می‌گویند در دریای خزر جزیره جدیدی سربرآورده، مدعیان این موضوع معتقدند عوامل زیست‌محیطی و تغییر اقلیم به همراه عوامل انسانی موجب پسروی آب دریای خزر و تشکیل جزیره جدید در این منطقه شده است. کارشناسان اما این ادعا را تأیید نمی‌کنند.
به گزارش جی پلاس، شاید بتوان نام آنچه در روزهای اخیر در خزر مشاهده شده را جزیره گذاشت اما کارشناسان می‌گویند آنچه مشاهده شده امتداد جزیره آشوراده، تنها جزیره ایرانی در خزر است که تاکنون در زیر آب پنهان بوده و حالا با پسروی آب نمایان شده است.
مطالعات علمی نشان می‌دهند که به وجود‌آمدن جزیره به این سادگی نیست؛ البته عوامل انسانی می‌توانند در به وجود‌آمدن جزیره دخیل باشند اما جزیره می‌تواند به علت حرکت پوسته زمین و بالا‌آمدن بستر دریاها یا با منشأ آتش‌فشانی به وجود آید. بعضی جزایر هم براثر به‌جای‌ماندن اسکلت آهکی مرجان‌ها تشکیل می‌شوند.
پسروی آب خزر و نگرانی‌ها
از سال ۹۴ پسروی آب دریای خزر و خشک‌شدن خلیج گرگان به موضوعی نگران‌کننده تبدیل شد تا جایی که در اسفند همان سال این موضوع در کارگروه ویژه مرز کشور مطرح و انجام مطالعات زیست‌محیطی و اکولوژیک خلیج گرگان بر عهده سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور نهاده شد.
هرچند پیش‌تر از تشکیل جلسات این کمیته، مطالعاتی درباره خلیج گرگان از سوی سازمان بنادر و کشتیرانی و وزارت نیرو انجام شده بود اما بر‌اساس مصوبه کمیته ملی نجات خلیج، انجام مطالعات جامع بر عهده سازمان حفاظت محیط‌زیست گذاشته شد.
درحالی‌که مطابق مصوبه این کمیته، محیط‌زیست موظف به پایان مطالعات در مدت سه ماه شده بود اما انجام این مطالعات تا بهمن ۹۵ به درازا کشید و در نهایت ۱۰ بهمن سال گذشته یک‌بار دیگر کمیته ملی نجات خلیج گرگان به میزبانی استانداری گلستان تشکیل جلسه داد تا تکلیف مطالعات مشخص شود.
در این جلسه، نظرات کارشناسی متفاوتی ارائه شد. برخی شرایط خلیج گرگان را بحرانی و نگران‌کننده و عده‌ای دیگر آن را طبیعی می‌دانستند و معتقد بودند شرایط خشکی خلیج در سال‌های ۵۵ تا ۵۷ بحرانی‌تر از شرایط فعلی بوده و این سیکل بازگشت‌پذیر است و در نهایت، بعد از سپری‌شدن یک دوره، آب دوباره به تنها خلیج ایرانی خزر بازمی‌گردد.
جزیره جدیدی در خزر نداریم
اطلاع از صحت‌وسقم خبر سر برآوردن جزیره جدید در دریای خزر سؤالی بود که معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان به آن پاسخ داده است. رضا مروتی وجود جزیره جدید در خزر را تکذیب می‌کند و به مهر می‌گوید: نمی‌دانم می‌توان اسم آن را جزیره گذاشت یا خیر اما آنچه مشخص است اینکه براثر پسروی آب دریای خزر، بخشی از دهنه تنگه چپاقلی که عمق کمی داشته، نمایان شده است.
آنچه امروز از آن به‌عنوان جزیره جدید نام برده می‌شود امتداد جزیره آشوراده بوده که در گذشته زیر آب بوده و حالا نمایان شده است. او ادامه داد: در سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ که دریای خزر حداکثر پسروی را داشته هم این قسمت نمایان شده بود. معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان با تأکید بر اینکه جزیره جدید جداشده در دریای خزر نداریم، ادامه داد: آنچه به‌عنوان جزیره جدید از آن نام برده شده بخشی از ساختار زمین‌شناسی است که عمق کمی دارد و با پایین‌رفتن تراز آب دریا نمایان شده است.
او اضافه کرد: در علم مهندسی سواحل با این سرعت نام‌گذاری انجام نمی‌شود و به‌عنوان کارشناس این حوزه نمی‌دانم واقعا می‌شود آن را جزیره نامید یا خیر.
مروتی گفت: حدفاصل تنگه چاپاقلی، جزیره آشوراده و بندر خواجه‌نفس برآمدگی مثلثی شکلی از آب بیرون زده و به‌صراحت اعلام می‌کنم این اتفاق، ساختار زمین‌شناسی جدیدی نیست.
او گفت: این پدیده قبلا هم اتفاق افتاده و مسبوق به سابقه است و در جریانات پریودی دریای خزر، پیداشدگی این نقطه براثر پسروی انجام شده است. او بیان کرد: این برآمدگی که با بالا‌آمدن آب دریا پنهان می‌شود، حاصل نهشته‌ها و رسوبات است.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان گفت: درواقع، منطقه جنوب‌شرق دریای خزر (انتهای شبه‌جزیره میانکاله) که اتصال به سرزمین اصلی و مادری در آن اتفاق می‌افتد، طبیعتا محل رسوب‌گذاری است و به‌مرور زمان و در سال‌های متمادی از عمق آب کاسته شده و براثر پسروی آب دریا این رسوبات نمایان می‌شوند.
