نقش امام در مرحله گسترش جنگ چه بود؟/ کدام سیاست خارجی امام را سیاست درهای باز نامیدند؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، سالها از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ تحمیلی گذشته است اما همچنان پرسش هایی درباره علت و چرایی جنگ، تعویق پذیرش قطعنامه های بین المللی و... باقی مانده است که در این مجال به مناسبت فرا رسیدن چهلمین سال دفاع مقدس برآنیم تا به برخی از این پرسش ها، پاسخی درخور دهیم. از پرسش های مهمی که درباره ایام جنگ مطرح است، نقش مدیریتی آن است که خود به چند پرسش جداگانه و با توجه به مراحل مختلف جنگ تقسیم می شود که به تناسب و به ترتیب به پاسخ این پرسش ها می پردازیم. پرسش بعدی که در اینجا پاسخ داده می شود، نقش امام خمینی در مرحله گسترش و تشدید جنگ است که از کتاب پرسشها و پاسخها (جنگ ایران و عراق) به آن پاسخ گفته ایم: 

امام پس از فتح خرمشهر امید به پایان یافتن جنگ داشتند و اساساً بخشی از علت مخالفت اولیه ایشان با ادامه جنگ، به ‌دلیل فقدان دورنمای روشن برای اتمام آن بود. به عبارت دیگر، امام بر این باور بودند که اگر ما نتوانیم پس از فتح خرمشهر جنگ را تمام کنیم، اتمام آن در یک زمان و شرایط دیگر دشوار خواهد بود. در عین حال پس از آنکه امام تصمیم به ادامه جنگ گرفتند و عملیات رمضان انجام شد، با توجه به روند تحولات جنگ، امام طی تحلیلی درباره سیاست‌های امریکا علیه ایران در شروع جنگ و ادامه آن، بر این موضوع تأکید کردند که منطق امریکا شکست عراق و ایران است و از پا درآوردن هر دو یا ایران، در هر صورت به نفع امریکاست.

این نظر امام نیز به روشنی نشان می‌دهد تبدیل جنگ ایران و عراق به یک جنگ فرسایشی برای از پا درآوردن ایران یا ایران و عراق، نقطه ثقل سیاست‌های راهبردی امریکا بوده است. بر پایه این ملاحظات، در هر صورت امام باور داشتند که اکنون راهی جز ادامه جنگ و غلبه بر مشکلات و موانع آن وجود ندارد. بر همین اساس به‌ دنبال تدابیر و راه‌حل‌هایی بودند که جمهوری اسلامی جنگ را با پیروزی پشت سر بگذارد.

مواضع راهبردی امام در این مرحله به شرح زیر قابل توضیح است:

1ـ تهاجم پی در پی به دشمن، به منظور جلوگیری از تجدید سازمان و تجدید قوای دشمن، مورد نظر و توصیه امام بود و بسیاری از تلاش‌های نظامی ایران به‌ویژه عملیات‌های ایذایی و محدود، در چارچوب همین تدبیر صورت گرفت.

در همین زمینه بخوانید:

چرا ایران پس از فتح خرمشهر به جنگ ادامه داد؟

تحولات جنگ پس از عملیات والفجر ۸/آیا بعد از فتح فاو نیاز به صلح بود؟/مروری بر مفاد قطعنامه ۵۸۲

چرا به جنگ عراق علیه ایران، جنگ تحمیلی گفته می شود؟

رفتار بعثی ها با اسرای ایرانی چگونه بود؟/چرا شهادت اسرا دردسری برای دولت بعث ایجاد نمی کرد؟

علت حمایت سوریه و لیبی از ایران در جنگ چه بود؟

نقش امام خمینی در مرحله آغازین جنگ چه بود؟

2ـ تأکید به مردم بر ضرورت تداوم پشتیبانی از جنگ با اختصاص کمک مردمی و دولت و حضور نیروهای مردمی در جبهه‌های جنگ بر اساس دیدگاه واجب کفایی، که معیار آن نظر فرماندهان نظامی تعیین شد.

3ـ امام سیاست خارجی را بر اساس ارتباط با همه کشورها، به جز امریکا، اسرائیل و افریقای جنوبی، مورد تأکید قرار دادند که به سیاست خارجی درهای باز در وزارت خارجه مشهور شد. هدف از این سیاست خروج جمهوری اسلامی ایران از انزوای بین‌المللی و محدود کردن حوزه فعالیت‌های دیپلماتیک عراق و متقابلاً گسترش فعالیت ایران در میدان دیپلماسی به موازات میدان جنگ بود.

4ـ اعلام سیاست "مقابله به مثل" در برابر حملات عراق به نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری و تهدید به بستن تنگه هرمز، در صورتی که ایران نتواند به صدور نفت ادامه دهد. این سیاست پس از حضور امریکا و ناتو در خلیج فارس ابعاد جدیدی به خود گرفت و مبنای مقابله با سیاست‌های امریکا در خلیج فارس شد.

5 ـ مقاومت در برابر جنگ شهرها به ‌دلیل تعهد ایران نسبت به ملت عراق که با تشدید حملات عراق به شهرها به سیاست مقابله به مثل محدود و با اعلام هشدار به مردم عراق برای تخلیه شهرها، تغییر کرد.

6 ـ تکمیل ساختار دفاعی کشور با ابلاغ حکم تشکیل سه نیرو در ساختار سپاه در شهریور سال 1364 و پیش از آن انتصاب حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی به فرماندهی عالی جنگ.

7ـ تبیین مواضع اصولی ایران در برابر پیشنهادهای صلح و آشکارسازی ماهیت بخشی از پیشنهادها که با هدف نادیده گرفتن حقوق ملت ایران و حفظ و احیای صدام و رژیم عراق انجام می‌گرفت. امام همچنین بر مفهوم "جنگ تا رفع فتنه" تأکید کردند.

برشی از کتاب پرسشها و پاسخها (جنگ ایران و عراق)؛ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ؛ فرهاد درویشی؛ ص ۲۴۷-۲۴۹