جی پلاس/به مناسبت رحلت؛
مروری بر زندگی آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی
آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی در سی ام بهمن سال ۱۲۹۷ در گلپایگان متولد شدند. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی از طرف امام خمینی به عضویت شورای نگهبان درآمد. آیت الله تالیفات بسیاری در زمینه های مختلف دارند.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی مرجع عالیقدر، اسلام شناس و فقیه معاصر، آیت الله العظمی شیخ لطف الله صافی گلپایگانی اختصاص دارد.
زندگینامه آیت الله العظمی شیخ لطف الله صافی گلپایگانی
ولادت
ایشان در سال ۱۳۳۷ ه. ق، در شهر گلپایگان، قدم به صحنه هستی نهاد.
والدین
پدر ایشان، عالم عارف، مرحوم آیت الله آخوند ملا محمدجواد صافی، (متولد ۱۲۸۷ ه. ق) بود که علاوه بر تخصص، تحقیق، تالیف و تدریس در گرایش های مختلف علوم اسلامی مانند فقه، اصول، کلام، اخلاق، حدیث و... ، و در زمینه هنرهای ارزشمندی چون شعر و خوشنویسی نیز سرآمد بود. زهد، تقوی، عشق به ولایت و فضیلت های علمی اخلاقی آن بزرگ مرد، از یک سو و مواضع قدرتمندانه او در سنگر امر به معروف و نهی از منکر و جبهه گیری های صریحش در برابر افکار انحرافی، غیر متدینان، ظالمان و جابران آن روزگار از سویی دیگر، هر قدر که مردم گلپایگان را شیفته و مطیع محض او می کرد، هیات حاکمه، خائنین و زورگویان را در برابرش شکننده تر می کرد؛ چنان که آنها همیشه او را سد راه اعمال خلاف شرع و بدعت گذاری‌های خود دیده و تا زنده بود از غیرت دینی و خشم الهی او می ترسیدند.
آفتاب عمر آن عالم جلیل القدر در افق عصر ۲۵ رجب سال ۱۳۷۸ ه. ق، مصادف با شب شهادت حضرت امام موسی کاظم علیه السلام، غروب کرد.
مادر او بانوی فاضله، شاعره و عاشق اهل بیت علیهم السلام، فاطمه خانم، دختر حضرت آیت الله آخوند ملا محمدعلی بود.
از ویژگی های بزرگ معنوی، اخلاقی، که در وجود آن مرحوم متبلور بود، می توان به تعبد، اخلاص، تقوی، معرفت به حضرت حق، شجاعت، صراحت لهجه، شوهرداری کم نظیر و اهتمام در تربیت کودکان، راز و نیاز خاشعانه و ذکر و دعا و نماز شب اشاره کرد.
تحصیلات
آیت الله العظمی صافی، در نوجوانی قدم به وادی علم و معنویت حوزه نهاد و میهمان صفای حلقه های صمیمی درس و بحث و محرم شور وصف ناپذیر مناجات نیمه شب پاکباختگان حوزه شد.
ابتدا در گلپایگان، کتب پایه ادبیات عرب را نزد عالم جلیل القدر، مرحوم آخوند ملا ابوالقاسم مشهور به «قطب» آغاز کرد و ادامه مباحث ادبیات، کلام، تفسیر، حدیث، فقه و اصول را تا پایان سطح در همان جا پی گرفت و در این مدت حجم وسیع کتب مهم رشته های مذکور را نزد پدر بزرگوارش، حضرت آیت الله آخوند ملا محمدجواد صافی آموخت.
در سال ۱۳۶۰ ه. ق، گلپایگان را با دنیایی از خاطره های شیرین دوران کودکی و نوجوانی و لذت حضور در کنار پدر و مادری مهربان و دلسوز، که اکنون از حسرت فراق او پریشان بودند، ترک کرد و رنج مشکلات هجرت به قم را پذیرا شد، تا با حضور در مجلس درس و بحث اساتید بزرگ حوزه علمیه قم به تکمیل تحصیلات و تحقیقات خود بپردازد.
ایشان چند سال بعد به نجف اشرف مشرف شد و در آن جا نیز از محضر مراجع عالیقدر آن حوزه، برای یک سال بهره مند شد.
هوش و استعداد فوق العاده و تلاش و جدیت در امر تحصیل او را مورد علاقه خاص اساتید بزرگ قم و نجف قرار داد. حضرت آیت الله العظمی صافی پس از آن مجددا به قم بازگشتند و بیش از پانزده سال حلقه نشین مجلس درس و بحث و اخلاق و عرفان مرجع پرافتخار شیعه، حضرت آیت الله العظمی بروجردی و نیز یکی از مشاورین ویژه و برجسته و از اصحاب خاص استفتاء آن بزرگوار شد و آن مرحوم، نظر به توانایی والای علمی آیت الله العظمی صافی، پاسخگویی به سوالات مهم و حساسی از فقه و کلام شیعی و نیز نگارش کتاب ارزشمندی درباره مهدویت را که «منتخب الاثر» نام گرفت، به ایشان واگذار کردند.
