شیخ زین‌العابدین زنجانی
میرزا عبدالرحیم فقاهتی.
میرزا ابراهیم فلکی حکمی زنجانی.
شیخ عبدالکریم خوئینی زنجانی
میرزا احمد زنجانی
سید حسن زنجانی.
حوزه علمیه مشهد
محمد کفایی خراسانی: معروف به آقازاده فرزند آخوند خراسانی.
میر محمدصادق خاتون‌آبادی.[۸]
حوزه علمیه قم
شیخ عبدالکریم حائری یزدی
محمدرضا نجفی اصفهانی.
آیت الله سید احمد زنجانی از آیت الله سید عبدالحسین شرف الدین موسوی اجازه نقل روایت دارد.[۹]
آثار
خطی
اجازه للسیدحسن فرید محسنی؛ زنجانی در این اجازه نامه مفصل طرق روایی خود را ذکر کرده است.
اجوبة المسائل
اربعین
تقویم الزکاة
خیر الامور[۱۰]
افواه الرجال.
ایضاح الأحوال فی احکام الحالات الطاریه علی الأموال
ایمان و رجعت
بین السیدین
تعلیقه علی کتاب الفقه علی المذاهب الأربعه
الرد علی القصیمی.
غیث الربیع فی وجه البدیع
فروق اللغه
رساله قبله
مستنبطات الاعلام.
نصاب سه زبانه
الهدی الی الفرق بین الرجال والنساء[۱۱]
گفتنی است آثار مخطوط زنجانی بیش از اینهاست.
مطبوع
اسامی مزیّنه؛ دانشمندانی که اسم آن ها با یکی از اسامی علی و حسین مرکب شده است
فرق بین مرد و زن در احکام[۱۲]
جنگل مولى[۱۳]
رسالة فی المحرّمات الأبدیة
الکلام یجر الکلام
مناسک حجّ[۱۴]
شرائط الأحکام[۱۵]
فروق الأحکام و مستثنیات الاحکام[۱۶]
وصیت نامه
وفیات علماء
ملحقات تقویم الصلاة تالیف سیّد محمد طاهر بن رضی الدین حسینی
فهرس جامع الشتات
فهرس المسائل المکررة لکتاب الخلاف تالیف شیخ الطوسی[۱۷]
رسالة فی عدم تنجیس المتنجّس
فعالیت‌ها
زنجان
آیت الله سید احمد به هنگام اقامت در زنجان، در فعالیت های دینی مربوط به اهل علم و گاه مربوط به مسائل مهم شهر، مشارکت داشت. در مواقع ضروری با همکاری وی بازار تعطیل می شد.
در سال ۱۳۴۴ق که ابن سعود، قبور ائمه بقیع علیهم السلام را در مدینه خراب کرد، به همراه حاج میرزا مهدی میرزائی زنجانی -که در رأس روحانیت زنجان قرار داشت- به شهرستان های مختلف نامه نوشتند که ۸ شوال به عنوان ابراز انزجار از این جنایت، تعطیل عمومی شود. این رسم امروزه در نقاط مختلف جهان برپا می شود.
وی همچنین در اداره مدرسه علمیه سید زنجان نقش ویژه ای داشت و بر تربیت و آموزش طلاب نظارت می کرد.[۱۸]
برانداختن رسوم غلط: او استفاده از رادیو را که تا آن زمان در بین طلاب قبیح شمرده می شد، لازم دانست و گفت: معنی ندارد که این وسیله اخباری حرام باشد زیرا اسلام یک دین جهانی است و باید احکام آن به تمام مردم عالم ابلاغ شود، حرمت چنین وسیله خبررسانی با جهانی بودن اسلام سازگار نیست.
فعالیت ها در قم
آیت الله سید محمد حجت کوه کمره ای، که مدرسه حجتیه را در سال ۱۳۲۱ش تأسیس کرد، مدیریت و نظارتش را به شبیری واگذار کرد. همچنین حجت، نوشتنِ بخشی از جواب استفتائات را به او واگذار کرده بود.
آیت الله زنجانی در نبود آیت الله حجت به جای ایشان در مسجد بالاسر و صحن کوچک نماز جماعت می خواند. در مدرسه فیضیه نیز که ظهرها نماز جماعت بر پا نمی شد، برای اولین بار ایشان اقامه جماعت کرد.[۱۹]
به درخواست آیت الله سید صدر الدین صدر در منزل آیت الله سید احمد زنجانی جلساتی علمی فقهی برگزار می شد. آنان در این جلسه علمی بر برخی از کتاب های فقهی مانند مجمع المسائل آیت الله حائری و نیز وسیلة النجاة و عروة الوثقی حاشیه هایی زدند.
آیت اللّه محمدعلی اراکی می گفت: آقاى زنجانى یک شبه، تمام قسمت صلاة از یک کتاب فقهى را از حفظ حاشیه زد. شش جلد جواهرالکلام مانند انگشتر در دست هاى ایشان است که آن را به هر طرف بخواهد مى گرداند.[۲۰]
چون آیت الله بروجردی به دیدار دوست شتافت، آیت الله شیخ محمدعلی اراکی مراجعین و مقلدین وی را به سید احمد ارجاع می داد.[۲۱]
ایفای نقش در مدیریت کلان حوزه
هنگام ریاست آیات عظام: سید صدر الدین صدر، سید محمد حجت کوه کمره ای، و سید محمدتقی خوانساری، جلسات مشترک مراجع در مورد تصمیم‌گیری در امور مهم و کلی حوزه در منزل آیت الله زنجانی تشکیل می‌شد،[۲۲] جلسه مهم علمای بزرگ قم در مورد حوادث ۱۵ خرداد نیز در همین منزل برگزار شد.
