میرزا محمد تقی مامقانی، مجتهد، حکیم، عالم، فقیه و... در سال ۱۲۴۷ قمری در تبریز به دنیا آمد. وی در ۲۲ سالگی عازم نجف شد و پس از کسب فیض از محضر بزرگان نجف به تبریز بازگشت. او در ۱۲ رمضان المبارک سال ۱۳۱۲ رحلت کرد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی میرزا محمد تقی مامقانی اختصاص دارد.
میرزا محمدتقی ممقانی (1247-1312ق)، فقیه، محدث، مجتهد، حکیم، عالم و شاعر آذربایجانی، متخلص به نیّر و مشهور به حجت الاسلام و از پیروان شیخیه بود. دیوان غزلیات و مثنوی آتشکده از جمله آثار اوست.
اطلاعات فردی
نیر ممقانی، محمد تقی بن محمد
نام های دیگر میرزا محمد تقی بن ملا محمد ممقانی تبریزی مشهور به حجت الاسلام
نام پدر ملا محمّد ممقانی
متولد 1247ق
محل تولد تبریز
رحلت 1312ق
اساتید ملا محمّد ممقانی
برخی آثار دیوان نیر
دیوان کامل آتشکده
در همین رابطه بخوانید:
زندگینامه میرزا محمد تقی مامقانی
ولادت
میرزا محمد تقی مامقانی در سال ١٢٤٧/١٢٤٨ق، در تبریز متولد شد و در سال ١٣١٢ق، در همان شهر وفات یافت.
پدرش آخوند ملا محمّد ممقانی، شاگرد شیخ احمد احسائی است. وی از جمله علمایی است که در مجلس مـناظره مـیرزا علی‌محمّد باب در تبریز حاضر بـوده، فـتوی بـه کـفر مـیرزا علی‌محمّد بـاب داده و حـکم بر قتلش براند.
تحصیل
وی مقدمات علوم را در شهر تبریز در خدمت پدر بزرگوارش و عده ای از اساتید دیگر فرا گرفته و سپس در سال 1270 قمری در سن بیست و دو سالگی برای استفاده و استفاضه از محضر علمای اعلام و اساتید والامقام به عتبات عالیات به نجف اشرف عزیمت کرد و چنان که از آثار قلمی ایشان استفاده می شود مدت ها در عتبات عالیات مقیم بوده واز بحار علوم و ثمار فضائل بهره ای وافر به دست آورده و در تمام علوم عصر خویش به درجه ی اجتهاد نائل آمده و سپس به وطن خود شهر تبریز مراجعت فرموده است.
میــرزا جعفر سلطان القرائی زیر عنـوان حجّت الاسلام محمّـــدتقی بن محمد بن الحسینــی الشّریف التبریزی الممقانی، گـوید: «او از شانزده سالگی مدت پنج سال نزد پدر خود به تحصیل فقه و حکمت اشـتغال ورزیده، پس از مـرگ پدر (١٢٦٩ق) در بیست و دو سالگی برای تکمیل تحصیلات به عراق عرب که مرکز علم بود، سفر کرد و مدتی در محضر علمای آن دیار کسب فواید علمیه نمود و به تبریز مراجعت کرد. در آن ایام حجّـت الاسلام میرزا حسین برادر بـزرگش زنـده و مرجع شـیخیه بوده است. معهذا پس از ورود به تبریز، امامت مسجد حجّت الاسلام به او محوّل شده و در آن مسجد اقامه جماعت می کرده است[۱].
مناعت طبع
در شخصیت او گفته اند که شهامت نفس و مناعت طبـع او به اندازه‌ای بوده که جز خانه مسکونی چیزی نداشته و آن را هم بعد از فوت به وامش دادند و ازاین‌روی همیشه در شکنجه و فـشار رجال حسود و بدخواه بوده است[۲].
علاقه به هنر
کتابخانه شخصی او که حاوی نسخه های خطی ممتاز بوده، بـعد از مرگ او پراکنده و متفرق شد. وی در نوشتن خطوط مختلف اعم از ثلث، رقاع، شکسته، نستعلیق و انـواع خطوط دیگر استاد و از خـوشنویسان مـاهر زمان خود به شمار می آمد.
دو شاعر با یک تخلص
وی در سه زبان فارسی، عربی و ترکی طبع‌آزمایی کرده و اشعار سروده است. مخصوصاً اشعاری که در مراثی سروده پرسوز و گداز است. تخّلص وی در شعر «نیّر» است. از معاصرین او شـخصی موسوم به اسماعیل و معروف به میرزا بزرگ علی‌آبادی که اشعار سست و بی‌مایه دارد نیز «نیر» تخلص داشته است و نباید این دو را با هم اشتباه کرد.
وفات
نیّر صبح روز جمعه دوازدهم ماه رمضان سال ١٣١٢ق، در تبریز وفـات یافـت و جـسدش را به نجف منتقل کرده و به خاک سپردند. در وفات او جمعی از فضلای فارسی و عـربی مـراثی گفته اند و قطعه ای عربی از میرزا علی بن موسی ثقـةالاسلام تبریزی نقل شـده کـه در رثـای او گفته و مدح بسیار از او کرده است[۳].
آثار
از جمله آثار اوست:
مثنوی آتشکده؛
لآلی منظومه؛
دیوان غزلیات؛
درّ خوشاب؛
الفیه؛
صحیفة الأبرار؛
علم الساعة؛
لمح البصر[۴].
پانویس
۱. ر.ک: فرهمند، محمد، ص 60؛ دهخدا، علی اکبر، ج 5، ص7667
۲. ر.ک: فرهمند، محمد، ص 59
۳. ر.ک: همان، ص 60
۴. ر.ک: دهخدا، علی‌اکبر، ج 5، ص7667
منابع مقاله
فرهمند، محمد، «الفیه نیر و جایگاه آن در بین انواع ادبی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: دانشنامه، بهار 1390، شماره 13، صفحه 57 تا 70.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، جلد پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، بهار 1373.