اساتید آیت الله صافی گلپایگانی
از اساتید مهم آن بزرگوار در قم، مراجع تقلید، آیات عظام: سید محمدتقی خوانساری، حجت، صدر، بروجردی و در نجف، آیات عظام: شیخ محمدکاظم شیرازی، سید جمال‌الدین گلپایگانی و شیخ محمدعلی کاظمی را می‌توان نام برد.
ویژگی های آیت‌الله صافی
زهد، تقوی، اخلاص، قناعت، توکل، سعه صدر، صراحت لهجه و امر به معروف و نهی از منکر، از ویژگی های مهم روحی- اخلاقی این فقیه وارسته است.
وجودش، دریای بی کرانه عشق به انوار مقدس ائمه معصومین علیهم السّلام بود و هر پگاه بعد از نماز، در دعای عهد، می‌شد ترنم تمنای دل شیداییش را در نغمه «العجل العجل یا مولای یا صاحب الزمان» شنید و او را عصرهای جمعه، میان خیل عاشقان مهدی عجّل الله فرجه الشریف، میهمان لحظه های پرمعنویت مسجد جمکران دید.
تدریس، تحقیق و تسلط در زمینه علوم متنوع اسلامی همچون فقه، اصول، کلام، حدیث، رجال و... ، تالیف حدود هشتاد اثر ارزشمند و محققانه به زبان های فارسی و عربی که بعضی از آنها به چند زبان دیگر نیز ترجمه شده، از ویژگی های علمی ایشان است.
برخورداری از چنین موقعیت های والای علمی، ایشان را در حوزه علمیه قم، در ردیف ممتازین قرار داد و بزرگانی چون آیات عظام: سید جمال‌الدین گلپایگانی، بروجردی، امام خمینی و سید محمد رضا گلپایگانی و بعضی دیگر، مقام بلند علمی- معنوی او را ارج نهادند؛ و آیت الله العظمی سید جمال‌الدین گلپایگانی در حدود ۴۵ سال پیش، اجتهاد متین و اوج مقام فقهی آیت‌الله العظمی صافی را طی مکتوبی مهم، اعلام کرد.
ایشان، سال ها از طرف مرحوم آیت الله العظمی بروجردی و پس از ارتحال آن بزرگوار، از معدود کسانی بود که مسؤولیت امتحان فضلای حوزه در سطح عالی و درس خارج را داشته و شماری از مجتهدان کنونی و مدرسین حوزه علمیه قم، نزد معظم له امتحان داده اند.
این فقیه گرانقدر، علاوه بر موارد مذکور، مطالعات گسترده ای در زمینه ادبیات و تاریخ اسلام و ایران داشته و ضمن آشنایی با قالب های گوناگون شعری، در سرودن شعر نیز مهارت کامل دارند.
این مرجع فرزانه، حتی تا آخرین روزهای حیات نیز با تمامی مشغله های موجود، اخبار و مسائل دنیا و بالخصوص جهان اسلام را هر روز با دقت تمام از طریق رسانه های گروهی دنبال کرده و بنا به اطلاعات وسیع تاریخی- سیاسی، از قدرت تحلیل بالایی در زمینه رویدادهای منطقه ای، جهانی و دنیای اسلام برخوردار و مصداق واقعی «عالم به زمان» بودند.
مبارزه با طاغوت
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، حضور در صحنه های مختلف مبارزه با رژیم ستم شاهی باعث حساسیت ساواک، نسبت به این فقیه آگاه شد و بالاخره به توقیف یکی از کتب ایشان که حاوی مطالبی در نقد فساد رژیم شاه بود، منجر شد. در همین حال نشر بعضی کتب مهم حضرت آیت‌الله العظمی صافی که در دفاع از تشیع نگاشته بود نیز، در بعضی از کشورهای عربی ممنوع شد و بدین صورت دولتمردان این کشورها همسو با برخی مزدوران قلم به دست استعمار، نتوانستند خشم خود را از نوشته های آگاهی بخش و بیدار کننده اش، پنهان کنند.
مناصب
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایشان در سال ۱۳۵۸ ه. ش، به عنوان عضو مجلس خبرگان اول، انتخاب و در سال ۱۳۵۹ ه. ش، از سوی حضرت امام خمینی (قدس سره) به عضویت شورای نگهبان منصوب شد و هشت سال به عنوان دبیر شورای نگهبان، منشا خدمات ارزنده ای به نظام مقدس و مردم عزیز شد، و در پاسداری از حریم اسلام و قرآن، لحظه ای تردید به خود راه نداد.
