از زندگی بانو امین چه می دانید؟/چه شد که وی به خود لقب بانوی ایرانی داد؟/توصیف بزرگان از بانو امین

به گزارش جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که به لطف روح بزرگشان مفید فایده افتد. این قسمت مختصری است از زندگینامه سیده نصرت بیگم امین معروف به بانو امین که از عالمان و عارفان زن شیعه در قرن معاصر بود. این مطلب برگرفته از سایت ویکی پدیاست.

زندگی‌نامه

بانو امین در سال ۱۲۶۵ خورشیدی (۱۳۰۸ق)[۲] در اصفهان به دنیا آمد. نسبش با سی واسطه به علی بن حسین علیه السلام می‌رسد. از چهار سالگی به فراگرفتن قرآن و از یازده سالگی به تحصیل زبان عربی پرداخت. با اینکه در پانزده سالگی ازدواج کرد، هرگز همسرداری و تربیت فرزندان، او را از تحصیل علم بازنداشت. در بیست سالگی به تحصیل فقه و اصول، تفسیر و علم حدیث پرداخت، بزودی به حکمت و فلسفه و در پی آن به عرفان روی آورد. علی‌رغم تمام مشکلاتی که در آن دوران برای تحصیل بانوان متدیّن وجود داشت[۳]، در چهل سالگی به دنبال سال‌ها تلاش شبانه‌روزی به اخذ درجه اجتهاد نائل آمد.

کسب مقام اجتهاد

وی پس از پشت سر نهادن مدارج علمی در حضور استادانی چون شیخ ابوالقاسم زفره‌ای، حسین نظام الدین کچویی، سید ابوالقاسم دهکردی، میرزا علی آقا شیرازی، میر سید علی نجف آبادی، از علما و مراجعی چون محمدکاظم شیرازی و عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم،[۴] سید ابراهیم حسینی شیرازی اصطهباناتی، محمدرضا نجفی اصفهانی، مرتضی مظاهری نجفی اصفهانی اجازه اجتهاد دریافت کرد.

در قسمتی از اجازه‌نامه شیرازی در توصیف وی چنین آمده‌ است:

«دختر مرحوم حاج سید محمدعلی امین التجّار اصفهانی که بانویی بزرگوار، شریف، اصیل، عالم و فرزانه، برگزیده زنان زمان و مایه شگفتی دورانش می‌باشد، از کسانی است که مدت مدیدی از عمرش و زمان درازی از زندگیش را صرف تحصیل علم نموده‌است».

استادان

• سید ابوالقاسم دهکردی[۵]

• میرزا علی‌اصغر شریف[۶]
• میرزا علی آقا شیرازی[۷]
• ابوالقاسم زفره‌ای[۸]
• حسین نظام‌الدین کچویی[۹]
• درس تفسیر لطفیان سرگزی (حافظ کل قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه) مدفون در صحن اتابکی حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها قم
• میر سید علی نجف‌آبادی

شاگردان

از بانوانی که شاگرد وی بودند: زینت السادات علویه همایونی - عفت الزمان امین - بتول غازی - بتول عسکری - ربابه الهی[۱۰] - زهرا چوب چینی - صدیقه حکیمیان - فخرالسادات قلمکاریان - محبوبه گلستانیان - بدرالسادات مدرس خاتون آبادی.[۱۱] بانوی مجتهده معصومه لطفی سرگزی- حاجیه خانم بی بی ریحانه مرجانی

آثار

وی کتاب‌های خود را با نام «بانوی ایرانی» یا «بانوی اصفهانی» به چاپ رسانده‌است[۱۲] که عبارتند از:

• اربعین الهاشمیة (عربی)

اولین تألیف وی و مشتمل بر چهل حدیث در توحید و صفات حق تعالی و اخلاق و احکام شرع و متضمّن بیانات فلسفی، عرفانی و اصولی و فقهی. این کتاب به وسیله شاگرد ایشان خانم همایونی به زبان فارسی ترجمه شده ‌است.[۱۳]

• جامع الشتّات (عربی)

این کتاب مشتمل بر پرسش‌های متعددی است که استادانی همچون محمّدعلی قاضی طباطبایی، شیخ محمّد طه هنداوی نجفی‌زاده و سید حسن حسینی از وی پرسیده‌اند و پاسخ‌های مبسوطی که وی برای آنان تحریر کرده ‌است. این پرسش‌ها و پاسخ‌ها توسط شیخ مرتضی مظاهری نجفی، جمع‌آوری و تنظیم شده‌اند.[۱۴]

