آیت الله محمد محمدی گیلانی در سال ۱۳۰۷ در روستای دعوی سرا از توابع رودسر گیلان به دنیا آمد. وی فقیه و عالم شیعی بود که در جمهوری اسلامی، مناصب مختلفی از جمله مقام حاکم شرعی را بر عهده داشت.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله محمد محمدی گیلانی اختصاص دارد.
آیت الله محمد محمدی گیلانی (۱۳۰۷-۱۳۹۳ش)، فقیه شیعه و از فعالان انقلاب اسلامی ایران. وی همچنین حاکم شرع، رئیس دادگاه های انقلاب اسلامی ایران، فقیه شورای نگهبان، نماینده مجلس خبرگان رهبری و ریاست دیوان عالی کشور بوده است. مخالفت با قائم‌مقامی آیت الله حسینعلی منتظری، و حمایت از رهبری آیت الله سید علی خامنه‌ای از مواضع سیاسی او است.
اطلاعات فردی
محمد محمدی گیلانی
نام کامل: محمد محمدی دَعْویٖ‌سَرایی
تاریخ تولد ۱۳۰۷ش
زادگاه روستای دَعْویٖ‌سَرا نزدیک رودسر
محل زندگی قم و تهران
تاریخ وفات ۱۳۹۳ش
محل دفن قم
شهر وفات تهران
اطلاعات علمی
استادان آیت الله بروجردی، امام خمینی، علامه طباطبایی
شاگردان سید احمد خمینی
محل تحصیل قم
تألیفات حقوق کیفری در اسلام، شرح زیارت اربعین
در همین رابطه بخوانید:
آیت الله سید حسن حسینی لواسانی که بود؟/علت سفر وی به لبنان چه بود؟/چه شد که در ایران ماندگار شد؟
سنایی غزنوی که بود؟/مولوی او را با چه لقبی ستوده است؟/ویژگی حدیقه الحقیقه چیست؟
میرزا حبیب الله مجتهد خراسانی که بود؟/چرا وی قصد مهاجرت به مدینه را داشت؟/ویژگی های شعر او کدام است؟
از زندگی میرزا هاشم آملی چه می دانید؟/کدام یک از بزرگان در مکتبش پرورش یافتند؟
فعالیت‌های اجتماعی سیاسی
سیاسی حاکم شرع و رئیس دادگاه های انقلاب اسلامی ایران، دبیر شورای نگهبان، رئیس دیوان عالی کشور، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
آیت الله محمدی گیلانی از شاگردان امام خمینی و علامه طباطبایی بود و به تدریس فقه، اصول و فلسفه پرداخت. حقوق کیفری در اسلام و شرح زیارت اربعین از آثار او است. کتاب «غروب آفتابی در سایه» درباره زندگی او به چاپ رسیده است.
زندگینامه آیت الله محمد محمدی گیلانی
آیت الله محمد محمدی دَعوی‌سرایی،[۱] معروف به محمدی گیلانی، فرزند محمدجعفر در سال ۱۳۰۷ش در روستای دعوی‌سرا در رودسر گیلان متولد شد.[۲]
محمدی گیلانی در ۱۸ تیر ۱۳۹۳ش در تهران درگذشت[۳] و در حرم حضرت معصومه(س) در قم دفن شد.[۴] به مناسبت درگذشت او یک روز در گیلان عزای عمومی اعلام شد.[۵] آیت الله خامنه ای در پیام تسلیت درگذشت وی، او را عالم مجاهد و وفادار به امام خمینی دانست.[۶] آیات حسین نوری همدانی و عبدالله جوادی آملی، از مراجع تقلید و عالمان شیعه نیز به مناسبت درگذشت او پیام تسلیت صادر کرد.[۷][۸]