وسعت آشوراده از ۶۸۰ هکتار به ۹۰۰ هکتار رسید
آشوراده تنها جزیره دریاچه خزر است که در آن واقع شده، این جزیره در اثر بالا‌آمدن سطح آب دریاچه خزر به صورت جزیره آشوراده از شبه‌جزیره میانکاله جدا شده است. به‌این‌ترتیب، جزیره آشوراده از شمال به دریاچه خزر، از شرق به تنگه‌ای باریک موسوم به تنگه چپاقلی و از غرب به کانال طبیعی خزینی و ادامه شبه‌جزیره میانکاله و از جنوب به خلیج گرگان منتهی می‌شود. آشوراده که به زبان ترکمنی به معنای جزیره آشور است تا سال‌های بیش از 1372 بیش از هزار نفر سکنه را در خود جای داده بود اما در سال ۱۳۷۲ به علت بالا‌آمدن سطح آب دریای خزر و رخ‌دادن سیل مردم جزیره، آنجا را ترک کردند. مروتی در ادامه می‌گوید: حالا شاید این سؤال مطرح شود که راه‌حل چیست؟ برخی کارشناسان معتقدند چاره کار در لایروبی است اما عده‌ای دیگر در محیط‌زیست می‌گویند طبیعت خود‌پالایش است، به‌شرط آنکه انسان در آن دخالت نکند.
او متذکر شد: در جایی که انسان در طبیعت دخالت کرد باید با برنامه‌ریزی بلندمدت آثار دخالت خود را یا از بین ببرد یا به حداقل برساند تا چرخه محیط‌زیست، خود‌پالایی را حفظ کرده و بتواند حرکت کند. او ادامه داد: آنچه امروز از آن به‌عنوان جزیره جدید نام برده می‌شود امتداد جزیره آشوراده است که در گذشته زیر آب بوده و حالا نمایان شده است. وسعت جزیره آشوراده در گذشته ۶۸۰ هکتار بود که با پسروی آب دریا در سال‌های اخیر به حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ هکتار رسیده است.
به گفته او، طبیعتا وسعت اضافه‌شده قابل استفاده نیست زیرا باتلاقی و نیزار است و باید صبر کنیم تا آب خزر به نقطه اولیه بازگردد.
مروتی گفت: باید بپذیریم طبیعت متناسب با موقعیتش شرایط محیط‌زیستی خود را تعریف و ترسیم می‌کند و دخالت‌های بشر موجب به وجود‌آمدن عارضه جدیدی می‌شود.
هم‌اکنون کسانی که در عرصه محیط‌زیست فعالیت می‌کنند بر طبل «نه» می‌کوبند؛ از محیط‌زیست به‌شرط رعایت حقوق آن می‌توان استفاده کرد. درهرصورت، این وظیفه بشر است در جایی که خارج از چارچوب‌های محیط‌زیست دخالت می‌کند، حق مدیریت، تسلط و مالکیت خود را در غالب رفتارهای پیش‌بینی و پیشگیری‌کننده محیط‌زیستی بروز دهد.
محیط‌زیستی‌ها بر طبل «نه» می‌کوبند
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان گفت: درحال‌حاضر، تمام کسانی که در عرصه محیط‌زیست فعالیت می‌کنند بر طبل «نه» می‌کوبند؛ من اعتقاد دارم از محیط‌زیست می‌توان استفاده کرد به‌شرط آنکه حقوقش را رعایت کنیم.
مروتی می‌گوید: بشر را نمی‌توان از چیزی محروم کرد اما می‌توان به آن آموخت که به محیط‌زیست احترام گذاشته و کمتر به آن آسیب وارد کند. به گفته مروتی، نه‌گفتن ساده‌ترین کار ممکن است، تعریف مناسب و درست اجرا‌کردن و درعین‌حال حقوق دیگران را تأمین‌کردن جزء وظایف ذاتی بشر اما سخت‌تر از نه‌گفتن است.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان همچنین گریزی به طرح «طبیعت‌گردی آشوراده» و تعلل‌های صورت‌گرفته در تصویب آن زد و گفت: متأسفانه، این روزها کمتر حقوق محیط‌زیست رعایت می‌شود و همه یاد گرفته‌اند با یک «نه»گفتن خیال خود را راحت کنند.
او افزود: سال‌ها به استان گستان گفتند اینجا منطقه سخت حفاظت‌شده محیط‌زیستی است و اجازه استقرار صنایع ندارد. با مصوبه مجلس شورای اسلامی هم نمی‌توانستیم صنایع را در گلستان مستقر کنیم. طبیعتا باید برای تعدیل یا لغو این مصوبه تلاش می‌کردیم، لغو آن امکان‌پذیر نبود. اینکه می‌خواهیم صنایع در گلستان شکل بگیرد معنا و مفهوم آن، این نیست که از فردا کارخانه ساخت حشره‌کش هم در استان مستقر می‌کنیم. باید متناسب با اکوسیستم و طبیعت گلستان صنایع در استان شکل بگیرد، اینکه جای اشکال و ایراد ندارد.
او تأکید کرد: در مورد صنایع خطرساز هم باید عوامل خطر برطرف شده و برگرداندن حقوق محیط‌زیست در سرمایه‌گذاری‌ها لحاظ شود؛ درواقع، باید مدیریت کنیم تا آسیب به محیط‌زیست را به حداقل برسانیم و حق‌وحقوق بخش‌های مختلف را رعایت کنیم.