• معاد یا آخرین سیر بشر

این کتاب متذکر می‌شود که برای انسان غیر از نشئه دنیوی، نشئه دیگری در پیش است که ناچار باید در سیر تکاملی، از تمام آن نشئات و مراحل عبور کند و سرانجام، به عالمی برسد که فوق آن عالمی نیست و آن را «معاد و قیامت» گویند. مطالب مندرج در کتاب، در قالب نه مقاله نگاشته شده‌اند.[۱۳]

• نفحات الرحمانیة فی الواردات القلبیة (عربی)

این کتاب به زبان عربی نوشته شده و دربارهٔ کشف و شهود و مشاهداتی است که برای ایشان پیش آمده ‌است. این کتاب در سال ۱۳۸۸ به وسیله آقای سید ابوتراب حسینی ترجمه تحت‌اللفظی شده و در انتشارات گنبدهای فیروزه‌ای اصفهان به چاپ رسیده است.

این کتاب اقتباسی است از طهارة الاخلاق ابن مسکویه که قسمتی از آن ترجمه شده و نظراتی هم که وی در این باره داشته نیز در حاشیه آن اضافه شده ‌است. کتاب دارای جنبه علمی، عملی و اخلاقی و مشتمل بر نکته های دقیق و لطایف است.[۱۵]

• تفسیر مخزن العرفان (فارسی)

این کتاب تفسیر جامعی از قرآن کریم است که در ۱۵ جلد به چاپ رسیده ‌است. وی در حین نگارش این اثر عظیم، پس از تفسیر دو جزء اول، از بیم آنکه برای خاتمه کارش، عمر وفا نکند، به تفسیر جزء سی ام دست می‌یازد و به ترتیب آن را ادامه داده تا سرانجام در اواخر عمر، این مجموعه به پایان می‌رسد.[۱۵]

• روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی

در این کتاب سعی شده‌است معنای «سعادت و خوشبختی» و راه نیل به آن با زبانی ساده و همراه با اندرزهای نیکو به زنان ابلاغ شود. برای این منظور، پس از ارائه توضیح درباره دو رکن خوشبختی؛ یعنی «آسایش بدن و صحّت مزاج» و دیگری «آسایش فکر و استراحت خیال و آرامش روح»، که در نتیجه رعایت دو اصل اساسی «عقاید صحیح و ایمان به مبدأ و معاد» و «اخلاق نیکو» حاصل می‌شود، به ارکان دین و ایمان می‌پردازد. در پایان کتاب نیز مباحث آموزنده‌ای درباره معنای توسّل به ائمّه اطهار (ع) و شفاعت؛ مبارزه با خرافات و وسواس؛ توصیه به خواهران ایمانی؛ امتیازات، خصوصیات و شرافت زن؛ تهذیب اخلاق و اصول اخلاق نیک مطرح شده‌اند.[۱۵]

• مخزن اللئالی در مناقب مولی الموالی علی (ع)

این کتاب در یک مقدّمه، پنج باب و یک خاتمه به ذکر فضایل و مناقب امیرالمؤمنین علی (ع) می‌پردازد.[۱۵]

• سیر و سلوک در روش اولیا و طریق سیر سعدا

محتوای این کتاب در کشف و شهود و سیر الی الله ‌است.

خدمات فرهنگی

وی از چهل سالگی تا پایان عمر به تألیف کتاب، تدریس و پاسخ‌گویی به پرسش‌های دینی و تأسیس مؤسسات فرهنگی مشغول بود. تأسیس مدرسه علمیه‌ای به نام مکتب فاطمه(س) که با بیش از ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ شاگرد، در سال ۱۳۴۶ آغاز به کار کرد، از دیگر کارهای مهم فرهنگی بانو امین است که در اوضاع بسیار سخت فرهنگی و سیاسی جامعه صورت گرفت و زمینه تحصیل بانوان علاقه‌مند به آموختن معارف اسلامی را فراهم کرد. تأسیس چند دبیرستان دخترانه و تربیت شاگردان برجسته بخشی از فعالیت‌های وی محسوب می‌شود. خانم‌ها همایونی و غازی از شاگردان برجسته بانو امین پس از وی به اداره امور این مدرسه می‌پردازند.