همایش نکوداشت وی در ۷ مهر ۱۳۹۳ برگزار شد.[۹]
زیست علمی
آیت الله محمدی گیلانی از سال ۱۳۲۵ش در قم به آموختن فقه، اصول و فلسفه مشغول شد و در مجلس درس آیت‌الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی حضور یافت[۱۰] و در حین تحصیل، به تدریس نیز پرداخت.[۱۱]
وی پیش از انقلاب اسلامی ایران در مدرسه علمیه حقانی در قم[۱۲] و پس از پیروزی انقلاب در مدرسه علمیه مروی در تهران به تدریس پرداخت.[۱۳]
حسن عالمی، فقیه شیعه و عضو مجلس خبرگان رهبری، درس فلسفه محمدی گیلانی را در سطح درس فلسفه مطهری دانسته است.[۱۴] مرحوم حاج سید احمد خمینی، شاگرد خصوصی او در شرح منظومه بود.[۱۵]
تألیفات و آثار
آیت الله محمدی گیلانی نزدیک به پانزده کتاب با موضوع فلسفه، کلام، حقوق، و شرح زیارات نگاشته است.[۱۶] او بخشی از کتاب شفای ابن سینا را ترجمه[۱۷] و نزدیک به هشتاد مقاله تألیف کرده است[۱۸] که بیشتر مرتبط با موضوع فقه بوده است.[۱۹] برخی از کتاب‌های او چنین‌اند:
قضا و قضاوت
حقوق کیفری در اسلام
شرح زیارت اربعین
شرح مناجات شعبانیه
المعاد فی الکتاب و السنّه
الامامة و الخلافة فی الکتاب و السنّه (با همکاری دیگران).[۲۰]
فعالیت‌های سیاسی
فعالیت‌های سیاسی او به چند دوره تقسیم می‌شود:
پیش از انقلاب
آیت الله محمدی گیلانی در میانه سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ش، علیه حکومت پهلوی فعالیت سیاسی داشت و نزدیک به پنجاه مورد امضای وی ذیل اعلامیه‌ها گزارش شده است.[۲۱] موضوعات این اعلامیه ها عبارت است از: دعوت به تظاهرات و مراسم ختم شهیدان انقلاب.[۲۲] گفته شده که وی بر این مبنا ممنوع‌المنبر شده است.[۲۳]
مسئولیت‌ها
آیت الله محمدی گیلانی پس از انقلاب اسلامی ایران، برخی از مسئولیت‌های مهم قضایی و قانون‌گذاری را بر عهده گرفت که برخی از آنها چنین‌اند:
حاکم شرع و رییس دادگاه‌های انقلاب اسلامی ایران[۲۴] (۱۳۵۸[۲۵] ۱۳۶۲ش)
عضو ستاد اصلاح امور زندان‌ها (۱۳۶۲ش)[۲۶]
عضو هیئت عفو از سوی امام خمینی (۱۳۶۲ش)[۲۷]
عضو هیئت بازنگری قانون اساسی (۱۳۶۸ش)[۲۸]
نماینده مردم تهران در سه دوره مجلس خبرگان رهبری؛[۲۹]
عضو شورای نگهبان (۱۳۶۲[۳۰] ۱۳۷۳ش)[۳۱]
دبیر شورای نگهبان (۱۳۶۷–۱۳۷۱ش)[۳۲]
ریاست دیوان عالی کشور (۱۳۷۳ش)[۳۳]
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام[۳۴]
نماینده مقام رهبری (آیت‌الله سید علی خامنه‌ای) در دانشگاه‌ها[۳۵]
مشاور عالی رئیس قوه قضائیه.[۳۶]
رویدادها و اقدامات
دادگاه عباس امیرانتظام، نخست‌وزیر دولت مهدی بازرگان، با قضاوت محمدی گیلانی.
