برای پاک کردن سطوح و وسایل از شوینده های متفاوتی استفاده می شود که آگاهی از کاربرد صحیح هر یک اهمیت زیادی در حصول نتیجه خواهد داشت.
به گزارش جی پلاس، منظور از شوینده های بهداشتی یا پاک کننده‌ها (detergents) یا، موادی هستند که ذره‌های چربی و چرک را از پارچه‌ها و یا اجسام دیگر بزدایند و در انواع مختلف تهیه می‌شوند.
صابون اولین و مهم ترین
اولین ماده ای که به عنوان شوینده ساخته شد، صابون بود. از عمر صابون صدها سال می‌گذرد. آخرین دستگاه‌های صابون کشف شده ، مربوط به 2000 سال پیش است، 700 سال است که صابون‌سازی بطور صنعتی و به مقادیر زیاد ساخته می‌شود و 200 سال است که ساخت آن ، متحول گشته و به صورت کلاسیک و مدرن در آمده است.
صابون‌ها را می‌توان از هیدرولیز قلیایی چربیها و روغن‌های طبیعی (استر اسیدهای چرب با گلیسرول) مانند پیه، روغن‌های نارگیل، زیتون، نخل و تالو تهیه کرد که این واکنش به نام فرایند صابونی شدن (Saponification) موسوم است: باید توجه داشت که در روشهای جدید، از هیدرولیز مستقیم چربیها بوسیله آب در دمای زیاد استفاده می شود. این موضوع، تصفیه و ایزولاسیون اسیدهای چرب را که به صابون‌ها خنثی می‌شوند، ممکن ساخته، اساس یک فرایند پیوسته را بوجود می‌آورد. از نقطه نظر شیمیایی، صابون‌ها، نمکهای فلزی اسیدهای چرب (اسیدهای کربوکسیلیک) راست‌زنجیر با حدود 10-18 اتم کربن می‌باشند.
با اینکه همه نمکهای فلزی اسیدهای چرب، صابون هستند، اما تنها نمکهای قلیایی مانند (سدیم و پتاسیم) در آب حل می‌شوند و خاصیت پاک‌کنندگی دارند. نمکهای فلزهای قلیایی خاکی (مانند کلسیم و منیزیم و..) در آب حل نمی‌شوند. از این رو صابون‌های معمولی در آب سخت در مجاورت یون‌های کلسیم و منیزیم رسوب می‌کنند. به این ترتیب صابون خوب کف نمی کند و خاصیت پاک کنندگی خود را از دست می‌دهد.
نمکهای آلومینیوم اسیدها نیز در آب نامحلول و در روغن‌ها محلول هستند و از این ماده، در چربی‌های نرم کننده، رنگ، روغن جلا و ضد آب کردن مواد استفاده می‌شود. نمک اسیدهای فلزات سنگین مانند کبالت یا مس نیز بعنوان ماده خشک کننده در رنگهای ساختمانی و جوهر، قارچ کش ها و مواد ضد آب استفاده می‌شود.
کیفیت و مرغوبیت صابون، به نوع چربی روغن بکار رفته بستگی دارد. لذا از خالص‌ترین و بی‌بو‌ترین آنها استفاده می‌گردد. علاوه بر چربی و قلیا مواد افزودنی دیگری هم در فرمولاسیون صابون وارد می‌شوند. این مواد عبارتند از: مواد جلوگیری کننده از اکسیداسیون مثل تری اتانول آمین اولئات، مواد جلوگیری کننده از فساد صابون مانند دی سیانو دی آمیدو سدیم سولفانیلات ، روغن‌های معطر برای ایجاد بوی خوب صابون و غیره.
صابون مایع
صابون مایع، در واقع از نظر مواد تشکیل دهنده ، جزو صابون‌ها محسوب نمی‌شود و از پاک کننده های سنتزی می‌باشد. البته اگر در ساختمان معمولی از روغن نارگیل زیاد و یا روغن‌هایی مثل روغن بزرک استفاده شود، می‌توان صابون را به صورت مایع در آورد. صابون‌های مایع، علاوه بر ماده اولیه و اصلی خود، دارای مواد دیگری مثل نرم کننده ، پاک کننده و کف کننده، ضد باکتری و چرب کننده هستند.
