به گزارش سرویس جامعه جی پلاس؛ مفهوم پایگاه ها و گروه های مردمی اگر چه در تاریخ و فرهنگ مردمان این سرزمین ریشه دارد اما از نظر واژه با نام "سازمان های مردم نهاد" یا "سمن" ها، عنوانی غربی محسوب می شود که به فضای مدنی و سیاسی کشور ایران وارد شد. کارکرد این نهادها در دوره اصلاحات قدرت گرفت اما دوره 8 ساله دولت محمود احمدی نژاد از قدرت آنها کاسته شده اما با روی کار آمدن دولت حسن روحانی خون تازه ای به رگ های این نهال نوپای مدنی در کشور جاری شد.
عماد افروغ - استاد دانشگاه، جامعه شناس و نماینده پیشین مجلس نهادهای مدنی را تجلی جامعه مدنی می داند. او می گوید نباید سازمان های مردم نهاد را درگیر چرخه معیوب گرفتن مجوز کنیم و دولت ها باید به قدرت مدنی جامعه توجه داشته باشند و اعتماد را در بین آنان افزایش دهند.
عماد افروغ در گفت و گو با خبرنگار جی پلاس، ابتدا درباره کارکرد سمن ها در ایران و چرایی وجود سازمان های مردم نهاد در کشورهای مختلف اظهار کرد: سازمان های مردم نهاد تجلی جامعه مدنی هستند. جامعه مدنی قدرتی گسترده است و می تواند به قدرت رسمی خط دهد و ایده ال سمن ها هم این است. قدرت رسمی باید برخواسته از قدرت مدنی باشد. قدرت های مدنی گاهی سازمان یافته هستند که به نام سازمان های مردم نهاد آنها را می شناسیم. برخی اوقات هم سازمان یافته نیست که در این صورت هم نمی توانیم این تشکل ها را نفی کنیم. بسیاری از فعالیت های مدنی در کشور، سازمان یافته نیستند اما اثرگذاری بالایی دارند، مانند هیئت های مذهبی در کشور. این گروه ها در ارتباطاتی که دارند اثر بخش هستند. توصیه می کنم این نهادها منسجم شوند و در شکل نظام سازمان یافته، فعالیت خودشان را پیگیری کنند.
این نماینده پیشین مجلس فلسفه وجودی سازمان های مدنی را جدا از بدنه دولت دانست و تصریح کرد: از اشکالاتی که به بخشی از نظام های سیاسی وارد است این است که فکر می کنند قدرت باید از سمت دولت و نظام به سمت نهادهای مدنی و سمن ها باشد که البته این موضوع باید برعکس باشد. متاسفانه در ایران شاهد این اتفاق هستیم.
** "سمن" های دولت ساز با نگاه درستی شکل نمی گیرند
این جامعه شناس نقش دولت ها در سازمان های مردم نهاد را حائز کارکرد تسهیل کننده دانست و به جی پلاس گفت: متاسفانه در ایران افراد وقتی به قدرت دست پیدا می کنند تازه شروع می کنند به ایجاد یک سری از سمن ها و نهادهای مردمی. اینگونه از سمن ها را باید گفت سمن های دولت ساز؛ آنها ساخته می شوند تا پشتوانه ای برای قدرت ها باشند. این نگاه درستی نیست. دولت ها تنها باید شرایط را فراهم کنند تا قدرت مدنی بتواند خودش را سازماندهی کند. موضوع ایجاد سمن های دولت ساز، مانند تشکیل احزاب در ایران است. احزاب هم با همین تفکر در کشور شکل گرفته اند و به نظر من این موضوع بازی با شعور مردم است. بهترین کار دولت در کمک به قدرت مدنی این است که ظرفیت ها را در جامعه شناسایی کرده و بستر را فراهم کند تا افراد بتوانند قالب های خودشان را پیدا کنند.
** اعتماد بین قدرت رسمی و قدرت مدنی، ضامن سلامت سیاسی کشور
افروغ وجود اعتماد بین جامعه مدنی و نظام سیاسی برای هر کشور یک اصل ضروری دانست و عنوان کرد: قدرت سیاسی که فاقد عقبه مدنی باشد دیر یا زود فرو می پاشد و جای خودش را به نظام سیاسی دیگر می دهد. این عقبه به گونه ای نیست که نگاه مکانیکی به آن داشته باشیم. باید به این عقبه نگاهی دیالکتیک داشت. نباید انتظار داشته باشیم این عقبه کاملا تابع ما باشد. وقتی عقبه مدنی جامعه احساس کند می شود به این قدرت اعتماد داشته باشد، مفید است. البته مطلوب این است که اعتماد مطلق وجود داشته باشد. یعنی هرچه اعتماد بین قدرت رسمی و قدرت مدنی بیشتر باشد، این مهم سلامت سیاسی بیشتری را برای کشور تضمین می کند. هر بار که این اعتماد کم شود همبستگی هم کم می شود و این آغاز یک بحران است.