محمدی گیلانی در دوره ریاست بر دادگاه‌های انقلاب اسلامی ایران، دادگاه‌های مهمی مانند دادگاه عباس امیرانتظام، سخنگوی دولت مهدی بازرگان را قضاوت کرده است.[۳۷]
او عضو هیئت چهار نفره عفو امام خمینی بود که یکی از اقدامات آن اعزام بازرس به زندان‌های کشور و عفو کسانی بود که اصلاح شده بودند.[۳۸] افراد زیادی که بسیاری از آنها جزء سازمان مجاهدین خلق بودند، در همین زمینه مورد عفو قرار گرفتند.[۳۹] محمدی گیلانی همچنین عضو هیئت عفوی بود که آیت الله حسینعلی منتظری، قائم‌مقام وقت رهبری تشکیل داد و امام خمینی با آن موافقت کرد.[۴۰] آیت الله منتظری از محمدی گیلانی نقل کرده که این هیئت دست‌کم شش هزار نفر از مجاهدین خلق را آزاد کرده است.[۴۱]
محمدی گیلانی در زمان تصدی ریاست دیوان عالی کشور، حکم اعدام هاشم آقاجری، متهم به سب النبی را رد کرد.[۴۲] آقاجری در نهایت به اتهام توهین به مقدسات اسلام، به سه سال حبس تعزیری، دو سال حبس تعلیقی و پنج سال محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم شد.[۴۳]
مواضع سیاسی
محمدی گیلانی چنانچه خود گفته، با قائم‌مقامِ رهبری شدنِ آیت الله حسینعلی منتظری مخالف بوده است.[۴۴] وی در جلسات مجلس خبرگان برای تعیین رهبر پس از رحلت امام خمینی، آیت الله سید علی خامنه‌ای را شایسته رهبری دانسته است.[۴۵]
در دوره دبیری محمدی گیلانی در شورای نگهبان، نظارتی که در اصل ۹۹ قانون اساسی آمده، استصوابی تفسیر شده و شامل همه مراحل اجرایی انتخابات از جمله تأیید و رد صلاحیت کاندیداها دانسته شد.[۴۶] دربارهٔ اصل ۷۶ قانون اساسی نیز حق تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی، شامل مقام رهبری، مجلس خبرگان و شورای نگهبان دانسته نشد.[۴۷]
ویژگی‌های اخلاقی
در همایش نکوداشت محمدی گیلانی که در مهر ۱۳۹۰ش برگزار شد، سید محمد حسینی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، نام محمدی گیلانی را با قضاوت و عدالت گره‌خورده دانست و افزود که وی نشان قضاوت را با عدالت آراسته است.[۴۸] پیش از آن در سال ۱۳۸۸ش، نشان درجه یک عدالت توسط رئیس جمهور وقت ایران به وی اعطا شده بود.[۴۹]
بر پایه گزارش احمد مهدوی دامغانی، استاد پیشین دانشگاه هاروارد، از محاکمه‌اش در اوائل انقلاب اسلامی ایران، محمدی گیلانی، قاضی دادگاه، با وجود فشارهایی که بر خود می‌دیده، حکم تبرئه مهدوی دامغانی را صادر کرده است.[۵۰]
تک‌نگاری
کتاب «غروب آفتابی در سایه» با عنوان فرعی «اندوه‌یاد آیت‌الله محمد محمدی‌گیلانی» نوشته جعفر پژوم (سعیدی)، توسط نشر سایه‌سار، در سال ۱۳۹۴ش به چاپ رسیده و به زندگینامه محمدی گیلانی پرداخته است.[۵۱]
پانویس
۱. «آیت‌الله محمد محمدی دعوی سرایی (گیلانی)»، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان.
۲. رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران، ج ۲، ص ۱۱۴؛ خبرگان ملت: دفتر دوم، ۱۳۸۰ش، ص ۳۳۹.
۳. «آیت الله محمدی گیلانی دارفانی را وداع گفت»، خبرگزاری فارس.
۴. «ستارگان حرم»، پرتال جامع آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س).
۵. «فردا در گیلان عزای عمومی اعلام شد»، خبرگزاری فارس.
۶. «رهبر معظم انقلاب درگذشت عالم مجاهد آیت‌الله محمدی گیلانی را تسلیت گفتند»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
۷. «پیام تسلیت آیت الله نوری همدانی به مناسبت درگذشت آیت‌الله محمدی گیلانی»، روزنامه کیهان.
۸. «آیت الله جوادی آملی ارتحال آیت‌الله محمدی گیلانی را تسلیت گفت»، خبرگزاری فارس.