شامپوها
شامپوها نیز از پاک کننده های سنتزی هستند. ماده اصلی تشکیل دهنده شامپوها عبارتند از: عامل پاک کننده که خود شامل سه دسته مواد فعال سطحی آنیونی (مثل سدیم لوریل اتر سولفات و تری اتانول آمین سولفات، آمفوتری (مثل بتائین کوکوآمیدوپروپیل) و غیر یونی هستند. عامل تقویت کننده کف (مثل بتائین)، عامل حالت دهنده مو و عامل نگهدارنده (مواد ضدعفونی کننده و میکروب کش)، عامل صدفی کننده مثل اتیلن گلیکول و عامل غلیظ کننده مثل نمک طعام و عامل رنگ و بو مثل عصاره گیاهان.
مایع ظرف شویی
مایع ظرفشویی از آنجایی که شوینده ملایمی است جایگزین بسیار خوبی برای شوینده های شیمیایی قوی تر است.
لکه های چربی روی لباس ها را با مایع ظرفشویی پاک کنید.
اگر روی لباستان لکه چربی ایجاد شد ابتدا مقداری مایع ظرفشویی روی آن بمالید و سپس آن را با آب بشویید، از این راه برای پاک کردن لکه روی هر نوع پارچه ای می توانید استفاده کنید. این راهکار برای لکه های روی یقه پیراهن نیز عالی است.
کف سرویس بهداشتی و آشپزخانه را با مایع ظرفشویی بشویید.
کافی است دو قطره مایع ظرفشویی داخل سطل آب گرمی بریزید و بعد با آن کف آشپزخانه و سرویس بهداشتی را بشویید.
مبلمان فلزی پاسیو خود را تمیز کنید.
برای شستن و تمیز کردن مبلمان فلزی پاسیو از یک سطل آب گرم و مقداری مایع ظرفشویی استفاده کنید و سپس آن را آب بکشید.
زیورآلات خود را درخشان کنید.
مقداری مایع ظرفشویی داخل آب گازدار بریزید و زیور آلات خود را پنج دقیقه داخل آن قرار دهید و سپس با مسواک تمیز کنید، مثل روز اول درخشان و براق خواهند شد.
شانه و برس خود را تمیز کنید.
یک قطره از مایع ظرفشویی داخل مقداری آب گرم بریزید و شانه و برس را داخل آن قرار دهید، آن را از تمام کثیفی ها و چربی های ناشی از مو و پوست سر پاک خواهد کرد.
لباس هایی که باید با دست شسته شوند را بشویید.
لباس هایی که به خاطر ظریف بودن باید با دست بشویید را می توانید به جای استفاده از مایع یا پودر دستی با مایع ظرفشویی بشویید.
میوه ها را ضدعفونی کنید.
سه قطره مایع ظرفشویی را داخل سرکه بریزید و از آن برای ضدعفونی کردن میوه ها استفاده کنید.
لکه های روی فرش یا موکت را از بین ببرید.
برای از بین بردن لکه های روی فرش یا موکت دو قاشق مایع ظرفشویی را داخل دو فنجان آب گرم بریزید و دستمال سفیدی که به آن آغشته کرده اید را آنقدر روی لکه بکشید تا آن را به خود جذب کند. سپس با اسفنج آغشته به آب سرد بشویید و با دستمال خشک کنید.
کابینت های خود را تمیز کنید.
کابینت ها نیز ممکن است هنگام آشپزی کثیف و چرب شوند برای تمیز کردن آنها، مقداری مایع ظرفشویی را با آب گرم مخلوط کنید داخل اسپری بریزید و کابینت ها را با آن تمیز کنید. بعد از آن با یک دستمال مرطوب آن را شستشو دهید و در نهایت خشک کنید.
لکه های روغن کف پارکینگ را تمیز کنید.
اگر کف پارکینگ لکه‌های روغن ریخته شده است، برای تمیز کردن آنها ابتدا روی آنها جوش‌شیرین بپاشید و سپس چند قطره مایع ظرفشویی روی آن بریزید و آن را با یک فرچه پلاستیکی بسابید. سپس اجازه دهید این مخلوط برای چند ساعت روی آن بماند. سپس بشویید اگر لکه هنوز از بین نرفته بود آنقدر این کار را تکرار کنید تا از بین برود.