واکنش نسبت به واقعه کشف حجاب

وی به دلیل اینکه اوقات زندگی خود را به فراگیری درس و علم می‌گذراند، بیشتر در خانه بود و کمتر از خانه خارج می‌شد، ولی در ایّامی که لازم می‌دید باید دفاعی صورت بگیرد و کاری انجام شود، از منزل خارج می‌شد و به تدریس و راهنمایی بانوان می‌پرداخت. وی می‌گوید:

«ای بانویی که با ادعای مسلمانی کشف حجاب نموده‌ای و با این وضعیت شرم‌آور علنی در معابر و خیابان‌ها، خودآرایی می‌نمایی! آیا فکر نمی‌کنی که با این عمل، که نباید آن را عمل کوچکی بپنداری، چه لطمه بزرگی به شریعت می‌زنی؟ ای بانوی اروپایی منش! این گناه را کوچک مشمار و اگر واقعاً مسلمانی، این طریق مسلمانی نیست. اگر عقیده به تعلیمات اسلامی نداری، بی‌دینی خود را اعلام کن که عمل قبیح تو باعث جرأت دیگران نشود و اگر علاقه‌مند به شریعت نیستی، دشمنی چرا؟ پیامبر (ص) با صنف زن بد نکرده ‌است. در زمانی که زن‌ها در جامعه هیچ ارزشی نداشتند، برای زن حقوق قائل شده و زن را در تمام شئون اجتماعی، در ردیف مردها قرار داده‌است».[۱۶]

وی در مقابل ناسیونالیسم افراطی رضا شاه، خود را «بانوی ایرانی» لقب داد.[۱۷]

وفات

بانو امین در شب دوشنبه اوّل رمضان المبارک ۱۴۰۳ق/ ۲۳ خرداد ۱۳۶۲ درگذشت. جنازه‌اش در بقعه خانوادگی خاندان امین در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

بانو امین در کلام دیگران

شخصیت‌هایی همچون علامه امینی، رحیم ارباب، علامه طباطبایی، مرعشی نجفی، سید هاشم حداد، سید کمال الدین موسوی مقدم شیرازی، محمد تقی جعفری و مرتضی مطهری با آگاهی و تجلیل از جایگاه و مقام علمی و معنوی بانو امین به دیدار او رفتند و در زمینه‌های علمی مربوط به خود با او سخن گفتند.

یکی از روحانیون اصفهان نقل کرده ‌است: «چند مرتبه که حضور حضرت امام خمینی مشرف شدم، ایشان جویای حالات و اشتغالات و سلامتی بانو مجتهده امین شدند و در مقابل به منزل حاجیه خانم امین که می‌رفتم، بانوی ایرانی مقید بودند، برای سلامتی حضرت امام و موفق شدن ایشان و پیشرفت در اهداف مقدس اسلام دعا کنند.»

همچنین بانو امین دربارهٔ امام خمینی گفته بود: «معرفت امام بالاست و عرفان ایشان به حد اعلای خود رسیده ‌است. اگر کسی خواست، خدای ناکرده تهمتی بزند یا توهینی بکند، از قول من بگویید که بد می‌بینی.»[۱۸]

رهبر معظم انقلاب دربارهٔ نکوداشت و تجلیل از بانو امین می‌گوید:

«تجلیل از بانوی بزرگوار اصفهانی [خانم امین] و ارائه شخصیت عرفانی و فقهی و فلسفی برجسته یک زن در کشور ما، کاری سودمند و در جهت احیای ارزش‌های اسلامی در زنان به نظر می‌رسد».[۱۹]

علامه محمدتقی جعفری گفته است:

«با توجه به آثار قلمی که از خانم امین در دسترس ما قرار گرفته‌است، به‌طور قطع می‌توان ایشان را یکی از علمای برجسته عالم تشیع معرفی نمود و روش علمی ایشان هم کاملاً قابل مقایسه با سایر دانشمندان بوده، بلکه با نظر به مقامات عالیه روحی که ایشان [به درک آن] موفق شده ‌است، باید ایشان را از گروه و نخبه‌ای از دانشمندان به‌شمار آورد که به اضافه فراگرفتن دانش، به تولّد جدید در زندگی نایل می‌شوند».[۲۰]

شعر برای بانو امین

به دنبال درگذشتش شاعران زیادی در وصف و رثای وی اشعاری سرودند.

شاعری در رثا و توصیف شایستگی‌های وی چنین سروده‌است:

شعری از مهدیه الهی قمشه‌ای در وصف و مقام معنوی بانو امین:[۲۱]

پانویس

منابع

شبکه اطلاع‌رسانی اجتهاد[پیوند مرده]

• وبگاه آفتاب

• وبگاه تبیان
• وبگاه راسخون
• وبگاه حوزه نت
• روش خوشبختی، بانوی امین، مقدمه مصطفی هادوی (شهیر اصفهانی).
• یادنامه بانوی مجتهده حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیده نصرت امین، معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، تابستان ۱۳۷۲.