چرا حال زمین خوب نیست؟

دکتر حمید طراوتی با حضور در تحریریه خبرگزاری دانشجویان ایران، به بررسی آخرین وضعیت زیست محیطی ایران و جهان پرداخت که بخش نخست این گفت‌وگو در ادامه می‌آید؛

طراوتی با اشاره به آخرین وضعیت زیست محیطی کره زمین، اظهار کرد: کره زمین اصلا وضعیت خوبی ندارد و علت آن در حال حاضر دو مسئله گرم شدن کره زمین و رشد جمعیت است.

سرمایه‌داری متهم اصلی بحران محیط زیست

وی با بیان علل ایجاد بحران در محیط زیست، ادامه داد: عظمت سرمایه‌داری که از قرن 18 به وجود آمد و اندیشه‌هایی که قصد توجیه وضعیت موجود را داشتند از مهم‌ترین دلایل شروع محیط زیست است.

این فعال زیست محیطی افزود: مهم‌ترین آن اندیشه‌های لیبرالیستی و بورژوایی بود که ناشی از تفکرات آدام اسمیت بود و حرف آن‌ها این بود که «بگذار باشد؛ بگذار بگذرد» یعنی به فعالیت‌های مردم کاری نداشته باشیم و بگذاریم آدم‌ها هریک به دنبال منافع خودشان بروند و معتقد بودند انسان‌ها برای اینکه به منافع خودشان برسند باید به منافع دیگران هم توجه کند.

وی تصریح کرد: بنابراین سرمایه‌داران معتقد بودند بهترین کار این است که دولت هیچ دخالتی در اموری مانند اقتصاد نکند و هرکاری که افراد برای توسعه کسب و کار و پیشرفت اقتصادی خود می‌کنند، درست است، در اینجا تنها در نقش کار و سرمایه تبادل نظر می‌شد و کسی به منابع طبیعی توجهی نداشت.

طراوتی با اشاره به اینکه سرمایه‌داران معتقد بودند که منابع طبیعی با توجه به سختی دسترسی و کم‌یابی قیمتی دارند و نیروی کار هم این منابع را به ارزش تبدیل می‌کند، خاطرنشان کرد: اما در این میان کسی به اینکه این طبیعتی که با کار بر روی آن را به ارزش تبدیل کرده‌اند چه می‌شود فکری نمی‌کرد.

وی ادامه داد: برای نمونه زغال سنگ تا وقتی در زمین باشد هیچ ارزشی ندارد، اما هنگامی که با کار آن را بیرون می‌کشید، ارزش پیدا می‌کند و هنگامی که آن را می‌فروشید و سود می‌برید، افرادی که آن را خریداری کرده و آن را می‌سوزانند، این سوزاندن گرما تولید کرده و کره زمین را نابود می‌کند و کسی مسئول آن نیست، همچنین کسی به آن طبیعتی که زغال سنگ را از دل آن بیرون آورده‌اند نیز کار نداشت.

رئیس موسسه زیست محیطی طراوت بهار با بیان اینکه از طرف دیگر سوسیالیست‌ها و سایر اندیشه‌های سیاسی به سقوط سرمایه‌داری خوشبین بودند، عنوان کرد: این گروه‌ها نیز معتقد بودند سرمایه‌داری به علت اینکه دچار بحران‌های ادواری است بالاخره سقوط می‌کند، اما آن‌ها نیز هیچ توجهی به محیط زیست نداشتند، اما آن‌طور که آن‌ها فکر می‌کردند نشد و سرمایه‌داری با تعبیه مکانیزم‌هایی از بحران‌های به وجود آمده عبور کرد و خودش را از سقوط حفظ کرد.

وی با تاکید بر اینکه آنچه که امروز جهان با آن رو به روست نتیجه رشد سرمایه‌داری است، گفت: هرچه سرمایه‌داری رشد کرده است تغییرات بزرگ‌تری در کره زمین ایجاد کرده است، در دوران سرمایه‌داری بورژوازی موجب رفاه بسیاری شده است، اما در عین حال تغییرات بزرگی را نیز در کره زمین ایجاد کرده است که مرتبا در طول تاریخ سرعت گرفته است و این سرعت گرفتن تغییرات در طول تاریخ از ظرفیت کره زمین فراتر رفته است.

زمین تحمل این رشد جمعیت را ندارد

طراوتی با اشاره به افزایش جمعیت جهان در سال‌های گذشته، اظهار کرد: در سال 1950 جمعیت جهان 2.5 میلیارد نفر بود که در 1970به 3.7 میلیارد نفر رسید و بعد از آن هر 13 سال یک میلیارد به جمعیت جهان اضافه شده است و در حال حاضر به 7.4 میلیارد نفر رسیده است همچنین در سال 1950  نیجریه 37 میلیون نفر جمعیت داشته است که در سال 2007 به 148 میلیون نفر رسیده، یعنی چهار برابر شده است و در این مدت تعداد دام در آین کشور از 6 میلیون به 302 میلیون راس رسیده است؛ هر طبیعتی باشد طاقت نمی‌آورد.