پودرهای لباسشویی
پودرها ماشین لباسشویی نسبت به پودرهای رختشویی چند ماده اضافه دارند که بر قدرت پاک کنندگی آنها می‌افزاید. یکی از این مواد ، پر بورات است که از سفید کننده ها و رنگ برهاست. اجزای اصلی پودرهای لباسشویی شامل موارد زیر هستند:
ماده اصلی و فعال (مواد غیر یونی و آنیونی) که عامل پاک کنندگی و جدا کردن چرک از لباس است، عامل قلیایی کننده (مثل سیلیکات ها) که از خوردگی بدنه لباسشویی جلوگیری می کند، عامل سفیدکننده و رنگ سرکه معمولاً پربورات سدیم است، عامل کنترل کننده کف و پاک کننده کمکی ، عامل کاهش سختی آب که به پاک کنندگی هم کمک می‌کند (مثل فسفات ها)، عامل جلوگیری از رسوب مجدد چرک مثل CMC از شستن دوباره چرک روی لباس جلوگیری می‌کند، اپتیکال براتیز که باعث درخشندگی پارچه می‌شود، مواد میکروب کش و ضدعفونی کننده.
وایتکس یا آب ژاول
وایتکس یا مایع سفید کننده که به آن آب ژاول نیز گفته می شود، محلولی است که برای گند زدایی، سفید کردن سطوح و از بین بردن بوی نامطبوع. این محلول به علت ویژگی های خاص تمام میکروب ها اعم از قارچ، ویروس و باکتری ها را از بین می برد. از هیپوکلریت سدیم به عنوان ضدعفونی کننده هم استفاده می شود. آب ژاول محلول ناپایداریست که و در اثر حرارت و نور به تدریج خاصیت خود را از دست می دهد.
کاربرد در صنعت: به عنوان رنگ زدا و سفید کننده پارچه و خمیر کاغذ استفاده می شود.
کاربرد در خانه: برای ضد عفونی کردن سبزیجات و سفید کردن لباس ها و رخت ها به هنگام رختشویی از آب ژاول استفاده می شود. همچنین برای ضد عفونی کردن حمام ، وان لگن و لباس ها مورد استفاده است.
کاربرد در آزمایشگاه: از آب ژاول برای ضد عفونی کردن ، آزمایشگاه هایی که احتمال وجود ویروس هپاتیت در آن ها وجود دارد استفاده می شود.
ضد عفونی کردن زخم ها: از محلول رقیق شده هیپوکلریت سدیم برای شستشو و ضد عفونی کردن زخم هایی که تازه نباشند ، استفاده می شود.
آب ژاول برای پاک کردن لکه های کپک، خون، قهوه، تنباکو، آب میوه و بسیاری دیگر از لکه ها مناسب است. برای از بین بردن این لکه ها، یک قاشق آب ژاول را در یک لیوان آب بریزید و به کمک قطره چکان روی لکه بریزید. آب ژاول به عنوان سفید کننده برای پنبه، کتان، چتائی، ابریشم مصنوعی، خمیر کاغذ و مرکبات مفید است. در حقیقت بیشترین کلر خریداری شده جهت سفید کردن محصولات سلولزی ، قبل از استفاده به هیپوکلریت سدیم تغییر داده می شود.
پربورات سدیم
پربورات سدیم که پس از واکنش متابورات سدیم روی پراکسید هیدروژن تولید می شود، دارای نقش مهمی در صنایع مختلف مختلف به عنوان سفید کننده می باشد. سفید کننده ها به عنوان رنگبر و شستشو دهنده دارای کاربرد بسیار زیادی می باشند. پربورات سدیم دارای فرمول شیمیایی NaBo3 xH2o می باشد که ، شکل ظاهری آن به صورت کریستال های سفید رنگ بوده و در آب دریا حل می شود. پربورات سدیم در 4 نوع ، چهار آبه، سه آبه ، یک آبه و بدون آب وجود دارد که، اغلب از پربورات سدیم چهار آبه و یک آبه در صنایع استفاده می شود. به دلیل حمل و نقل آسان و پایداری بیشتر، اغلب از پربورات سدیم در فرمولاسیون پودر های شوینده جامد استفاده می شود. پربورات سدیم یک آبه دارای پایداری بیشتر و سرعت انحلال بالاتری می باشد، به همین جهت در دمای بالا اغلب از این نوع استفاده می شود.