حضرت آیت‌الله العظمی صافی، که حداقل از دو دهه قبل، با وجود داشتن تمامی شرایط مرجعیت، کریمانه از آن گذشته بود، با ارتحال حضرت آیت‌الله العظمی گلپایگانی قدس سره، در آذر ماه ۱۳۷۲ ه. ش، بنا به تقاضاهای مکرر و اصرار پی در پی علما و مردم، بالاخره تصدی مرجعیت را پذیرفت و به عنوان یکی از مراجع عمده، و ارکان اصلی حوزه علمیه قم، به شمار می رفت.
گفتار بزرگان درباره آیت الله صافی گلپایگانی
آیت‌الله سید جمال الدین هاشمی
حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید جمال‌الدین هاشمی گلپایگانی که از مراجع بزرگ عصر خود در نجف اشرف بودند، در تاریخ سوم جمادی الاولی ۱۳۷۵ قمری یعنی چهل سال قبل برای معظم له اجازه اجتهاد صادر کرده و مرقوم فرموده اند که ایشان به بالاترین درجه اجتهاد و استنباط در احکام شرعیه نایل شده اند. و در آن اجازه بسیار عالی که اکنون موجود است ایشان را با القاب: «العالم، العلم، العیلم، العلام، الفاضل، الکامل، الهمام، علم الاعلام، حجة الاسلام» یاد فرموده و ستوده اند.
آیت الله محمدعلی کاظمی
حضرت آیت الله العظمی آقای شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی (رضوان الله علیه) مقرر مرحوم محقق نائینی (قدس سره) استاد آیت الله العظمی صافی در نجف، در نامه خود که در تاریخ یازدهم شوال فرستاده اند، وی را با عنوان والای «علم العلم و مناره» یاد کرده و ایشان را که نجف را ترک کرده بودند به نجف فرا خوانده و مرقوم فرموده اند: «مفارقت امثال سرکار از نجف اشرف و خلو جامعه علمیه از آن، موجب تاثر (است)، چون امروز جامعه علمیه حاجت به امثال سرکار دارد که استعداد ذاتی را با حفظ ظاهر و التزام به نوامیس شرع مطهر دارا و واجد هستید، علی هذا حتی المقدور اسباب حرکت را فراهم فرمائید. امید است بر عزم مراجعت باقی باشید و جدا سرکار را از حضرت حجت الاسلام آقای والد (دامت برکاته) تقاضا می کنم.»
امام خمینی
امام خمینی در موارد مختلف، اندیشه فقاهتی و حضور مدبرانه و آگاهانه آیت الله العظمی صافی را در بطن مسائل مهم جاری، ارج نهادند و از همین روی ایشان را به ایفای نقش در شورای نگهبان که در آن زمان مهم ترین و آخرین مرکز تصمیم گیری درباره تایید قوانین کشور و مطابقت آن با شرع و قانون، محسوب می شد برگزیدند. امام خمینی در نامه مورخ ۲۲/ ۳/ ۶۵ خود به شورای نگهبان، آیت الله العظمی صافی را از «فقها»یی دانسته اند که «لیاقت و تعهدشان محرزست» و «در مدت طولانی خدمت، آشنایی وافر به مسائل جاریه دارند». و در جایی دیگر، درباره ایشان فرموده اند: «معظم له مورد علاقه اینجانب هستند.» برای تحلیل گران امور تاریخی، نقش کلیدی آیت الله العظمی صافی در مقام فقیهی دقیق و خوش فکر و مشاوری امین و آگاه برای آیت الله العظمی گلپایگانی در طول ۳۲ سال مرجعیت پر افتخار آن مرحوم، نقشی ویژه و کاملا برجسته است. آن مرجع عظیم الشان در امور مهم سیاسی و اجتماعی با آیت الله العظمی صافی مشورت کرده و مسائل مهم فقهی را با معظم له در میان می گذاشتند؛ برای نظرات ایشان اهمیت قائل بودند، آرایشان را محترم شمرده و به آن توجه مخصوص می فرمودند.
آیت الله العظمی گلپایگانی
آیت الله العظمی گلپایگانی در نامه‌ای خطاب به دست اندرکاران اولین مرکز کامپیوتری تحقیقات و دایرة المعارف فقه اسلامی موسوم به «معجم فقهی»، آیت‌الله العظمی صافی را نمونه ای از «اکابر فقهای معاصرین» و «صاحبان مقام علمی شامخ» دانسته و به استفاده از وجود مغتنم و سرمایه ارزشمند علمی ایشان، تاکید می ورزند. در نگاه ژرف آیت الله العظمی گلپایگانی که خود استوانه عظیم فقاهت و اسطوره تقوی و عدالت بود از آیت‌الله العظمی صافی با عنوان «مجتهدی مسلم و عادل» یاد شده است.