وی ادامه داد: رشد جمعیت، قدرت تخریب تکنولوژی و گستردگی آن و افزایش تقاضایی که در بشر ایجاد شده است موجب شده‌اند که به قدری فشار به محیط زیست کره زمین بیاید که نتواند تحمل کند.

بحران جمعیت مغفول مانده است

این فعال محیط زیست مغفول ماندن بحران جمعیت را مسئله اصلی جهان در حال حاضر عنوان کرد و تصریح کرد: در این زمینه در کنفرانس ریو از جمعیت تنها به صورت فرعی صحبت شد، اما بعد از آن در سال 1994 در کنفرانس قاهره مختص جمعیت برگزار شد و قوانینی برای پیشگیری از افزایش بی‌رویه جمعیت تصویب شد، اما کسی آن را رعایت نکرد و در حال حاضر نیز موضوع جمعیت به کلی فراموش شده و هنگامی که صحبت از بحران‌های محیط زیستی مانند کمبود آب، کمبود و فرسایش خاک و... می‌شود کسی به این مساله توجه نمی‌کند که بخشی از آن به دلیل افزایش تقاضاست.

انتشار بی‌رویه کربن تعادل جهان را به‌ هم زده است

وی موضوع دیگر در محیط زیست را افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای برشمرد و خاطرنشان کرد: همچنین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای آنقدر بالا رفته است که اگر هم‌اکنون تا سال 2050 انتشار گازهای گلخانه‌ای 80 درصد کاهش پیدا کند بازهم نمی‌تواند از اثرات مخرب آن جلوگیری کند.

طراوتی با بیان اینکه رشد میزان انتشار کربن تعادل جهان را به هم زده است، عنوان کرد: با وجود اینکه در حال حاضر کشورهای غربی بسیار به محیط زیست توجه می‌کنند، اما بخش صنعتی غرب آن اقدامی که باید انجام دهد، انجام نمی‌دهد.

وی اضافه کرد: با رئیس جمهور شدن ترامپ نیز مسائل زیست محیطی به کلی زیر سوال رفته و کسی به آن توجه نمی کند، اما واقعیت آن است که اگر به این مسئله رسیدگی نشود تمام کشورهای جهان دچار بحران می‌شوند و با توجه به اینکه 60 درصد جمعیت جهان در نواحی ساحلی زندگی می‌کنند، زندگی جمعیت به زیادی به خطر می‌افتد.

رئیس موسسه زیست محیطی طراوت بهار با اشاره به آب شدن یخ‌های قطبی و بالا آمدن سطح دریا در اثر گرم شدن زمین، تصریح کرد: 150 هزار سال است که یخ قطب شمال آب نشده است، اما در سال 2007 آنقدر گرما زیاد بود که سطح قطب شمال شکاف برداشت یخ‌ها شکست و از آن سال شرکت‌های کشتی‌رانی به دنبال استفاده از قطب شمال به جای کانال پاناما برای ارسال کالا هستند.

بی‌توجهی به محیط زیست بحران آفرین است

وی با تاکید بر اینکه تغییرات بسیار بزرگی در حال انجام است و آنگونه که باید، به آن رسیدگی نمی‌شود، خاطرنشان کرد: نتیجه این بی‌توجهی این خواهد بود که هم جمعیت در کشورهای توسعه‌نیافته و در حال توسعه زیاد می‌شود و هم گرمای زمین انباشته می‌شود و این روند دائما بحران ایجاد کرده و خسارت‌های بسیار سنگین مخصوصا در کشورهای در حال توسعه بر جای می‌گذارد همچنین در حال حاضر نیز مشکلات زیست محیطی زمینه بسیاری از سختی‌ها و مشکلاتی مانند جنایات داعش شده است و ما شاهد این هستیم که سیل مهاجران از آفریقا به اروپا می‌رود.

این فعال زیست محیطی ادامه داد: بنابراین به نفع کشورهای غربی است که با تمام وجود جلوی انتشار کربن در جو را گرفته و به کشورهای توسعه‌نیافته و در حال توسعه برای کنترل جمعیت کمک کنند.

نقش موثر نهادهای بین‌المللی در حفاظت از محیط زیست

وی با اشاره به میزان موفقیت دولت‎ها و نهادهای بین‌المللی در جلوگیری از تخریب محیط زیست یا حفظ وضعیت موجود، اظهار کرد: این قضیه دو جنبه دارد که یکی مسئله دولت‌ها است، در اروپا دولت‌ها در اثر فشارهایی که بود در حقیقت به صورت شبه سوسیالیستی شدند و در حال حاضر در سوئد، فرانسه و انگلستان تامین اجتماعی بالایی دارند و مردم را حمایت می‌کنند و اختلاف طبقاتی در این کشورها مانند آمریکا نیست.

طراوتی ادامه داد: این تغییر روند موثر بوده و موجب شد سطح زندگی مردم در یک حدی حفظ شود و خود این از تخریب بیشتر محیط زیست جلوگیری کرد.

