علل نفوذ و گسترش اسلام در بوسنی و هرزگوین

شریعت اسلام در زمینه‌های رفتار شخصی و زندگی اجتماعی دستورالعمل‌های مترقیانه‌ای ارائه می‌داد اما این قوانین نهایتا به حق ویژه مقام سلطنت اصالت می‌داد. رعایا نیز به دو دسته ساکنان شهر و عشایر تقسیم می‌شدند.

عثمانی اقدام به تعریف طبقات اجتماعی کرد، چیزی که مدت طویلی در میان ایرانیان صورت گرفت و همچنین توسط فیلسوفان مسلمانی چون فارابی هم ارائه شده بود.[2]

این گروه‌ها و طبقات، زیر بنای اقتصادی ـ سیاسی امپراتوری عثمانی را تشکیل داده و بر اساس شغل و عملکرد خود به گروههای اجتماعی تقسیم شدند. وظایف زیرگروه‌ها و ارتباطاتشان هم با جزئیات در جامعه تعریف شده بود.

از دیگر مسائلی که باعث گسترش اسلام در این منطقه شد، ازدواج میان مسلمانان و مسیحیان بود و به این ترتیب، اسلام به تدریج همه طبقات اجتماعی را شامل و محلات مسیحی بتدریج به محلات اسلامی تبدیل شد. همچنین میزان اثرگذاری منش و آداب و رسوم مسلمانان بر همسایگان مسیحی شان طی همنشینی‌ها قابل توجه است.

همچنین تغییر کیش داوطلبانه، معافیت‌های مالیاتی را به دنبال داشت و نیز تازه‌مسلمانان از حق داشتن زمین و الحاق به طبقه برگزیده هم برخوردار می‌شدند. از این رو برخی فئودال‌های مهم تسلیم شدند به امید اینکه اموال و موقعیت خود را حفظ کنند.

از موارد دیگری که باعث گسترش اسلام شد می توان به این موضوع اشاره کرد که در زمان بایزید، بالکان از نظر اجتماعی مملو از کشاورزان ناراضی بود، مالکین اشرافی بالکان از زارعین بهره‌گیری می‌کردند. با وجود رقابت شدید و عمیق میان ارتدکس‌ها و کاتولیک‌ها؛ زارعینی که پیرو مذهب ارتدکس بودند با توجه به تساهل سنتی اسلام و مالیات‌های متعادلتر در اسلام طرفدار حکومت عثمانی‌ها بودند.

 روی آوردن تدریجی نجیب‌زادگان کوچک که در جوار مرزهای عثمانی بودند به اسلام و پس از آن رعایا و روستاییان تحت لوایشان از دیگر فاکتورهای گسترش اسلام بود.

پیوستن بوسنی به یوگسلاوی و پیامدهای آن

 با پیوستن بوسنی به یوگسلاوی، نفوذ فرهنگ اروپایی در این جامعه که از سال ها پیش آغاز شده بود، ادامه پیدا کرد.

حال، جامعه بوسنی با وضعیتی روبرو بود که از یک سو، هویت دینی را که میراث دوره عثمانی بود با خود به همراه داشت و از طرف دیگر هویت ملی اش در امواج ملی‌گرایی، همگام با سایر کشورهای جداشده از امپراتوری عثمانی در درجه اول اهمیت برای تعیین هویت ساکنانش قرار می‌گرفت. 

در تاریخ معاصر بوسنی و هرزگوین تا سال 1326ه.ق/ 1908 م که بوسنی و هرزگوین به اتریش ـ مجارستان منضم شد، حقوق سلطان عثمانی بر این ایالت به رسمیت شناخته می‌شد. 

کنگره برلین، بوسنی و هرزگوین را تحت قیمومیت اتریش ـ مجارستان درآورد. نیروهای اتریش ـ مجارستان که برای اشغال آن کشور اعزام شدند، با مقاومت غیرمترقبه مسلمانان بوسنی مواجه شدند.

اشغال بوسنی و هرزگوین در 29 ژوئیه آغاز و در 20 اکتبر 1878م تکمیل شد و مبارزه مسلمانان که همزمان با اشغال کشور آغاز شده بود از سال 1324ق/ 1906 م شکل سازمان‌یافته‌تری به خود گرفت. با پیروزی انقلاب اسلامی و پخش تصاویر امام خمینی در بوسنی مقامات حاکم به فکر افتادند تا از رشد اعتقادات اسلامی در این کشور جلوگیری کنند.

در 1336ه.ق/ 1918م این کشور تحت حاکمیت پادشاه صربستان قرار گرفت. پس از آن تا سال 1971 م اتفاقات دیگری نیز برای این سرزمین رقم زده شد که برای اطلاع از آن باید به اصل مقاله مراجعه شود. سرانجام، از 1350 ه.ش / 1971م، برای نخستین بار مسلمانان به عنوان ملت به رسمیت شناخته شدند.[3]

پس از سقوط حزب کمونیست در دی 1368 ه.ش / ژانویة 1990م درگیری میان صرب ها، کروات ها و مسلمانان آغاز شد و مسلمانان بسیاری تا 23 آذر 1374 ه.ش / 14 دسامبر 1995م که موافقتنامه صلح دیتون به صورت رسمی در پاریس به امضا رسید، کشته شدند. اگرچه تلاش‌های جامعه بین المللی به عقد این پیمان منجر شد که البته تأمین کننده حقوق کامل مسلمانان نبود لیکن پایداری سرسختانه مسلمانان بوسنی و هرزگوین برای حفظ تمامیّت ارضی این کشور و باقیمانده جمعیت مسلمانان این بخش از اروپا نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. مسلمانان به عنوان یکی از سه گروه اصلی مذهبی و ملی در این کشور سعی می‌کردند میراث دینی ـ فرهنگی خود را حفظ کرده تا بتوانند ملیت خود را هم ثابت کنند. اما پیوسته به عنوان گروهی دسته بندی شدند که پیوستگی و وابستگی ملی به بوسنی نداشته و بیشتر آنان خود را از نظر قومیت مردد می‌دانستند.