۹. «همایش نکوداشت آیت‌الله محمد محمدی گیلانی...»، خبرگزاری برنا.
۱۰. خبرگان ملت دفتر دوم، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۹؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج ۵، ص۱۹۲؛ نگاه کنید به: ادهم‌نژاد، «عالم مجاهد و باصلابت آیت‌الله محمد محمدی گیلانی»، ص۱۲۶.
۱۱. خبرگان ملت دفتر دوم، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۹.
۱۲. روابط عمومی دادستانی کل، عدالت در خون، ۱۳۶۲ش، ص۸۳.
۱۳. جمعی از پژوهشگران پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، گلشن ابرار، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۰۷، به نقل از آیت‌الله محفوظی (مصاحبه).
۱۴. «آیت الله محمدی گیلانی جزو اساتید برجسته فلسفه و حکمت بود»، خبرگزاری تسنیم.
۱۵. گنجینه دل، ۱۳۷۴ش، ص۴۵۴؛ نگاه کنید به: «وقتی آیت‌الله گیلانی منزل خودش را مصادره کرد»، خبرگزاری فارس.
۱۶. «مرزبان عدالت؛ پاسداشت آیت‌الله محمدی گیلانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان.
۱۷. محمدی گیلانی، «ترجمه تحلیلی از الهیات شفاء»، ص۸.
۱۸. «محمدی گیلانی، محمد/ ۱۲۳ مقاله»، پایگاه مجلات تخصصی نور.
۱۹. «مرزبان عدالت؛ پاسداشت آیت‌الله محمدی گیلانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان.
۲۰. خبرگان ملت دفتر دوم، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۹.
۲۱. «عالم مجاهد و با صلابت آیت‌الله محمد محمدی گیلانی»، ص۱۳۰، به نقل از: نهضت روحانیون ایران، علی دوانی ۱۰ جلدی)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۴ش؛ اسناد انقلاب اسلامی (۵ جلدی)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۴ش؛ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تاکنون (۸ جلدی)، سید محسن صالح، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۸۵ش.
۲۲. «آیت‌الله محمد محمدی گیلانی»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
۲۳. «عالم مجاهد و با صلابت آیت‌الله محمد محمدی گیلانی»، ص۱۳۰، به نقل از: نهضت روحانیون ایران، علی دوانی ۱۰ جلدی)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۴ش؛ اسناد انقلاب اسلامی (۵ جلدی)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۴ش؛ جامع مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا کنون (۸ جلدی)، سید محسن صالح، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۸۵ش.
۲۴. «نگاهی به زندگی و خدمات آیت‌الله محمدی گیلانی»، ص۱۸۱.
۲۵. «ناشنیده‌ای از امام خمینی درباره شیخ صادق خلخالی»، پایگاه خبری تحلیلی پارسینه.
۲۷. امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۱۷، ص۴۵۰.
۲۸. امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۱۷، ص۴۸۶.
۲۹. امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۱۷، ص۳۶۳ و ۳۶۴.
۳۰. «محمدی گیلانی (دعوی‌سرایی)، محمد (مرحوم)»، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
۳۱. امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۱۷، ص۵۱۴.
۳۲. «آیت‌الله محمد محمدی دعوی سرایی (گیلانی)»، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان.
۳۳. «شورای نگهبان، تراز اول انقلاب اسلامی»، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان.
۳۴. «آیت‌الله محمد محمدی دعوی سرایی (گیلانی)»، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان.
۳۵. «نگاهی به زندگی و خدمات آیت‌الله محمدی گیلانی»، ص۱۸۱.
۳۶. «نگاهی به زندگی و خدمات آیت‌الله محمدی گیلانی»، ص۱۸۱.
۳۷. «نگاهی به زندگی و خدمات آیت‌الله محمدی گیلانی»، ص۱۸۱.
۳۸. «نگاهی به کارنامه سیاسی عباس امیرانتظام»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
۳۹. «آیت‌الله موسوی بجنوردی...»، پایگاه خبری آفتاب.
