مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر اینکه وضعیت خلیج گرگان و تالاب میانکاله به هیچ وجه بحرانی ارزیابی نمی‌شود، بر ضرورت مدیریت جامع حوضه آبخیز و رعایت حق‌آبه خلیج گرگان از آب شیرین بالادست تاکید کرد.
به گزارش جی پلاس، احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله موضوعی است که طی چند ماه گذشته از سوی کمیته ملی که به منظور احیای این اکوسیستم تشکیل شده؛ دنبال می‌شود. در مردادماه سال جاری زمانی که سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان رئیس کمیته احیا بر آغاز فوری فاز عملیاتی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله تاکید داشت، ضرورت لایروبی خلیج گرگان از سوی مسئولین استان گلستان به عنوان راه حل اورژانسی احیا مطرح شد و حالا در شرایطی که پیشنهاد لایروبی خلیج گرگان محل اختلاف اعضای کمیته احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله است و مخالفان سرسختی دارد؛ اظهار نظر تازه‌ای در مورد شرایط حیاتی خلیج گرگان و تالاب میانکاله مطرح می‌شود.شهرام فداکار - مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست- معتقد است خلیج گرگان و تالاب میانکاله به هیچ وجه دچار وضعیت بحرانی نیست.
وی که اقدام عاجل مثل لایروبی را حرکتی کارساز برای احیای شرایط اکولوژیک خلیج گرگان و تالاب میانکاله نمی‌داند، بر ضرورت مدیریت جامع کل حوضه آبخیز تاکید کرد و گفت: رعایت حق‌آبه خلیج گرگان از آب شیرین بالادست، کاهش دخل و تصرفات در حریم رودخانه‌ها، توسعه همکاری‌های بین‌المللی به منظور افزایش حق‌آبه خزر از رود ولگا پیشنهادات مطرح شده برای کمیته احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله است.
فداکاربا اشاره به اینکه کمیته تخصصی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله دچار یک پارادوکس شده است، گفت: تراز خلیج گرگان در حال تغییر و شرایط آن رو به بهبود است. مطالعات و مدل‌سازی‌ها نیز نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۰ تراز رو به افزایش خواهد بود بنابراین در این شرایط دلیلی وجود ندارد که اقدامی عاجل برای افزایش تراز این خلیج صورت گیرد.
وی ادامه داد: آنچه باعث شد اقداماتی در مورد خلیج گرگان صورت گیرد این بود که بخشی از خلیج به دلیل پس‌روی آب خشک شده و نگرانی این بود که ممکن است این اتفاق منجر به توسعه گرد و غبار شود. همه این موارد،فرضیات بود چون در سال ۱۳۵۶ که خلیج گرگان کمترین تراز را داشت و در همان سال‌ها تراز بیش از یک متر پایین‌تر از شرایط فعلی بود اما گرد و غبار ایجاد و مشکل محیط زیستی حادی در آن زمان ثبت نشد.
خلیج گرگان دچار بحران نیست
مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این پرسش که شرایط کنونی خلیج گرگان را چطور ارزیابی می‌کند، گفت: از نظر سازمان حفاظت محیط زیست خلیج گرگان و تالاب میانکاله در شرایط بحرانی نیست البته مشکلاتی دارد ولی دچار بحران نشده است. این رفتار خلیج طبیعی است که طی یک دوره پر و خالی شود چون در سال‌های گذشته خلیج گرگان بارها این رفتار را از خود نشان داده استژ بنابراین باید به رفتار این اکوسیستم احترام بگذاریم و خود را با شرایط آن سازگار کنیم نه اینکه توقع داشته باشیم خلیج خود را با رفتارهای انسانی سازگار کند.
فداکار تاکید کرد: گزارش‌های مرکز مطالعات دریای خزر و مرکز همکاری‌های هواشناسی منطقه‌ای بیان می‌کند که نرخ کاهش تراز خلیج گرگان در سال ۲۰۱۷ روند مثبت پیدا کرده است یعنی از ۱۸ سانتی‌متر کاهش که در هر سال صورت می‌گرفت به ۱۱ سانتی‌متر رسیده بنابراین روند کاهش تراز هشت سانتی‌متر بهتر شده است. همه این شواهد نشان می‌دهد که تراز خلیج گرگان به شرایط قبل برمی‌گردد و آن را از شرایط اضطرار نجات می‌دهد.
عدم رعایت سهم آب شیرین چالش بزرگ خلیج گرگان و تالاب میانکاله
وی در پاسخ به پرسشی در مورد دلیل شکل‌گیری کمیته احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله اظهار کرد: اگر می‌گوییم خلیج نیاز به کمیته تخصصی احیا دارد دلایل محیط زیستی داریم. چون حوضه آبخیز از بالادست اجازه ورود آب شیرین را به خلیج نمی‌دهد و همه منابع آبی که زمانی از بالادست وارد خلیج می‌شد و در تراز و شرایط اکولوژیک خلیج گرگان و تالاب میانکاله تاثیرگذار بود بسیار کم و حق‌آبه خلیج از آب شیرین ناچیز شده است.
مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: عدم رعایت سهم آب شیرین خلیج گرگان است که چالش ایجاد می‌کند بنابراین باید فکری به حال آب شیرین خلیج کنیم و حوضه آبخیز را مدیریت کنیم نه اینکه چاره مشکل را در جای دیگر مثل عمیق‌تر کردن کانال دسترسی تنگه چپقلی و لایروبی بیابیم و تصور کنیم به این شکل تراز آب تامین می‌شود. با این کارها نه تنها تراز تامین نمی‌شود بلکه آسیب‌های احتمالی نیز خلیج را تهدید می‌کند.
لایروبی، شرایط اکولوژیک خلیج گرگان را به هم می‌ریزد
فداکار در مورد لایروبی خلیج گرگان را یک راهکار غلط دانست وتصریح کرد: قطعا خلیج گرگان از نوسانات دریای خزر تاثیر می‌پذیرد اما وقتی ورودی خزر به خلیج گرگان را تغییر دهیم و بالا ببریم شرایط اکولوژیک را نیز به هم می‌زنیم. فراموش نکنیم که هر اقدام و تصمیم برای خلیج گرگان باید در راستای حفظ محیط زیست آن باشد.
وی با تاکید بر اینکه اگر بتوانیم کارکردهای اکولوژیک خلیج را احیا کنیم، همه منافع ذی‌نفعان و جوامع محلی حفظ می‌شود، گفت: طبیعتا اگر شرایط اکولوژیک خلیج بهتر شود جمعیت ماهیان نیز بیشتر و منافع صیادان حفظ می‌شود. ضمن اینکه اگر صیادان طی ۳۰ سال گذشته به شکل‌های مختلف از خلیج بهره‌برداری کرده‌اند حالا وقت آن رسیده که استراحت حداقل دو ساله به آن دهند چون قرار نیست بهره‌برداری از طبیعت به طور مستمرباشد و فرصت بازیابی به طبیعت داده نشود.
صیادی و کشاورزی خارج از کنترل عامل تهدید خلیج گرگان و تالاب میانکاله
به گفته فداکار، خلیج گرگان و تالاب میانکاله علاوه بر صیادی خارج از کنترل، دچار توسعه اراضی کشاورزی است؛ توسعه‌ای که بیش از ظرفیت منابع آبی منطقه است. این شرایط نه تنها مانع ورود حق‌آبه خلیج شده است بلکه به شکل‌های مختلف بر کیفیت آب خلیج گرگان تاثیر منفی می‌گذارد و حتی میزان رسوباتی که وارد خلیج می‌شود را تغییر داده است.
مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: مدیریت حوضه آبخیز خلیج گرگان و تالاب میانکاله دقیقا باید از اراضی کشاورزی و از ناحیه صیادی اعمال شود نه اینکه با اقدامی مثل لایروبی دنبال پاک کردن صورت مسئله باشیم. چون اگر الان لایروبی را انجام دهیم شش ماه بعد مجددا رسوبات در همان نقطه جمع می‌شوند.
راهکارهای احیای جامع خلیج گرگان و تالاب میانکاله
وی در پاسخ به این پرسش که پیشنهاد اصلی سازمان حفاظت محیط زیست برای مدیریت خلیج گرگان و تالاب میانکاله چیست؟ اظهار کرد: محیط زیستی‌ها پیشنهادشان این است که اجازه داده شود که خلیج گرگان رفتار طبیعی خود را داشته باشد و فشارهای موجود از حوضه آبخیز حتی‌المقدور کاهش داده شود. رعایت حق‌آبه خلیج گرگان، کاهش دخل و تصرفات در حریم رودخانه‌ها، توسعه همکاری‌های بین‌المللی به منظور افزایش حق‌آبه خزر از رود ولگا پیشنهادات مطرح برای کمیته احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله است. ضمن اینکه بودجه برای خلیج گرگان و تالاب میانکاله باید صرف مطالعات مدیریت جامع حوضه آبخیز شود نه برای اقدام اضطراری به منظور برداشت گل و لای.
مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست همچنین اظهار کرد: نباید انتظار داشته باشیم؛ چون کمیته تشکیل شده حتما باید اقدام اضطراری انجام شود چون ممکن است کمیته تصمیم بگیرد مدتی میانکاله را به حال خود را رها کند تا خلیج خود را بازیابی کند بنابراین برای احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله باید در یک فضای خردمندانه تصمیم‌گیری شود.
فداکار در پایان ضمن اشاره به مغفول ماندن مسائل اجتماعی مربوط به احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله تاکید کرد: می‌توان در کمیته احیا به کمّی کردن ریسک و شدت و دامنه آن پرداخت در حالی‌که تاکنون تنها حرف‌های کلی زده و گفته شده است که جامعه از خشکی خلیج گرگان در خطر خواهد بود. واقعیت این است که اصلا روشن نشده که منظور چه خطری است؟ حدود این خطر به طور دقیق روشن نشده است بنابراین در احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله نباید اسیر جریانات احساسی شویم.
چندی پیش، مسعود باقرزاده کریمی - رئیس کمیته ملی و مرجع علمی و فنی کنوانسیون رامسر- در مورد برنامه‌های احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله اظهار کرد: باید بدانیم هدف از لایروبی چیست؟ اگر هدف آوردن آب به تالاب است لایروبی را باید به منظور دستیابی به آب شیرین، به جریان‌های بالادست حوضه سوق دهیم.