وی نهادهای بین‌المللی به وجود آمده را در جلوگیری از تخریب محیط زیست موثر دانست و تصریح کرد: اولین کنفرانسی که برای محیط زیست برگزار شد در ایران بود که توافق‌نامه رامسر در آن تصویب شد همچنین کنفرانس بعدی در سوئد برگزار شد و در کنفرانش استکهلم نخست وزیر وقت سوئد بیان کرد که اوضاع عوض شده و باید به چیزی به عنوان محیط زیست توجه کرد و همه این‌ها تحت تاثیر افرادی همچون «راشل کارسون» و «ارنست فردریک شوماخر» بود که تفکر جهان در مورد محیط زیست را تغییر دادند.

این فعال محیط زیست افزود: تحت تاثیر آن برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) به وجود آمد که اولین بخش از سازمان ملل است که مرکز اصلی آن در جهان پیشرفته نبوده و مرکز آن در نایروبی است، برنامه محیط زیست سازمان ملل خیلی کارها کرد و این نهادها برنامه‌های خوبی اجرا کرده و هرجا که لازم است، ورود می‌کنند.

بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ دلیل اصلی تخریب محیط زیست

وی با تاکید بر تاثیر مثبت نهادهای بین‌المللی در جلوگیری از تخریب محیط زیست بر نقش بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ در جلوگیری از اقدام‌های بین‌المللی برای حفظ محیط زیست اشاره کرد و خاطرنشان کرد: اصل قضیه دست بانک‌ها، شرکت‌ها و نهادهای بزرگ است که حکومت‌ها معمولا تحت تاثیر آن‌ها هستند و مقابله با آن‌ها بسیار مشکل است.

طراوتی ادامه داد: با وجود تمام اقداماتی که در جهت حفظ محیط زیست و جلوگیری از تخریب آن در حال انجام است، اما بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ به این مسائل توجه نمی‌کنند و شاید هنوز متوجه نشده‌اند که اگر خطر بالا بگیرد زندگی آنان نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

پایبندی جهان به توافق‌نامه پاریس نتایج خوبی در پی خواهد داشت

وی همچنین با اشاره کنفرانس پاریس و تاثیر آن بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، عنوان کرد: کنفرانس پاریس به دنبال کنفرانس 1992 ریو و 2002 ژوهانسبورگ و با هدف تعیین سهمیه کشورها در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برگزار شد و در صورتی که کشورها به آن پایبند بمانند نتایج خوبی در پی ‌خواهد داشت.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه در حال حاضر باید انتشار سه گیگا تن کربن کاهش پیدا کند تا میزان غلظت گاز کربنیک در جو به میزان استاندارد برسد، گفت: 350ppm   حداکثر مقدار غلظت گازکربنیکی است که جو می‌تواند تحمل کند، بنابراین ما اگر نتوانیم از هر چیز جلوگیری کنیم باید از این جلوگیری کنیم.

وی یادآورشد: رشد سالیانه کربن پیش از این پنج درصد بود و بعد از آن به چهار درصد رسید و در حال حاضر به 0.6 کاهش یافته است، اما حجم پایه‌اش بالاست و 0.6 هم رقم پایینی نیست و ما هرچه تاخیر کنیم این مقدار افزایش پیدا می‌کند و ممکن است از پس کاهش آن بر نیاییم.

طراوتی با بیان اینکه در حال حاضر غلظت گاز کربنیک جو به حدود 400ppm  رسیده است، تصریح کرد: طبق پیش‌بینی کارشناسان اگر غلظت کربن جو از حدود 400ppm بیشتر شود میزان افزایش دمای کره زمین تا 25 سال آینده به حداقل 2.5 تا 3 درجه افزایش می‌یابد و اگر این میزان به 500ppm   برسد ممکن است دمای زمین تا حدود پنج درجه نیز افزایش پیدا کند.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین اگر دمای کره زمین افزایش پیدا کند بسیاری از یخ‌های کره زمین مانند مناطق قطب شمال و جنوب و جزیره گیرین‌لند آب می‌شوند و هنگامی که این حجم از یخ آب شود شهرهای مهم دنیا مانند نیویورک، مسکو یا شانگهای به تدریج زیر آب می‌روند.

رئیس موسسه زیست محیطی طراوت بهار تاثیر دیگر گرمایش زمین را بر مواد غذایی عنوان کرد و گفت: هنگامی که دمای کره زمین یک درصد بالا رود بازدهی محصولات کشاورزی حداقل 10 تا 15 درجه کم می‌شود همچنین افزایش آتش‌سوزی‌ها سبب نابودی منابع غذایی می‌شود.

جامعه جهانی جلوی ترامپ را بگیرند

وی با بیان اینکه کشورهای اروپایی کاملا این موضوع را درک کرده‌اند و حاضر هستند کاملا برای آن هزینه کنند، ادامه داد: در این میان اما آمریکا کاری به این حرف‌ها ندارد و کاری که ترامپ در خروج از توافق‌نامه پاریس کرد لطمه بزرگی به تلاش‌های جهانی برای جلوگیری از گرمایش زمین زد و این وظیفه جامعه جهانی است که به صورت همه جانبه با این اقدام مخالفت کرده و از اجرای آن جلوگیری کنند.