۴۰. «آزادی عضو مرکزیت سازمان "پیکار" به دستور آقای منتظری»، روزنامه کیهان؛ نگاه کنید به: «امام دوبار به آیت‌الله منتظری اجازه داد وضعیت زندانیان را بررسی کند»، پایگاه اطلاع‌رسانی تابناک.
۴۱. امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۱۷، ص۴۵۰.
۴۲. «گفتگوی اختصاصی با آیت‌الله حسینعلی منتظری»، دقیقه ۷:۵۵، رادیو زمانه.
۴۳. «آیت‌الله محمدی گیلانی: به نظرم آقاجری در صورت سپردن تامین آزاد خواهد شد دیوان عالی کشور رای صادره را قاطعانه رد کرد»، خبرگزاری ایسنا.
۴۴. «نگاهی گذرا به روند پروندۀ آقاجری»، خبرگزاری ایسنا؛ «متن کامل رأی دادگاه عمومی تهران در خصوص پرونده متهم هاشم آغاجری»، خبرگزاری فارس.
۴۵. «مستند روایت رهبری قسمت اول»، دقیقه ۲۶:۳۳، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای؛ محمدی ری‌شهری، سنجه انصاف، ۱۳۸۶ش، ص۱۶.
۴۶. «مستند روایت رهبری قسمت دوم»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، دقیقه ۵۱؛ «آیت‌الله خامنه‌ای مناسب‌ترین گزینه برای رهبری در سال ۶۸ بود»، قدس آنلاین، به نقل از موسوی خوئینی‌ها (مصاحبه).
۴۷. «اصل نود و نهم»، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان.
۴۸. «اصل هفتاد و ششم»، پایگاه اطلاع رسانی شورای نگهبان.
۴۹. «همایش نکوداشت آیت الله محمد محمدی گیلانی با پیام وزیر ارشاد برگزار شد»، خبرگزاری برنا.
۵۰. «اعطای نشان درجه یک عدالت به آیت‌الله محمدی‌گیلانی»، خبرگزاری ایسنا.
۵۱. مهدوی دامغانی، «گزارش یک دادگاه»، روزنامه اطلاعات.
۵۲. «کتابشناسی غروب آفتابی در سایه»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
منابع
«آزادی عضو مرکزیت سازمان "پیکار" به دستور آقای منتظری»، مصاحبه با سید مرتضی بختیاری دادستان سابق تهران، روزنامه کیهان، ۲۵ مرداد ۱۳۹۸.
«آیت‌الله خامنه‌ای مناسب‌ترین گزینه برای رهبری در سال ۶۸ بود»، مصاحبه با سید محمد موسوی خوئینی‌ها، پایگاه خبری تحلیلی قدس آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۶ دی ۱۳۹۷، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۳۹۹.
«آیت‌الله جوادی آملی ارتحال آیت‌الله محمدی گیلانی را تسلیت گفت»، مصاحبه با مهدی طائب، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲۰ تیر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۷ مرداد ۱۳۹۹.
«آیت الله محمدی گیلانی جزو اساتید برجسته فلسفه و حکمت بود»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۲ تیر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۳۹۹.
«آیت‌الله محمد محمدی گیلانی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۳۹۷، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۳۹۹.
«آیت‌الله محمدی گیلانی: به نظرم آقاجری در صورت سپردن تامین آزاد خواهد شد دیوان عالی کشور رای صادره را قاطعانه رد کرد»، مصاحبه با محمد محمدی گیلانی، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: ۶ تیر ۱۳۸۳، تاریخ بازدید: ۶ مرداد ۱۳۹۹.
«آیت‌الله محمدی گیلانی دارفانی را وداع گفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب، ۱۸ تیر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۷ مرداد ۱۳۹۹.
«آیت‌الله محمد محمدی دعوی سرایی (گیلانی)»، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۳۹۹.
«آیت‌الله موسوی بجنوردی: قرار نبود وزارت اطلاعات داشته باشیم»، مصاحبه با سید محمد موسوی بجنوردی، پایگاه خبری آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۱۶ فروردین ۱۳۹۲، تاریخ بازدید