از محصولاتی که می توان به عنوان جایگزین پربورات سدیم، جهت سفیدکنندگی استفاده کرد، می توان به آب ژاول، تربانیتن، پراکسید هیدروژن، آب اکسیژنه، آمونیاک، جوش شیرین، استن، کربنات سدیم، اسید نیتریک و …. اشاره نمود.
هیدروژن پراکسید یا آب‌اکسیژنه
یک اکسنده متداول است که به عنوان سفیدکننده استفاده می‌شود.آب اکسیژنه برای حذف مواد آلی و معدنی که موجب فاسد شدن آب استخر می‌شوند بکار میرود.
لکه شراب قرمز، خون، قهوه و غیره را هم می‌توان به وسیلهٔ آب اکسیژنه پاک نمود. آب اکسیژنه در بی‌رنگ کردن شاخ، پشم گوسفند، پنبه، کتان، کنف، کاه، چوب، کاغذ، روغن، چربی، واکس، صابون، ابریشم، عاج، پر و غیره بکار میرود.
محلول غلیظ H۲O۲ به عنوان یک اکسیدان برای سوخت موشک‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از خمیر دندانها و سایر اجسامی که برای پاک کردن دندانها بکار میرود در موقع استعمال تولید آب اکسیژنه می‌کنند و اکسیژن این آب اکسیژنه دندان را سفید می‌نماید.
مواد شمیایی رسوب زداها
رسوب زداها برای تمیز کردن سطوح فلزی در دستگاه های مختلف به کار می روند. باقی ماندن رسوبات بر سطح تجهیزات باعث صدمه دیدن آن می شود. پرکاربردترین رسوب زداها به نام اسیدهای دی اسکلر شناخته می شوند که بر پایه اسید کلریدریک هستند. این اسید با رسوبات نمک فلزی به ویژه منیزیم و کلسیم واکنش داده و آن ها را در آب حل می کند که به راحتی از سطح پاک می شوند. برای از بین بردن رسوب کتری و جرم شیرآلات شوینده ها و رسوب زداهای حاوی اسید سیتریک مناسب اند.
مواد شمیایی چربی گیرها
برای پاک کردن چربی، روغن، وکس و گریس شوینده های قلیایی کاربرد دارند. این شوینده ها پایه های قوی هیدروکسید سدیم و یا هیدروکسید پتاسیم را دارند و با چربی ها واکنش داده و آن را هیدرولیز می کند، در نتیجه به راحتی از سطوح پاک می شوند. آمونیاک یکی از پر مصرف ترین پاک کننده های قلیایی انواع چربی و روغن ها است. در ترکیب این شوینده ها علاوه برپایه های قلیایی، سیلیکات و فسفات نیز اضافه می شود. به جز شوینده های قلیایی، چربی گیرهای اسیدی مانند هیدروکلریک اسید و فسریک اسید به صورت اسپری و یا غوطه ور کردن قطعه داخل محلول، آلودگی های سطح را حذف می کند.
مواد شمیایی پاک کننده های سطوح و کف
شوینده های متنوعی با ویژگی های خاص برای تمیز کردن سطوح و زدودن آلودگی از آن ها تولید می شوند که فرمول ترکیب شیمیایی آن ها منحصر به شرکت سازنده است. به طور مثال برای پاک کردن سطح کاشی و سرامیک که لکه های گچ و سیمان بر روی آن ها مانده است از محلول های اسیدی قوی استفاده می شود. برای پاک کردن لکه و آلودگی روی سنگ های مرمر، گرانیت و آهکی که به اسید حساس اند از محلول های بازی استفاده می شود. یکی از اجزا پاک کننده های سطوح چرب و روغنی، ایزوپیل الکل است که حلال چربی هاست