آیت الله جعفر سبحانی
آیت الله آقای حاج میرزا جعفر سبحانی، راجع به جریان مراسم نماز بر پیکر پاک آیت‌الله العظمی گلپایگانی می نویسند:«بر جنازه مطهر او پاکترین و وارسته‌ترین فرد، یعنی چهره بزرگوار فقیه، آیت الله صافی (دام ظله) نماز گزارد. فردی که در طول عمر، با قلم و بیان در خدمت اسلام بوده و از عارفان وارسته‌ای که: «یذکرکم رؤیته»؛ دیدار او انسان را به یاد خدا می اندازد و معاشرت با او بر فضل و دانش و تقوای معاشر می افزاید».
آیت الله سلمان خاقانی
عالم بزرگ، حضرت آیت الله شیخ سلمان خاقانی در جریان آشنایی خود با مرجع عالیقدر می نویسد: «شرایط جالبی پیش آمد که پیر بزرگواری را دیدم که سنین عمر او از هفتاد سال می گذشت و درس و بحث و صید حقایق و تعمق در تاریخ اسلام و در علوم اسلامی، او را فرسوده و لاغر ساخته بوده؛ چه آنکه او از امت اسلامی است که پیروی کردن کورکورانه و بدون تحقیق را، در اصول و فروع حرام می دانند و تلاش و کوشش در تحقیق مطالب را تا مرز توان، لازم می شمرند. آری! او را در لباس رجال دین در عراق و ایران دیدم. پرسیدم اسم شما چیست؟ پاسخ داد: لطف الله صافی. گفتم: به از این حسن تصادف که من شما را یافتم...»
تالیفات
-راه اصلاح یا امر به معروف و نهی از منکر
- سفرنامه حج
- نیایش در عرفات
- حدیث بیداری (مجموعه پیام‌ها)
- شهید آگاه
- پرتوی از عظمت امام حسین علیه السلام
- با عاشوراییان
- بزم حضور (دفتر شعر رضوی)
- نغمه مشتاقان (دفتر شعر)
- آفتاب مشرقین (دفتر شعر عاشورایی)
- صحیفة المؤمن (دفتر شعر)
- سبط المصطفی (دفتر شعر)
- دیوان اشعار
- در آرزوی وصال (دفتر سروده‌های امام زمانی)
- پاسخی به کتاب «عقیده مهدویت در شیعه امامیه»
- نوید امن و امان
- پاسخ ده پرسش
- اصالت مهدویت
- تجلی توحید در نظام امامت
- نظام امامت و رهبری
- ولایت تکوینی و ولایت تشریعی
- پیرامون معرفت امام
- عقیده نجات بخش
- به سوی دولت کریمه
- باورداشت مهدویت
- انتظار عامل مقاومت و حرکت
- فروغ ولایت در دعای ندبه
- معرفت حجت خدا
- گفتمان مهدویت
- وابستگی جهان به امام زمان
- امامت و مهدویت
- رساله توضیح المسائل
- مناسک حج
- مناسک عمره مفرده
- منتخب توضیح المسائل
- هزار سؤال پیرامون حج
- مجموعه استفتائات قضایی
- استفتائات پزشکی
- جامع الاحکام ۲ جلد
- پاسخ کوتاه به ۳۰۰ پرسش از احکام
- یکصد و ده پرسش و پاسخ اینترنتی
- احکام نوجوانان
- با جوانان
- معارف دین (مجموعه پرسش‌ها و پاسخ‌های اعتقادی)
- سیر حوزه‌های علمی شیعه
- ماه مبارک رمضان، مکتب عالی تربیت و اخلاق
- رمضان در تاریخ «حوادث تاریخی»
- الهیات در نهج البلاغه
- نگرشی بر فلسفه و عرفان
- به سوی آفریدگار
- عرض دین
- ندای اسلام از اروپا
- زندگی بوداسف
- جابر بن حیان
- رساله‌ای در احکام ثانویه
- تفسیر آیه فطرت
- پیرامون روز تاریخی غدیر
- اعتبار قصد قربت در وقف
- زندگینامه آیت الله آخوند ملا محمد جواد صافی
- مقالات کلامی
- شب پرگان و آفتاب
وفات
ایشان سحرگاه دوازدهم بهمن ماه سال ۱۴۰۰ مطابق با بیست و نهم جمادی الثانی پس از یک دوره بیماری به ملکوت اعلی پیوستند.
منبع: نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
دیدگاه تان را بنویسید