** گروه های مدنی باید آزادی عمل زیادی داشته باشند
این استاد دانشگاه داشتن آزادی عمل سازمان های مردم نهاد را شرط اصلی فعالیت آنها دانست و به جی پلاس گفت: گروه های مدنی باید از آزادی عمل زیادی برخوردار باشند. نباید کار را برای این افراد سخت کنیم. اگر افرادی می خواهند کنار هم جمع شوند و یک فعالیت فکری، هنری، اجتماعی و یا عام المنفعه انجام دهند نباید در چرخه اداری قرار گیرند. اگر کار را برای افراد سخت کنیم مطمئن باشید که سمن ها را از فلسفه وجودی خودشان دور کرده اید.
** شرط مجوز برای "سمن" ها باعث ایجاد عمل زشت فروش مجوز می شود
افروغ شرط مجوز و قرار گرفتن در چرخه پیچیده آن برای سازمان های مردم نهاد را کاملا مخرب دانست و عنوان کرد: یکی از مسائل زشت در کشور این است که افرادی می روند تشکلی را راه اندازی می کنند و بعد امتیاز آن را به افراد دیگر می فروشند، این فلسفه اصلی نهادهای مدنی نیست! افراد باید بتوانند با آزادی کامل فعالیت های خود را آغاز کنند و نهادهای نظارتی هم وقتی می توانند به این نهادها ورود کنند که فعالیت های این گروه ها جنبه غیرقانونی پیدا کند. وقتی به خوبی فعالیت می کنند و نقدها و کارهای این گروه ها به هیچ وجه مخرب نیست چرا باید در چرخه گرفتن مجوز قرار بگیرند؟ که آن وقت این مجوز به گونه ای امتیاز تبدیل شود و افرادی که آن نهاد را به ثبت رسانده اند بتوانند آن را به دیگران بفروشند. این موضوعات بازی با جامعه مدنی است. "سمن" یک روح دارد و به این روح باید توجه شود.
** همواره قدرت سیاسی کشور نسبت به قدرت مدنی منقبض عمل کرد!
این جامعه شناس نحوه نگاه دولت ها به نهادهای مدنی و سازمان های مردم نهاد را انبساطی دانست و به جی پلاس گفت: دولت ها بهتر است به جامعه مدنی بیشتر توجه داشته باشند. البته نه اینکه بخواهند نگاه صدقه ای به جامعه مدنی داشته باشند. اگر اینگونه بخواهید به این گروه ها نگاه کنید مطمئن باشید ثمره اش به خودتان باز خواهد گشت. اگر منقبض باشید نتیجه اش گریبان خودتان را خواهد گرفت. اگر منبسط باشید مطمئن باشید سود این موضوع عاید خودتان هم خواهد شد. باید بدانیم قدرت سیاسی کشور خارج از هرگونه نگاه حزبی و سیاسی، نسبت به قدرت مدنی ایران منقبض عمل کرده است. متاسفانه هیچ وقت نگاهی انبساطی به این نهاد های مردمی و مدنی نداشته ایم.
** زنگ خطر تعویض جای خادم و مخدوم به صدا در آمده!
نماینده اسبق مجلس با تاکید بر کلامش ادامه داد: اگر این انبساط وجود نداشته باشد، بین عرصه رسمی و عرصه مدنی شکافی ایجاد خواهد شد و این شکاف به ضرر انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی است. این مِنَتی نیست که قدرت رسمی بر سر قدرت مدنی بگذارد. اتفاقا قدرت رسمی کشور باید دست نیاز و گدایی به سمت قدرت مدنی دراز کند. این موضوع هم به این خاطر است که قدرت رسمی خادم است و قدرت مدنی مخدوم، و اگر این موضوع برعکس شود، آن جامعه دچار بحران می شود. من می خواهم بگویم اکنون در کشور ما زنگ خطر این جابه جایی به صدا درآمده است.