آیت الله سید احمد در شورای مصلحین حوزه علمیه قم که در دوره آیت الله بروجردی برای اصلاحات حوزه علمیه تشکیل شده بود عضویت داشت.[۲۳] آیت‌الله بروجردی، زنجانی را مسؤول رسیدگی به امور قضایی روحانیت کرده بود و در موارد تعارضات روحانیت به او مراجعه می شد و در دعواهایی که مربوط به روحانیت بود وی قضاوت می کرد.[۲۴]
معرفی مرجع تقلید
پس از درگذشت آیت الله بروجردی (در سال ۱۳۴۰ش)، آیت الله سید احمد شبیری زنجانی دو نفر از علمای قم و دو نفر از علمای نجف را برای تقلید معرفی کرد. وی توضیح داده بود که در اینجا شاه می کوشد قدرت حوزه علمیه قم را از بین ببرد و نگاه ها را از آن دور گرداند و تجربه هم ثابت کرده است که قم می تواند نجف را نگاه دارد؛ ولی نجف به تنهایی نمی تواند قم را نگه دارد، اگر این هر دو باشند مانند دو کفه ترازو هستند و هر دو محفوظ می مانند.[۲۵]
فرزندان
سه فرزند ذکور سید احمد زنجانی از دانشمندان شیعه اند:
آیت الله حاج سید موسی شبیری زنجانی
سید جعفر شبیری، از مبارزان قبل از انقلاب و هم‌بحث آیت الله خامنه‌ای [۲۶]
مرحوم سید ابراهیم شبیری، آخرین فرزند سید احمد زنجانی [۲۷]
درگذشت
آیت الله سید احمد زنجانی در ۲۹ رمضان ۱۳۹۳ق مطابق با ۵ آبان ۱۳۵۲ش[۲۸] در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه لام الله علیها دفن شد.
پانویس
۱. شبیری زنجانی، سید موسی، ۱۳۹۳، ص ۵۳۸
۲. آقا بزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة،۱۴۳۰ق، ج ۱۳، ص۱۱۶
۳. گروه علمى موسسه امام صادق( ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج ۱۴(القسم الاول)، ص۸۳
۴. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله شبیری زنجانی.
۵. شبیری زنجانی، جرعه ای از دریا، ۱۳۹۳ش، ص ۵۶۱
۶. الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ج ۱۰، ص ۵۱
۷. مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفى الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج ۳، ص ۱۰۲
۸. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله شبیری زنجانی.
۹. سبحانی، تذکرة الأعیان، بی‌تا، ج ۲، ص ۳۵۸
۱۰. مجمع الفکر الاسلامی، موسوعة مؤلفى الامامیة، ۱۴۲۸ق٬ ج ۳، ص ۱۰۲
۱۱. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۳ ش، ص ۵۴۱
۱۲. مجمع الفکر الاسلامی، موسوعة مؤلفى الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج ۳، ص ۱۰۲
۱۳. الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج ۵، ص ۱۶۹
۱۳. گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق٬ ج ۴، ص ۸۴
۱۴. الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج ۱۳، ص ۴۳
۱۵. رفاعى، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، ۱۴۱۴ق، ص۵۲۷
۱۶. مجمع الفکر الاسلامی، موسوعة مؤلفى الامامیة، ۱۴۲۸ ق، ج ۳، ص ۱۰۷
۱۷. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۳، ص ۵۶۱
۱۸. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله شبیری زنجانی
۱۹.جواهر کلام٬ تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج ۱، ص۳۴۳
۲۰. زنجانی، جرعه ای از دریا، ص۵۶۳
۲۱. شبیری زنجانی، سید موسی، ۱۳۹۳، ص ۵۶۷
۲۲. صحیفه امام، ج ۱، ص ۲۷.
۲۳. شبیری زنجانی، سید موسی، ۱۳۹۳، ص۵۶۳
۲۴. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی.
۲۴. خاطرات آیت الله شبیری زنجانی از رهبر انقلاب، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای.
۲۵. گفتگوی اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران با محمدرضا معینی، نوه ایشان.
۲۶. حائری، علی، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ ش، ص ۵۲۸.
منابع
آقابزرگ تهرانى، محمد محسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ ۱، ۱۴۳۰ق.
همو، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، دار الأضواء، بیروت، چ ۳، ۱۴۰۳ق.
شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب شناسی شیعه، ۱۳۹۳.
مجمع الفکر الإسلامی. قسم الموسوعة، موسوعة مؤلفى الامامیة، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ ۱، ۱۴۲۸ق.
موسسه امام صادق (ع)، گروه علمى، موسوعة طبقات الفقهاء، مؤسسة الإمام الصادق (علیه السلام)، قم، چ ۱، ۱۴۱۸ق.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله شبیری زنجانی.
سبحانى تبریزى، جعفر، تذکرة الأعیان، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چ اول، بی تا.
جواهر کلام، عبد الحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان ، چ ۱، ۱۴۲۴ ق.
شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه ای از دریا، ناشر، موسسه کتاب شناسی شیعه، ۱۳۹۳ش.
قسم الموسوعة، موسوعة مؤلفى الامامیة، مجمع الفکر الإسلامی. قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ ۱، ۱۴۲۸ق.
موسسه امام صادق (ع). گروه علمى، موسوعة طبقات الفقهاء، مؤسسة الإمام الصادق (علیه السلام)، قم، چ ۱، ۱۴۱۸ق.
رفاعى، عبد الجبار، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چ اول، ۱۴۱۴ق.
